Bütün Yönleriyle Risk Değerlendirmesi ve Analizi Rehberi

Bütün Yönleriyle Risk Değerlendirmesi ve Analizi Rehberi
3 Haziran 2013 23:23

1- Genel Açıklama ve Tanımlar: Risk değerlendirmesi uygulaması 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile hayatımıza girmiş bir uygulama olup, söz konusu Kanunda;

• Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali,

• Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar,

• Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli,

olarak tanımlanmıştır.

• Risk analizi ise toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen risklerin; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilmesi, yani alınması gerekli tedbirleri belirlemek için incelenmesi ve değerlendirilmesidir.

Esasen 6331 sayılı Kanunun temel amacı, çalışanların sağlık ve güvenliği için tehlike oluşturan veya oluşturabilecek bütün olumsuzlukları tespit etmek ve gerekli önlemleri almak, yani önleyiciliktir. Dolayısıyla bu yönüyle risk değerlendirmesi Kanunun özünü oluşturmaktadır.

Aslında 6331 sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hususların düzenlendiği 4857 sayılı İş Kanununun İş Sağlığı ve Güvenliği başlıklı Beşinci Bölümü’nde yer alan “İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri”  başlıklı mülga 77 nci maddesinin ilk iki fıkrası;

“İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.”

şeklindeydi.

Dolayısıyla, söz konusu fıkralarda da bir nevi işverene; işçilerin – çalışanların sağlığı için risk oluşturabilecek durumları tespit etmek, gerekli tedbirleri almak ve bu konuda çalışanları bilgilendirmek – eğitim vermek gibi yükümlülükler yüklenmişti.

2- Risk Değerlendirmesi Yapma Zorunluluğunun Dayanağı:

6331 sayılı Kanunun; “Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma” başlıklı 10 uncu maddesinde yer alan “İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.” hükmü uygulamanın dayanağını oluşturmaktadır. Uygulamanın ayrıntısı ise 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde yer almaktadır.

3- Risk Değerlendirmesi Yapma Zorunluluğu Kimleri Kapsamaktadır ?

Bu zorunluluk, 6331 sayılı Kanunun ikinci fıkrasında bu Kanun hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilen istisnalar dışındaki işçi çalıştırılan her yeri kapsamaktadır.

4- Risk Değerlendirmesi Yapma Zorunluluğu Bütün İşyerleri İçin Başladı mı?

Bilindiği üzere 6331 sayılı Kanun 30/6/2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olmakla birlikte, çok az maddesi yayımlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girdi (Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası Tam Olarak Ne Zaman Yürürlüğe Girecek? başlıklı yazı). Ancak esas itibariyle söz konusu Kanun 30/12/2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Bunun tek istisnası ise Kanunun 6, 7 ve 8 inci maddeleri. “6-İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri”, “7-İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi”, “8-İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları” başlıklı bu maddeler; kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 30/6/2014 tarihinde, 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 30/6/2013 tarihinde yürürlüğe girecek. Diğer işyerleri yani 50 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri için ise 30/12/2012 tarihinde yürürlüğe girdi.

Ancak, risk değerlendirmesinin dayanağı olan 10 uncu madde istisnalar arasında yer almadığından, hiçbir ayrım yapmaksızın 30/12/2012 tarihi itibariyle tüm işyerleri için risk değerlendirmesi yapma zorunluluğu başladı. Buna bir kişi çalıştıran kuaförler, apartmanlar, ofisler de dahildir.

5- Risk Değerlendirmesi Kimler Tarafından Yapılır?

İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin “Risk değerlendirmesi ekibi” başlıklı 6 ncı maddesinde risk değerlendirmesinin; işverenin oluşturacağı bir ekip tarafından gerçekleştirileceği, ekipte aşağıda belirtilen kişilerin bulunması gerektiği belirtilmiştir.

a) İşveren veya işveren vekili.

b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri.

c) İşyerindeki çalışan temsilcileri.

ç) İşyerindeki destek elemanları.

d) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

6- İşveren Risk Değerlendirmesini Kendi Yapabilir mi?

Bkz. Risk Analizini / Değerlendirmesini İşveren Kendisi Yapabilir mi ?

7- Risk Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?

Risk değerlendirmesi, tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere;

• Tehlikeleri tanımlama,

• Riskleri belirleme ve analiz etme,

• Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması,

• Dokümantasyon,

• Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme,

aşamaları izlenerek gerçekleştirilir.

Ayrıca çalışanların risk değerlendirmesi çalışması yapılırken ihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır.

Yukarıda belirtilen süreçlerden,

• Tehlikelerin tanımlanması Yönetmeliğin 8 inci maddesinde,

• Risklerin belirlenmesi ve analizi Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde,

• Risk kontrol adımları Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde,

• Dokümantasyon Yönetmeliğin 11 inci maddesinde,

ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

8- Yapılan Risk Değerlendirmesinin Geçerlilik Süresi ve Yenilenmesi:

Bkz. Risk Analizi Ne Kadar Süreyle Geçerlidir ?

10- Birden Fazla İşveren Olması veya Alt İşveren (Taşeron) Olması Durumunda Risk Değerlendirmesi:

Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir.

Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Yönetim; bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirir.

Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren (taşeron) bulunması halinde:

Bkz. Alt İşverenin (Taşeronun) Olduğu Yerde Risk Analizini Kim Yapar ?

11- Risk Değerlendirmesi Sonucunda Nasıl Bir Belge Hazırlanır?

Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün hazırlayarak web sitesinde yayımladığı risk değerlendirme rehberlerinde belirtildiği şekilde Risk Değerlendirmesi Kontrol Listesi oluşturulur. Bu listenin nasıl oluşturulacağı, Yönetmelik 11 inci maddede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

12- Risk Değerlendirmesi Raporunun Onaylatılması veya Bir Yere Verilmesi Gerekir mi?

Bkz. Risk Değerlendirme Raporunun Herhangi Bir Yere Verilmesi veya Onaylatılması Gerekir mi ?

13- Sadece Risk Değerlendirmesi Yapmak İşvereni Sorumluluktan Kurtarır mı?

(Bkz. Sadece Risk Değerlendirmesi Yapmak İşvereni Sorumluluktan Kurtarır mı ?)

14- Risk Değerlendirmesi Yapmamanın Cezası Nedir?

6331 sayılı Kanunun 26 ncı maddesinin (ç) bendi uyarınca; 2014 yılı için risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3.361 TL, aykırılığın devam ettiği her ay için 5.041 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Güncel idari para cezası tutarları Pratik Bilgiler bölümünde yer almaktadır. (isvesosyalguvenlik.com)

YORUMLAR

  1. ender dedi ki:

    Merhaba risk analizi ve değerlendirmesi için aynı tanımı kullandığınızın farkında mısınız?

    1. Admin dedi ki:

      Biz farkındayız, ancak ziyaretçilerimizin birçoğu farkında olmadığı için, genelde günlük hayatta ikisi de kullanıldığı için biz de mümkün oldukça aynı yazı içerisinde iki ifadeyi de kullanmaya çalışıyoruz. Önemli olan sonuç, ziyaretçilerin neyi kastettiğimizi anlamaları. Zaten risk değerlendirmesini genelde OSGB ve / veya iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri yaptığı için onlar mevzuatta risk değerlendirmesi olarak geçtiğini biliyorlar. Önemli olan bizim neyi bildiğimiz değil, ziyaretçilerimizin neyi ne kadar bildiği, yazdıklarımızdan ne anladıklarıdır.