Çalışanlar Arasında Mavi Yaka – Beyaz Yaka Ayrımı Yasal mı ?

Çalışma hayatında özellikle endüstriyel ve kurumsal firmalarda çalışanlar arasında mavi yaka, beyaz yaka ayrımı yapılmakta, bu ayrım eşitliğe aykırı mı değil mi bu konu öteden beri tartışılmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın;

– “Kanun önünde eşitlik” başlıklı 10 uncu maddesinde “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetmeksizin kanun önünde eşittir. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.” hükmü,

– “Ücrette adalet sağlanması” başlıklı 55 inci maddesinde de “Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.” hükmü,

yer almaktadır.

Anayasa’nın bu hükümlerine paralel olarak 4857 sayılı İş Kanunun “Eşit davranma ilkesi” başlıklı 5 inci maddesinde bazı düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu maddede; iş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamayacağı; işverenin esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamayacağı; biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamayacağı, aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamayacağı belirtilmiştir.

Anayasa ve İş Kanununun bu hükümlerine karşılık özellikle endüstriyel ve kurumsal bazı firmalarda çalışanlar arasında mavi yaka, beyaz yaka ayrımı yapılmakta, beden gücüyle çalışanlar mavi yaka olarak nitelendirilmekte, büroda çalışanlar ise beyaz yaka olarak nitelendirilmekte. Bazı işyerlerinde ise sadece yönetici konumundakiler beyaz yaka olarak nitelendirilmekte. Beyaz yakalılara mavi yakalılardan daha yüksek ücretler ödenirken, diğer taraftan da mavi yakalılara fazla çalışma (mesai) ücreti ödenip, beyaz yakalılara fazla çalışma ücreti ödenmemektedir. Aynı şekilde mavi yakalılara yakacak, gıda gibi sosyal yardımlar yapılırken beyaz yakalılara bu tür yardımlar yapılmayabilmektedir.

Dolayısıyla yapılan bu ayrımın Anayasa ve İş Kanununda yer alan eşitlik ilkesine aykırı olup olmadığı, çalışanlar arasında bu tür ayrımların yapılıp yapılamayacağı, hangi konularda ayrım yapılıp hangi konularda yapılamayacağı öteden beri tartışılmaktadır.

Mavi Yaka – Beyaz Yaka Arasında Ayrım Yapılamayacak Konular

Nitekim fazla mesai konusunda mavi yakalılarla beyaz yakalılar arasında yapılan ayrım yargıya taşınmış, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi bu konuda verdiği kararında (Esas No. 2012/36446, Karar No. 2014/27623, Tarihi: 23.09.2014), iş mevzuatında beyaz yakalı işçi mavi yakalı işçi ayrımı bulunmadığını, bu nedenle çalışanlar arasında fazla çalışma ve bayram genel tatil ücretleri bakımından farklı oranların uygulanmasının İş Kanunu’nun “Eşit davranma ilkesi” başlıklı 5 inci maddesine aykırılık oluşturduğunu belirtmiştir. Yargıtay’ın bu kararı uyarınca, mavi yakalı çalışanlar gibi beyaz yakalı çalışanların da fazla mesai, bayram ve genel tatil ücretlerinden yararlanması gerekiyor.

Öte yandan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi bir başka kararında ise (Esas No. 2010/28115 Karar No. 2012/36990 Tarihi: 08.11.2012) işyerinde üst düzey yönetici konumda çalışan işçi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretinin ödenmesi durumunda, ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanamayacağı, yani üst düzey yöneticiye işveren tarafından fazla çalışma yapması yönünde açık bir talimat verilmemişse, yönetici konumundaki çalışan eğer çalışma saatlerini kendisi belirliyorsa fazla çalışma ücreti talep edemeyeceğini belirtmiştir.

Mavi yaka – beyaz yaka arasında ayrım yapılamayacağı belirtilen yukarıdaki konular dışında ayrıca Nuri Çelik’in İş Hukuku Dersleri kitabında ücret ve iş sözleşmesinin feshi konusunda çalışanlar arasında ayrım yapılabileceği; sosyal yardımların uygulanması, yönetim hakkına ilişkin konular ve greve katılmayan işçilerin çalıştırılmaları konusunda çalışanlar arasında ayrım yapılamayacağı belirtilmiştir.

Aynı şekilde 4857 sayılı İş Kanunun “Eşit davranma ilkesi” başlıklı 5 inci maddesinde belirtilen ve yukarıda sayılan hususlarda da mavi yaka – beyaz yaka ayrımı yapılamaz.(isvesosyalguvenlik.com)