Bilindiği üzere, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 148 ve 150 inci maddeleri uyarınca; daha önceleri Anayasa Mahkemesi’nde dava açma yetkisi sadece Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere (110 milletvekiline) aitti. Yani bunlar dışında kimse Anayasa Mahkemesi’nde dava açamıyordu.

Ancak, daha sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülerek 7/5/2010 tarihinde yasalaşan, ardından 12/9/2010 tarihinde yapılan referandum sonucu % 57.88 evet oyu ile kabul edilen 26 maddelik değişiklik paketi ile Anayasada önemli değişiklikler yapılmış, referandumun kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulu tarafından 23/9/2010 tarihli ve 27708 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanması ile de değişiklikler yürürlüğe girmişti.

Söz konusu değişiklik paketinde yer alan 18 inci madde ile Anayasanın 148 inci maddesinde değişiklik yapılarak;

• Maddenin birinci fıkrasının birinci cümlesinin sonuna “ve bireysel başvuruları karara bağlar” ibaresi eklenmiş.

• Aynı maddeye ikinci fıkradan sonra gelmek üzere;

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.
Bireysel başvuruya ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.”

şeklindeki fıkralar eklenmiş, yapılan bu değişiklikler ile Anayasa Mahkemesi’ne bireysel (kişisel) başvuru yolu açılmıştı.

Söz konusu Anaysa değişiklikleri doğrultusunda, daha sonra 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun yayımlanarak Anayasa Mahkemesi’nin yapısı yeniden düzenlenmiş, yeni Kanunla; Mahkeme bünyesinde bireysel başvurulara bakmak üzere bölüm ve komisyonlar oluşturulmuş, Anayasanın 148 inci maddesi uyarınca yapılan bireysel başvuruları karara bağlamak Mahkemenin görev ve yetkileri arasına eklenmiş, bireysel başvuruların usul ve esasları genel olarak belirlenmiş, daha ayrıntılı olarak ise usul ve esaslar Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü ile düzenlenmişti.

6216 sayılı Kanunun yürürlük maddesinde, bireysel başvurularla ilgili 45 ila 51 inci maddelerin 23/9/2012 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtildiğinden, bu doğrultuda 23/9/2012 tarihinde Anayasa Mahkemesi bireysel başvuruları kabul etmeye başladı.

Yapılan söz konusu mevzuat düzenlemeleri uyarınca;

• Bireysel başvurular, İçtüzük ekinde (Ek-1) örneği bulunan ve Mahkemenin internet sitesinde (www.anayasa.gov.tr) yayımlanan başvuru formu kullanılarak resmî dilde yani Türkçe olarak yapılacak, başvuru formuna İçtüzük 59 uncu maddede belirtilen bilgi ve belgeler eklenecek.

• Bireysel başvuru, bizzat kişinin kendisi tarafından yapılabileceği gibi, kanuni temsilcisi (vasi) ya da avukatı tarafından da yapılabilecek. Avukat veya kanuni temsilci aracılığıyla yapılan başvurularda temsile dair yetki belgesinin sunulması gerekecek.

• Bireysel başvuru harcı (şu an 172,5 lira) Maliye Veznelerine yatırılarak, harç tahsil makbuzu alınacak.

• Başvuru bizzat Anayasa Mahkemesi’ne yapılabileceği gibi diğer mahkemeler ya da yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla da yapılabilecek.

• Usulünce hazırlanan başvuru formu, harç tahsil makbuzuyla birlikte yukarıda belirtilen yerlerden birine teslim edilecek, başvuru yapan kişiye alındı belgesi verilecek ve bu tarih, başvurunun yapıldığı tarih olarak kabul edilecek.

• Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği ve buna ilişkin kararın kesinleştiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse hak ihlalinin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekecek. Başvurucu mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvurusunu yapamadığı takdirde, mazeretinin kalktığı tarihten itibaren onbeş gün içinde ve mazeretini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilecek.
6216 sayılı Kanunun 45 inci maddesi uyarınca;

• Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü (yani devlete ait kurum ve kuruluşlar) tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilecek.

• İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekecek.

• Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamayacak, bu konularda bireysel başvuru yapılamayacak.
Aynı Kanunun 46 ncı maddesi uyarınca;

• Bireysel başvuru ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilecek.

• Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamayacak. Özel hukuk tüzel kişileri ise sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilecek.

• Yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru yapamayacak.

Bireysel başvuru hakkında daha ayrıntılı bilgi ve açıklama ile Bireysel Başvuru Formu ve Bireysel Başvuru Kılavuzu Mahkemenin web sitesinde (http://www.anayasa.gov.tr/) bulunan Bireysel Başvuru bölümünde yer aldığı gibi, ayrıca mahkeme tarafından hazırlanan “66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru” kitapçığında da kapsamlı bilgi ve açıklamalar yer almaktadır. (isvesosyalguvenlik.com)