Çocuk yaştakilerin çalıştırılmasıyla ilgili olarak 4857 sayılı İş Kanununun “Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı” başlıklı 71 inci maddesinde;

– 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılmasının yasak olduğu,

– Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocukların, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabileceği,

– Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yeteneklerinin dikkate alınacağı,

– Çocuğun gördüğü işin onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamayacağı, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremeyeceği,

– Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatlerinin günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamayacağı, ancak 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu sürenin günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabileceği,

– Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma sürelerinin, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabileceği,

belirtilmiştir.

Ayrıca;

– 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işlerin,

– 14 yaşını bitirmiş ve ilk öğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işlerin,

– 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin,

hangi çeşit işlerde çalıştırılabilecekleri ve çalışma koşullarının yönetmelikle belirleneceği, hükmüne yer verilmiştir.

Konuya ilişkin olarak çıkarılan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 6 Nisan 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu sonrası 21 Şubat 2013 tarihinde de bu Yönetmelikte önemli değişiklikler yapılmıştır.

Söz konusu Yönetmelikte;

Genç işçi: 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi,

Çocuk işçi: 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişi,

Hafif iş: Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre;

a) Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan,

b) Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işler,

olarak tanımlanmıştır.

Yönetmelik ekinde,

– Çocuk işçilerin çalıştırılabilecekleri hafif işler,

– Genç işçilerin çalıştırılabilecekleri işler,

– 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin çalıştırılabilecekleri işler,

listeler halinde belirtilmiştir.

Öte yandan Yönetmeliğin 5 inci maddesinde;

– 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçilerin; sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla Yönetmeliğin eklerinde belirtilen sınırlamalara (aşağıda belirtilmiştir) bağlı kalmaksızın ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde çalıştırılabileceği,

– Ayrıca yaş kayıtlarına bağlı olarak müsaade edilen işlerden olsalar dahi hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde, alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde, parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işlerde, gürültü ve/veya vibrasyonun (titreşimin) yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde, aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işlerde, sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde, radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde, fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işlerde, parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde, eğitim amaçlı işler hariç iş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine imkan sağlamayan işlerde, işyeri hekimi raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde, eğitim, deney eksikliği, güvenlik konusunda dikkat eksikliği getirme ihtimali olan işlerde, para taşıma ve tahsilat işleri ile 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçiler çalıştırılamayacağı,

belirtilmiştir.

Öte yandan, 4857 sayılı İş Kanununun 104 üncü maddesinde; çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı hükümlerine aykırı davranılması halinde 1.343 Lira idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir.

18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılma şartlarıyla ilgili diğer düzenlemeler söz konusu Yönetmelikte yer almakta olup, bunların çalıştırılabileceği işler listeler halinde Yönetmelik ekinde belirtilmiştir. Buna göre listelerden; çocuk işçiler Ek-1’de, genç işçiler Ek-1 ve Ek-2’de ve 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler ise Ek-1, Ek-2 ve Ek-3’te yer alan işler dışında çalıştırılamaz.

Söz konusu yönetmeliğe sitemizin Mevzuat bölümünden ulaşabilirsiniz.