Bütün Ayrıntılarıyla Çalışma Hayatında Arabuluculuk Uygulaması

Bütün Ayrıntılarıyla Çalışma Hayatında Arabuluculuk Uygulaması
31 Aralık 2018 19:16

Hukuki uyuşmazlıklarda arabuluculuk uygulaması aslında Ülkemizde yeni bir uygulama olmayıp 2013 yılında hayata geçmişti ve bazı konulardaki işçi – işveren uyuşmazlıklarında da arabulucuya başvurma imkanı bulunmaktaydı.

Bu konu daha önce Şikayete – Mahkemeye Başvurmadan İşçi – İşveren Uyuşmazlıklarının Çözümü başlıklı yazıda ele alınmış olup isteğe bağlı bir durumdu. Ancak 7036 sayılı yeni İş Mahkemeleri Kanunu ile 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren bazı konularda iş mahkemesinde dava açmadan önce arabulucuya başvurmuş olmak ön şart haline geldi, yani arabulucuya başvuru zorunlu oldu.

Aşağıda arabuluculuk uygulaması hakkında ayrıntılı bilgi yer almaktadır.

Arabulucu – Arabuluculuk Hakkında Kısa Bilgi

Arabuluculuk uygulaması ile ilgili düzenlemeler 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunun ile Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliğinde yer almaktadır. Ayrıca her yıl Adalet Bakanlığı tarafından Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi yayımlanmaktadır. Arabuluculuk uygulaması ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek üzere Adalet Bakanlığına bağlı Arabuluculuk Daire Başkanlığı bulunmaktadır. Arabuluculuk uygulaması ülkemizde 22 Haziran 2013 tarihinde başlamıştır.

6325 sayılı Kanunda aynen;

– Arabulucu: arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça (Adalet Bakanlığınca) düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişi,

– Arabuluculuk: arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişi sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemi,

olarak tanımlanmıştır.

– Arabulucu olabilmek için mesleğinde (avukatlık, hakimlik veya savcılık mesleğinde) en az beş yıllık kıdeme sahip hukuk fakültesi mezunu olmak, arabuluculuk eğitimi almak, Adalet Bakanlığı tarafından yapılan sınavda başarılı olmak gerekir. Bu süreçleri geçenler Adalet Bakanlığı tarafından arabulucu siciline işlenir ve bundan sonra arabuluculuk yapabilir.

Arabulucu Herhangi Bir Tarafın Haklı veya Haksız Olduğuna Karar Veremez

Mahkemede dava açılması halinde, dava sonucunda mahkeme kimin haklı, kimin haksız olduğuna karar verir. Benzer şekilde işçi şikayette bulunduğunda, şikayet sonucunda genel olarak iddiasının doğru olup olmadığına karar verilir. Ancak arabuluculuk uygulamasında arabulucu işçi veya işverenin haklı veya haksız olduğuna karar veremez. Arabulucu sadece işçi ile işveren veya bunları temsile yetkili kişileri bir araya getirir, onların görüşmelerini, karşılıklı müzakerede bulunmalarını sağlar. Arabulucu, taraflar arasında eşitliği gözetmekle yükümlüdür ve bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlıkla ilgili olarak açılan davada, daha sonra taraflardan birinin avukatı olarak görev üstlenemez. Arabulucu en fazla tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde bir çözüm önerisinde bulunabilir.

Çalışma Hayatıyla İlgili Arabulucuya Başvurması Zorunlu Olan Konular

– Ücret ve fazla mesai alacağı, tatil günlerinde çalışma veya kullanılmayan izinler nedeniyle doğan işçilik alacakları; ihbar – kıdem tazminatı, kötü niyet tazminatı gibi tazminat alacakları (Bkz. İşçinin İş Kanundaki Tazminat Hakları Nelerdir ?),

– İşe iade talepleri,

ile ilgili olarak İş Mahkemesinde dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur. (Bkz. İşçi ve İşverenin Önce Arabulucuya Başvurması Zorunlu Olan Konular)

Arabulucuya Nasıl Başvurulur – Başvuruda Ücret Ödenir mi ?

