Çalışma hayatında sigortasız işçi çalıştırılması kadar önemli bir diğer sorun, sigortalı gösterilen işçilerin gerçek ücretleri yerine asgari ücret üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeleridir. Sigortalı veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine yapılacak birçok ödemede, o sigortalı adına Kuruma bildirilen kazanç dikkate alındığından, bu durum sigortalı ve hak sahipleri ile devlet açısından büyük kayıplara yol açmaktadır.

Örneğin;

• Sigortalı işçiler açısından;

– İstirahatlı olduklarında yani rapor aldıklarında daha düşük miktarda geçici işgöremezlik ödeneği yani rapor parası almalarına,

– İşsiz kaldıklarında daha düşük miktarda işsizlik ödeneği almalarına,

– İşten ayrıldıklarında daha düşük miktarda kıdem ve ihbar tazminatı almalarına,

– İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazan gücü kaybı olduğunda, daha düşük miktarda sürekli iş göremezlik geliri almalarına,

– Yaşlılık veya maluliyet sebebiyle emekli olduklarında daha düşük miktarda emekli aylığı almalarına,

• Hak sahipleri açısından;

– Sigortalının ölümü halinde eşine, çocuğuna, anne veya babasına daha düşük miktarda gelir veya aylık bağlanmasına,

• Devlet açısından;

-Vergi ve prim kaybına,

sebep olmaktadır.

Yukarıda kısaca özetlenen bu durum kayıt dışı istihdam olarak nitelendirilmekte olup, bu konuda geniş bilgi Kayıtdışı İstihdam konulu makalede yer almaktadır.

Bu sorunun önüne geçmek için, 5754 sayılı Kanunla; 818 sayılı Borçlar Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun, 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanununda değişiklik yapılmış, Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik yayımlanmış ve 1/1/2009 tarihinden itibaren, Türkiye genelinde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işverenlere; işçi, gazeteci ve gemi adamının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakını yönetmelikte belirtilen şartlar dahilinde banka yoluyla ödeme zorunluluğu getirilmiş, daha sonra yapılan değişiklikle 10 işçi sayısı sınırı 5’e düşürülmüş, 5 ve daha fazla işçi çalıştıran tüm işyerleri ücretleri bankadan ödeme zorunluluğu kapsamına girmiştir.

Ancak aradan geçen zaman içerisinde bu düzenleme de sorunu ortadan kaldırmamış, çünkü bazı işverenler işçiye ödedikleri ücretin tamamı yerine sadece asgari ücrete tekabül eden tutarı bankalara yatırma, artan kısmı ise işçiye elden ödeme ve dolayısıyla da işçiyi asgari ücretten sigortalı gösterme yolunu seçmişlerdir.

Sosyal Güvenlik Kurumu bunun önüne geçmek için bu defa başka çözüm yolları aramaya başlamış, bu kapsamda bazı kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak en azından belirlenebilen bazı mesleklerde çalışan işçilerin, o meslek için belirlenen ücretten daha düşük ücret üzerinden sigortalı bildirilmelerini engelleyecek uygulama ve zorunluluklar getirmeye başlamıştı (14/5/2012, 2/8/2012 tarihli haberler).

Bu uygulamalardan biri olan aylık prim ve hizmet belgesine sigortalının meslek kodunun girilmesi uygulaması ile ilgili çalışmalar da tamamlanmış olup, Kasım/2012 dönemine ilişkin düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinden başlanılarak işverenler tarafından verilecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinde, sigortalılara ilişkin meslek kodlarının girilmesi uygulaması başlatılmıştır. (isvesosyalguvenlik.com)