A- Genel Açıklamalar: 5510 sayılı Kanunun “Sigortalıların borçlanabileceği süreler” başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; kadın sigortalıların kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının,

İki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri, borçlanabileceği hükmü yer almaktadır. Doğum borçlanmasının dayanağını bu madde oluşturmaktadır.

Önemli Açıklama: 11 Eylül 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6552 sayılı Torba Yasa ilse aşağıda belirtilen doğum borçlanması şartlarında iki önemli değişiklik yapılmış, en fazla iki çocukla sınırlı olan doğum borçlanması üç çocuğa çıkarılmış, ayrıca 4/1-b (Bağ-Kur) ve 4/1-c (Emekli Sandığı) sigortalılarına da doğum borçlanması yapma imkanı getirilmiş olup, konuyla ilgili ayrıntılı bilgiye Doğum ve Yurtdışı Borçlanmasında Neler Değişti ?, Son Düzenlemelere Göre Bütün Ayrıntılarıyla Doğum Borçlanması başlıklı yazılardan ulaşabilirsiniz.

B- Doğum Borçlanmasını Kimler Yapabilir ?

Doğum borçlanmasını sadece 4/a (SSK) kapsamında çalışması olan kadın sigortalılar yapabilir.

Sadece 4/c kapsamında çalışması olan kadın sigortalılar yani memurlar ise doğum nedeniyle çalışamadıkları süreleri doğum borçlanması yoluyla değil, doğum nedeniyle ücretsiz izin kullandıkları süreleri devlet memurlarının ücretsiz izinde geçen süreleri borçlanma hakları kapsamında borçlanabilirler.

Sadece 4/b (Bağ-Kur) kapsamında çalışması olan sigortalılar ile isteğe bağlı sigortalılar ise bu sigortalılıkları sırasında veya sonrasında yaptıkları doğumlar için doğum borçlanması yapamazlar.

C- 4/b veya 4/c Kapsamındakilerin Doğum Borçlanması Yapabileceği İstisnai Durum:

Yukarıda da belirtildiği üzere sadece 4/b (Bağ-Kur) veya sadece 4/c (memur) kapsamında çalışması olanlar doğum borçlanması yapamazlar. Ancak, 4/b veya 4/c kapsamında sigortalı olmakla birlikte, daha önce 4/a (SSK) kapsamında çalışmış ve bu çalışması sırasında veya sonrasında 4/b ya da 4/c kapsamındaki çalışması başlamadan doğum yapmış olan sigortalılar, 4/a çalışması sonrası yaptıkları doğum için aşağıda belirtilen şartlarla borçlanma yapabilirler.

D- 4/a Kapsamındakilerin Doğum Borçlanması:

4/a (SSK) kapsamındaki sigortalılar, iş kanunları (854 saylı Deniz İş Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 5953 sayılı Basın İş Kanunu) gereğince kullandıkları ücretsiz doğum ya da analık izin sürelerini, herhangi bir ücretsiz izin kullanmamış olsalar bile doğum nedeniyle çalışamadıkları süreleri borçlanabilirler.

1- Borçlanma Şartları:

• Kadın sigortalının doğumdan önce 4/a (SSK) kapsamında tescil edilmiş olması ve adına kısa ya da uzun vadeli sigorta kolları yönünden prim ödenmiş olması,

• Borçlanılacak dönemden önceki en son çalışmanın 4/a (SSK) kapsamında gerçekleşmiş olması,

• Çocuğun sağ doğmuş ve doğum borçlanması yapılacak dönemde yaşamış olması,

• Doğum borçlanması yapılacak dönem de sigortalının adına prim ödenmemiş olması,

şartıyla, en fazla iki doğum için ve doğum yapılan tarihten itibaren en fazla ikişer yıllık süre olmak üzere en fazla dört yıllık süre için doğum borçlanması yapılabilecektir.

Yukarıdaki şartlar biraz daha açılacak olursa;

• Kadın sigortalı 4/a (SSK) kapsamında ilk işe girişinden önce yaptığı doğumlar için borçlanma yapamayacak, sadece ilk işe girdiği tarihten sonra yaptığı doğumlar için borçlanma yapabilecektir. Örneğin, ilk defa 1/5/2003 tarihinde 4/a (SSK) kapsamında çalışmaya başlamış olan sigortalı 1/5/2003 tarihinden önce yapmış olduğu doğumlar için borçlanamayacak, sadece 1/5/2003 tarihinden sonra yaptığı doğumlar için borçlanabilecektir.