Arabulucuya başvurmak isteyen kişi; karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki adliyede veya işin yapıldığı yerdeki adliyede arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise arabuluculuk bürosu sıfatıyla görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapar. Başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması hâlinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini arabuluculuk bürosuna verir. Başvuru üzerine arabuluculuk bürosu (büronun olmadığı adliyelerde sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğü) sicile kayıtlı arabulucular listesinden arabulucuyu seçer ve görevlendirir. Ancak taraflar (örneğin işçi-işveren) listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde bu arabulucu görevlendirilir. Adliyelerde yer alan arabuluculuk bürolarının iletişim bilgilerine http://www.adb.adalet.gov.tr/arbburo.html linkinden, güncel arabulucu listesine ise http://www.adb.adalet.gov.tr/arabulucu/ linkinden ulaşılabilir.

Arabulucuya başvuran kişi başvuru sırasında herhangi bir ücret ödemez. Ücret ödeyip ödemeyeceği, ödeyecekse ödeyeceği ücret tutarı arabuluculuk sürecinin sonucuna göre değişir. Bu konuda aşağıda bilgi açıklama yer almaktadır.

Arabulucuya Başvuru Süresi

İşe iade taleplerinde, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde arabulucuya başvurulması gerekir.

Diğer konularda ise zamanaşımı süreleri geçerlidir. zamanaşımına uğramış işçilik alacaklarıyla ilgili olarak da arabulucuya başvurulabilir, ancak sonuç alınamayabilir. Bu konu ayrı bir yazıda değerlendirilecektir.

Arabuluculuk Süreci ve Sonucu

Arabuluculuk bürosu, taraflara ait iletişim bilgilerini, görevlendirilen arabulucuya verir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapabilir. Elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder.

Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir. Arabuluculuk görüşmeleri, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabulucuyu görevlendiren büronun bağlı bulunduğu adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunun yetki alanı içinde yürütülür.

Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir. Bu durumda arabulucu, dosyayı derhâl ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim eder. Mahkeme, harç alınmaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme sonunda yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı büroya iade eder. Büro yeniden arabulucu görevlendirmesi yapar.

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.

Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması ya da yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hâllerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhâl arabuluculuk bürosuna bildirir.

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf ileride açılacak davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bunun lehine vekalet (avukatlık) ücretine hükmedilmez, yani ödediği avukatlık ücreti de üstünde kalır. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.

Arabulucuya Ödenecek Ücret

– Yukarıda belirtildiği üzere arabulucu için başvuran kişi başvuru sırasında herhangi bir ücret ödemez. Arabuluculuk süreci herhangi bir şekilde sona erdiğinde aşağıda belirtilen tutarlarda arabulucu ücreti ödenir.

– Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.

– Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir.

– Arabuluculuk bürosu tarafından yapılması gereken zaruri giderler; arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde anlaşma uyarınca taraflarca ödenmek, anlaşmaya varılamaması hâlinde ise ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunmak üzere Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.

Konusu para olan veya para ile değerlendirilebilen hukuki uyuşmazlıklarda ise üzerinde anlaşılan tutar üzerinden aşağıdaki tabloda belirtilen tutarda arabulucu ücreti ödenir. Arabuluculuk sürecinin sonunda anlaşma sağlanamaması halinde, arabuluculuğun konusu para olan veya para ile değerlendirilebilen hukuki uyuşmazlık olsa bile arabulucu, arabuluculuk ücretini aşağıdaki tabloya göre değil, yukarıda belirtildiği şekliyle saat başı görüşme üzerinden alır.

İşe İadelerde Arabuluculuk

İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların (işçi – işveren veya temsilcileri), işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları hâlinde;

a) İşe başlatma tarihini,

b) Üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakların parasal miktarını,

c) İşçinin işe başlatılmaması durumunda ikinci fıkrada düzenlenen tazminatın parasal miktarını,

belirlemeleri zorunludur. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması hâlinde fesih geçerli hâle gelir ve işveren sadece geçerli feshin hukuki sonuçları ile sorumlu olur.

Asıl işveren-alt işveren (taşeron) ilişkisinin varlığı hâlinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin (asıl işveren – alt işveren) arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır. Bu konuda ayrıntılı bilgi Yeni Düzenlemelere Göre İşe İade Süreci başlıklı yazıda yer almaktadır.

Arabulucu Tarafından Düzenlenen Tutanağın Geçerliliği

İşçi – işveren veya temsilcileri ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır. Bu belgeye istinaden alacaklı olan taraf karşı tarafın ödeme yapmaması halinde doğrudan icra yoluna başvurabilir.

