Çalıştıkça Emekli Aylığı Düşüyor Endişesi Bitecek mi?

Çalıştıkça Emekli Aylığı Düşüyor Endişesi Bitecek mi?
19 Haziran 2013 00:15

Sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak çalışanların, 1999 öncesi belirli dönem yaş şartı aranmadan sadece prim ödeme gün sayısıyla genç yaşta emekli edilmeleri nedeniyle; sosyal güvenlik açıkları oluşmaya ve emekli aylığı ödemeleri bütçeye önemli ölçüde mali yük getirmeye başlamış, sistemin aktüeryal dengesi bozulmuş, bunun üzerine emeklilik şartlarında düzenleme yapılması kaçınılmaz hale gelmişti.

Bu doğrultuda, ilk olarak 1999 yılında 4447 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler sonucunda, emekli olabilmek için prim ödeme gün sayısı şartının yanında yaş şartı da getirildi. 4447 sayılı yasayla yapılan bu düzenlemenin bazı maddelerinin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi üzerine, 2002 yılında 4759 sayılı Kanunla bu gün halen uygulanmakta olan kademeli emeklilik şartları getirildi. Ancak yapılan bu düzenlemeler de yeterli olmayınca, bu defa sosyal güvenlik reformu çerçevesinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 2008 yılından geçerli olmak üzere emeklilik şartları yeniden düzenlendi.

Öte yandan, emeklilik başvurusu yapan kişiye bağlanacak emekli aylığı, kişinin prim öderken bildirilen kazancının ortalamasına, yasalarda belirtilen aylık bağlama oranları (ABO) uygulanarak hesaplandığından, emeklilik sisteminde yapılan farklı düzenlemeler nedeniyle, şu an emeklilik başvurusu yapan kişinin aylığı hesaplanırken, ilgili kişinin 8/9/1999 öncesi çalışmaları, 8/9/1999-1/10/2008 tarihleri arası çalışmaları ve 1/10/2008 sonrası çalışmaları için farklı aylık bağlama oranları uygulanmaktadır. Bunlardan 1/10/2008 sonrası çalışmalara önceki dönemlere göre en düşük aylık  bağlama oranı uygulanmaktadır.

Dolayısıyla, 5510 sayılı Kanunla 1/10/2008 sonrası çalışmalar için uygulanacak aylık bağlama oranı, öncekilere göre daha düşük olarak belirlendiğinden, burada sorun çıkmaktadır. Örneğin; 8/9/1999-1/10/2008 tarihleri arası çalışmaların ilk 10 yılının (3600 gün) her yılı için % 3,5 aylık bağlama oranı uygulanırken, 1/10/2008 tarihinden önce işe girenlerin 1/10/2008 sonrası çalışmaların ilk 10 yılının her yılı için % 3, sonraki yıllar için % 2 aylık bağlama oranı uygulanmaktadır. Bu nedenle de kişi emekli olacağı zaman, yukarıda belirtilen üç dönemden 1/10/2008 sonrası döneme ait çalışmaları ne kadar fazlaysa, düşük aylık bağlama oranı uygulanacak kısım da o kadar artmaktadır. Örneğin; kişinin 8/9/1999 öncesi 4000 günlük, 8/9/1999-1/10/2008 tarihleri arası 3000 günlük, 1/10/2008 sonrası ise 2000 günlük çalışması varsa, sadece 2000 günlük çalışma için düşük aylık bağlama oranı uygulanmaktadır. Ancak bu 2000 günlük çalışma süresi arttıkça, düşük aylık bağlama oranı uygulanacak kısım da artmaktadır. Bu durum ise özellikle aylık kazancı 2 bin 700 liranın altında bildirilenler için, 1/10/2008 sonrası çalışma ne kadar fazlaysa bağlanacak emekli aylığının da o oranda azalacağı gibi bir sonucu ortaya çıkarmaktadır. İşte çalışanlar arasında oluşan, çalıştıkça ileride bağlanacak emekli aylığı azalıyor endişesinin ve tepkisinin kaynağı buna dayanmaktadır.

Bu durum söz konusu endişe ve tepkilerin yanında, uygulamada önemli bir çelişkiye de yol açmaktadır. Çünkü, normalde emekli aylığı hesaplama sisteminde, emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayısını doldurduktan sonra fazladan ödenen her bir yıllık prim için aylık bağlama oranı bir miktar artırılırken, dolayısıyla da bağlanacak emekli aylığı artarken, burada tam tersi bazı durumlarda aylığın azalacağı gibi bir sonuç ortaya çıkmaktadır.

Ayrıca, aylığın azalacağı yönündeki endişe nedeniyle de prim ödeme gün sayısını dolduranlar, ilerde emekli aylığım düşük olur korkusuyla sigortasız (bildirimsiz) çalışma yolunu seçmekte, bazı çalışanlar ise ayda 30 gün bildirilmek yerine daha az sayıda gün üzerinden ancak yüksek ücretle bildirilme yolunu tercih etmektedir.

Nihayet çalışanların bu konudaki endişesi ve tepkisi, özellikle de uygulamada ortaya çıkan çelişki dikkate alındı ve bu konu 10 uncu Beş Yıllık Kalkınma Planı’na girdi.

2014-2018 dönemini kapsayacak olan ve Yüksek Planlama Kurulu ile Bakanlar Kurulu’nun onayından sonra 13 Haziran 2013 tarihinde TBMM’ye sevk edilen Onuncu Kalkınma Planında; sosyal güvenlik sistemiyle ilgili olarak yapılacak çalışmaların yer aldığı bölümde konuyla ilgili olarak, “Aktif-pasif oranını ve aktüeryal dengeyi iyileştirmek amacıyla emekli aylığı hesaplamalarında kullanılan parametreler, kişilerin çalışma hayatında daha uzun süre kalmasını teşvik edecek şekilde düzenlenecektir” ifadelerine yer verildi. Söz konusu Kalkınma Planında yer alan hedeflerin hayata geçirilmesi halinde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda gerekli değişiklikler yapılarak, 1/10/2008 sonrası için belirlenen düşük aylık bağlama oranı yeniden düzenlenecek.

Konuyla ilgili diğer yazılar; Emeklilikte Yaşı Beklerken Çalışmaya Devam Etmenin Aylığa Etkisi, Emeklilik Aylık Bağlama Oranları

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.