• Aynı şekilde, borçlanma yapılacak doğumdan önceki son çalışmanın 4/a kapsamında gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Daha açık bir anlatımla, sigortalının 4/a (SSK) kapsamındaki sigortalılığı sona erdikten sonra 4/b (Bağkur) ve 4/c (memur) kapsamında çalışmaya başlaması ve bu çalışmalardan sonra doğum yapması halinde bu süreleri borçlanamayacaktır. Örneğin; 5/7/2001 – 30/6/2002 tarihleri arasında vergi mükellefiyeti nedeniyle Bağ-Kur sigortalısı olarak çalışmış,  4/2/2003 tarihinde doğum yapmış,  9/3/2006 – 6/7/2006 tarihleri arasında hizmet akdine istinaden SSK sigortalısı olarak çalışmış, 5/6/2007 tarihinde ikinci doğumu yapmış sigortalı 5/6/2007 tarihinde yaptığı doğum için borçlanabilecektir, çünkü bu doğumdan önceki son çalışması SSK kapsamındadır. 4/2/2003 tarihinde yaptığı doğum için ise borçlanamayacaktır, çünkü bu doğumdan önceki son çalışması Bağ-Kur kapsamındadır.

• Çocuğun sağ doğmuş olması, sonradan vefat ettimişse de doğum borçlanması yapılacak süre içerisinde yaşamış olması gerekmektedir. Örneğin, çocuk 6/5/2003 tarihinde doğmuş, 6/3/2004 tarihinde de vefat etmişse, sigortalı 6/5/2003 tarihinden itibaren iki yıllık süreyi değil, sadece 6/5/2003 tarihinden 6/3/2004 tarihine kadar olan süreyi borçlanabilecektir.

– Bir doğumdan sonra iki yıllık süre geçmeden sigortalı ikinci doğumu yapmış ve her iki doğum için de borçlanma yapmak istiyorsa bu durumda, her iki doğum için de ikişer yıllık (toplam dört yıllık) süreyi borçlanamayacak, ilk doğumdan ikinci doğuma kadar geçen süre ile ikinci doğum için borçlanabileceği iki yıllık sürenin toplamı kadar geçen süreyi borçlanabilecektir. Örneğin; sigortalı 13/7/2004 ve 25/12/2005 tarihlerinde iki ayrı doğum yapmışsa, birinci doğum için sadece 13/7/2004 – 24/12/2005 tarihleri arası süreyi borçlanabilecek, ikinci doğum için ise 25/12/2005 tarihinden itibaren iki yıllık süreyi borçlanabilecektir.

2- SSK Tarım Sigortalılarının Durumu:

5510 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinde, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa tabi olanların 4/a kapsamında sigortalı olarak kabul edileceği belirtildiğinden, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa tabi kadın sigortalılar da doğumdan sonra borçlanacakları dönemde kendi adlarına prim ödenmemiş olması kaydıyla doğum borçlanması yapabilirler. Ancak, 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı devam edenler, 5510 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi uyarınca Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında 506 sayılı Kanuna göre tescil edilmiş ve kısa ya da uzun vadeli sigorta kolları yönünden adlarına prim ödenmiş olması halinde kendileri borçlanma yapabilirler.

3- Hak Sahiplerinin Durumu:

Yukarıda belirtilen şartların varlığı halinde, vefat etmiş sigortalı üzerinden ölüm aylığı alabilecek durumda olan hak sahipleri de borçlanma yapabilirler.

4- Borçlanma Başvurusunun Yapılacağı Yer:

Doğum borçlanması için başvurunun, sigortalının en son çalışmasının/hizmetinin geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine yapılması gerekmektedir.

