4857 İş Kanununun 71 inci maddesi uyarınca; 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış yani orta okulu bitirmiş olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenler okullarına devama engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.

Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez.

Konuyla ilgili olarak Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 06/04/2004 tarihli ve 25425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu konudaki ayrıntılı bilgi ve açıklamalar, Çalıştırma Yaşı ve İş Kanunundaki Çalıştırma Yasakları – Çocuk ve Kadınların Çalıştırılamayacakları İşler bölümünde, söz konusu mevzuat hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde uygulanacak idari para cezaları ise İş Kanunu İdari Para Cezaları bölümünde yer almaktadır.

Çocukların küçük yaşta veya yaşlarına uygun olmayan işlerde çalıştırılmaları, onların zihinsel ve bedensel gelişimleri ile eğitimlerini olumsuz etkilediği için, son yıllarda çocuk işçiliğin azaltılması, çocuk yaşta çalışanların eğitime yönlendirilmesi amacıyla çalışmalara hız verilmiş, özellikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bu konudaki çalışmalarını artırmışlardır.

Son olarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Çocuk İşçiliğin Önlenmesi konulu 20/09/2012 tarihli ve 2012/20 sayılı genelgeyi valiliklere göndererek, çocuk işçiliğin önlenmesi konusunda tedbir alınması istedi.

Genelgede;

Ülkemizin, Birleşmiş Milletler Uluslararası Çalışma Örgütünün çocuk işçiliğin önlenmesine yönelik sözleşmelerini imzaladığı belirtilerek;

• Başbakanlık tarafından yayımlanan 2005/05 Nolu Sokakta Yaşayan/Çalışan Çocuklara Yönelik Hizmet Modeli konulu, 2010/06 Nolu Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilmesi konulu genelgelere,

• Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan 2011/25 Nolu Mevsimlik Gezici Tarım İşçisi Çocukların Eğitimleri Konulu genelgeye,

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Bakanlık arasında imzalanan, çocuk işçiliğin önlenmesine yönelik 17/02/2012 tarihli İşbirliği Protokolüne,

atıf yapılmış, bu doğrultuda mahalli Mülki Amirin başkanlığında ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının uygun görülecek temsilcilerinin katılımı ile bir toplantı yapılarak;

1- Çocuk işçiliğin önlenmesi ve eğitim çağında olup eğitime devam edemeyen çocukların her halükarda eğitime devamlarının sağlanması ile ilgili alınacak tedbirlerin belirlenmesi, tüm kurumların işbirliği ve koordinasyonunun sağlanması,

2- Çocuk işgücünde olan çocuklardan eğitim öğretimine ara veren veya okula hiç başlamamış olan çocukların İl Milli Eğitim Müdürlüğü işbirliğinde eğitim öğretime yönlendirilmesi, yeni eğitim öğretim sistemine uygun olarak çocukların eğitim öğretim ortamında desteklenmesi ve izlenmesi,

3- Çocukların tarım, sokak, sanayi ve ev işlerinde çalıştırılmasını önleyici tedbirlerin alınması ve alınan tedbirlerin hassasiyetle uygulanması,

4- Mevsimlik gezici tarım işçilerinin tespit edilmesi, ihtiyaçlarının belirlenmesi, belirlenen ihtiyaçların imkanlar ölçüsünde giderilmesi, bu ailelerin yanında bulunan çocukların sağlık, eğitim, giyim, gıda ihtiyaçlarının karşılanması ve çalıştırılmasının sonlandırılması, çocuk işçiliğinin çocuk üzerindeki olumsuz etkileri konusunda anne ve babaların ve çocukların bilinçlendirilmesi, okul çağında olanların İl/İlçe Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde okullara kayıtlarının yaptırılması ve eğitim öğretime devamlarının sağlanması, sağlık problemi olanların İl Sağlık Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde tedavilerinin yaptırılması, ihtiyaç duyacakları psiko-sosyal desteğin meslek elemanları ile sağlanması,

5- Çocukların çalıştırılma riskinin yüksek olduğu mahalle ve semtlerde çocukların ve ailelerin tespit edilmesi, desteklenmesi ve çalıştırılmalarının önlenmesi,

6- Çocuk ve Gençlik Merkezleri başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarının sahip olduğu imkanlar aracılığı ile çocuk işçiliğinin önlenmesi ve sonlandırılmasına yönelik çocuk, aile ve toplum odaklı bilinçlendirme ve farkındalık oluşturma çalışmalarının yürütülmesi,

istenmiştir.

Öte yandan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, iş müfettişleri tarafından işyerlerinde yapılacak denetimler sırasında çalıştırıldığı tespit edilen çocukların, çalışmadan alıkonularak eğitime yönlendirilmesi konusunda talimat vermiştir.

Ayrıca, şu an Türkiye Büyük Millet Meclisi Uzlaşma Komisyonu’nda müzakere ve görüşmeleri devam eden yeni Anayasa çalışmaları kapsamında, yeni Anayasanın sosyal haklar bölümünde “Küçüklerin yaşlarına uygun olmayan, sağlıklarına veya fiziksel, ruhsal, ahlaki gelişmelerine zarar verecek veya eğitimlerini engelleyecek işlerde çalıştırılmaları yasaktır” şeklinde bir hükmün yer alması konusunda partiler mutabakata varmıştır. (isvesosyalguvenlik.com)