İşveren Kabul Etmezse Arabulucudan Sonuç Çıkmaz

Yukarıda da belirtildiği üzere arabulucu taraflardan kimin haklı, kimin haksız olduğuna karar veremeyeceğinde, arabuluculuk uygulaması tamamen tarafları bir araya getirip, görüşüp aralarında anlaşmalarını sağlamaya yönelik bir uygulama olduğundan, eğer işveren işçinin taleplerini kabul etmezse arabuluculuk sürecinden herhangi bir sonuç çıkmaz. Bu durumda işçi isterse mahkemeye başvurabilir. Aynı durum işçinin işverenin tekliflerini kabul etmemesi halinde de geçerlidir.

Arabuluculuk Ücretini Karşılayacak Durumu Olmayan Ne Yapmalı ?

Maddi durumu iyi olmadığı için arabuluculuk ücretini karşılamak imkanı olmayan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir. Adli yardım hakkında ayrıntılı bilgi Adli Yardımla Ücretsiz Dava Açma ve Avukat Tutma başlıklı yazıda yer almaktadır.

Mahkemede Dava Açma Süreci

Yukarıda belirtilen arabulucuya başvurulması zorunlu olan konularla ilgili olarak dava açacak kişi, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir.

Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde ise herhangi bir işlem yapılmaksızın dava, dava şartı yokluğu sebebiyle mahkemece usulden reddedilir.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamaz. Arabuluculuk sonucunda üzerinde anlaşma sağlanamayan konularda dava açılabilir.

Dava açmadan önce arabulucuya başvuru zorunlu olan konular dışındaki işçi – işveren uyuşmazlıklarıyla ilgili olarak ise arabulucuya başvurmadan doğrudan iş mahkemesinde dava açılabilir.

Arabulucu Tarafından Düzenlenen Tutanağın SGK Tarafından Değerlendirilmesi

Kanunda, taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesinin icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılacağı belirtildiğinden, işveren-işçi ilişkisinden kaynaklanan, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebine ilişkin bir uyuşmazlığın arabuluculuk süreci sonucunda anlaşma ile sona ermesi durumunda, imzalanan arabuluculuk anlaşma tutanağı SGK müdürlükleri tarafından mahkeme kararı niteliğinde sayılacak ve buna göre işlem yapılacaktır. Örneğin, prime tabi olması gereken işçilik alacaklarıyla ilgili olarak geriye dönük işverenden prim belgesi istenecek ve primleri tahsil edilecek, işe iade konusunda da aynı şekilde gerekli işlemler yapılacaktır. (Bkz. İşe İade Davasını Kazanan İşçiyle İlgili Yapılacak İşlemler başlıklı yazı.)

Adliye Arabuluculuk Büroları İletişim Numaraları ve Arabulucu Destek Hattı

Arabuluculuk bürolarının adreslerine http://www.adb.adalet.gov.tr/arbburo.html sayfasından, Adalet Bakanlığından arabuluculuk izni almış olan güncel arabulucu listesine http://www.adb.adalet.gov.tr/arabulucu/ sayfasından ulaşılabileceği gibi, 0 312 414 81 15 numaralı arabuluculuk destek hattından de gerekli bilgiler alınabilir.(isvesosyalguvenlik.com)

Esman DİLLİ*

———–

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu

YORUMLAR

  1. Gökhan dedi ki:

    Merhaba…
    5 buçuk yıldan bu yana çalışmış olduğum şirket 2018 Aralık ayı içinde konkordato ilan etti. Şirketin başına konkordato komseri atandı. Geriye dönük maaşları şirket ödemediği için bende 2019 ocak ayı için iktar çekerek işten ayrıldım. 16.000 TL ye yakın kdem tazminatı alacağım var. Şirket sahipleri bu kdem hak edişimi 2019 Eylül ayı itibari ile 5 beş taksit halinde ödeyeceğini söyledi. Bende bunu kabul etmedim. Ara bulucu ya gideceğimi söyledim, şirket sahipleri ise arabulucuya gitsende değişen bir şey olmaz ödeme yine aynı olacak dedi. Şimdi kanunen arabulucu ya gitmem gerekiyor, Kadem hak edişimin bu arabuluculuk aracılığı ile önümüzdeki 3 – 4 içinde toplu ödenmesi yada 3 – 4 taksitte tarafıma ödenmesi konusunda nasıl bir yol izlemem gerekiyor. Bu arada eşim hamile haziran ayında doğum var banka borçlarım var maddi olarak kdem hak edişime çok ihtiyacım var …. Yardımcı olabilir misiniz…