5- Ödenecek Prim Tutarı:

Diğer hizmet borçlanmalarında olduğu gibi, doğum borçlanmasında da borçlanmayı yapacak kişi, başvuru tarihindeki prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırı, yani 16 yaşından büyükler için geçerli günlük brüt asgari ücret ile bunun altıbuçuk katı arasında olmak üzere, borçlanmaya esas tutarı ve borçlanma yapacağı süreyi kendisi belirler. Bu şekilde borçlanma yapacak kişinin belirleyeceği borçlanmaya esas günlük kazancın % 32′si üzerinden ödenecek prim tutarı hesaplanır.

Prime esas kazanç alt sınırı, yani brüt asgari ücret üzerinden doğum borçlanması yapacak kişinin ödeyeceği prim tutarları aşağıdaki gibidir;

6- Borçlanma Priminin Ödenmesi:

Doğum borçlanması başvurusunun ilgili Kurumca kabulünün ardından, borçlanmayı yapacak kişinin belirttiği kazanç ve borçlanmak istediği süre esas alınarak yukarıda belirtildiği şekilde ödenecek prim tutarı hesaplanır. Borçlanmayı yapacak kişi borçlanmaya esas farklı bir kazanç belirtmemişse, hesaplamada prime esas kazanç alt sınırı yani brüt asgari ücret esas alınır. Bu şekilde hesaplanan prim tutarı Kurumca ilgili kişiye tebliğ edilir. Borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekir. Bir ay içinde borçlanma primi ödenmezse, borçlanma başvurusu geçersiz hale gelir ve yeniden başvuru yapılması gerekir.

Borçlanma primi ödendikten sonra borçlandırılan süre ilgili kişinin hizmetine eklenir. Eğer borçlanma priminin tamamı ödenmemiş, eksik ödeme yapılmışsa, bu durumda ödenen prim kaç günlük süreye denk geliyorsa, o kadar süre hizmete eklenir.

7- Doğum Borçlanması Sigortalılık Başlangıcına veya Emeklilik Yaşına Etki Eder mi ?

Normalde hizmet borçlanmalarında, borçlanılan süre sigortalılık başlangıcından öncesine aitse, sigortalılık başlangıcı borçlanılan süre kadar geri gider. Bu durumda da kişinin emekliliği için doldurması gereken yaşta düşüş meydana gelebilir ve kişi normalden daha erken emekli olabilir. Ancak, doğum borçlanması 4/a (SSK) sigortalılık başlangıcından önceki doğumlar için yapılamadığından, sadece sigortalılık başlangıcından sonraki doğumlar için borçlanma yapılabildiğinden, doğum borçlanması sadece prim ödeme gün sayısına etki etmekte, sigortalılık başlangıç tarihi ve emeklilik yaşına ise herhangi bir etkisi olmamaktadır.

E- 4/c Kapsamındaki Sigortalıların (Memurların) Durumu:

Yukarıda da belirtildiği üzere, sadece 4/c kapsamında sigortalılığı bulunanlar doğum borçlanması yapamazlar.

Ancak, bunlar doğum nedeniyle kullandıkları ücretsiz izinlerine ait süreleri borçlanabilirler. Bu sigortalılardan aylıksız izinde geçirdikleri sürelerini borçlanmak isteyenlerin, aylıksız izine ayrıldıklarını gösterir izin onayı ile çalıştıkları kurumlarca düzenlenecek tüm hizmetlerini gösterir onaylı bir hizmet belgesini borçlanma talep dilekçelerine ekleyerek, Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurmaları gerekir.

Öte yandan, 4/c kapsamında sigortalı olmakla beraber daha önce SSK kapsamında da çalışması bulunanlar, bu süre içerisinde doğum yapmışlarsa, yukarıdaki şartlarla doğum borçlanması yapabilirler. Bunların borçlanma başvurusunu, 4/a (SSK) kapsamındaki çalışmalarının en son geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüklerine/sosyal güvenlik merkezlerine yapmaları gerekir.

F- Doğum Borçlanmalarıyla İlgili Örnekler:

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2013/11 sayılı Genelgesinde, doğum borçlanmasıyla ilgili örneklere yer verilmiştir. Söz konusu örneklerde, hangi hallerde doğum borçlanması yapılabileceği, hangi hallerde yapılamayacağı ayrıntılı açıklanmıştır. Bahse konu Genelgeye www.sgk.gov.tr adresindeki, Mevzuat/Yürürlükteki Mevzuat/Genelgeler bölümünden ulaşabilirsiniz.