İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları – Kapsamı – Sağlanan Yardımlar – Tarafların Sorumluluk Halleri

İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları – Kapsamı – Sağlanan Yardımlar – Tarafların Sorumluluk Halleri
27 Mart 2013 21:31

1-Yasal Düzenleme: İş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili düzenlemeler; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13 ila 24 üncü maddelerinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin eski 37 ila 52, yeni 35 ila 48 inci maddelerinde, Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliğinin 55 inci maddesinde yer almış,

Yine Kanunun 25 inci ve 54 üncü maddelerinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin eski 95, 96, 127 ve geçici 7, yeni 89, 90, 118 ve geçici 6 ncı maddelerinde konuya yer verilmiştir.  Ayrıca konuya ilişkin olarak İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili İşlemler Hakkında Tebliğ, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği, Gelir/Aylık Ödeme ve Yoklama  İşlemleri Hakkında Tebliğ, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (A) ve (B) Bendi Kapsamında Sigortalı Olanlar İle Hak Sahiplerinin Tahsis İşlemlerine İlişkin Tebliğ yayımlanmıştır.

2-Sosyal Güvenlik Reformu İle Gelen Değişiklikler:

2.1-4/b kapsamındaki sigortalılar da iş kazası veya meslek hastalığı halinde geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri alacak.

2.2-İş kazası, meslek hastalığı, acil haller gibi durumlarda, 4/b kapsamındaki sigortalıların da sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için, borcunun olup olmadığına bakılmayacak.

2.3-İş kazasının Kuruma bildirilmesi için tanınan iki günlük süre 4/a kapsamındakiler (işçiler) yönünden üç gün olarak değiştirilmiştir.

2.4-İşçilerle ilgili iş kazalarında kazanın yasal süresi içinde bildirilmemesi halinde bildirme tarihine kadar işveren tarafından yapılmış olan harcamalar kurumca ödenmiyordu. Yeni uygulamaya göre iş kazası süresi içinde bildirilmemişse, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilecek.

2.5-İş kazalarının meydana gelmesinde; kaza işveren kastı, ilgili mevzuata aykırı hareketi veya suç sayılabilir bir hareketi sonucu meydana gelmişse işveren sorumlu tutuluyordu. Yeni mevzuatta ise “suç sayılabilir hareket” ibaresi yer almamaktadır. İşverene sadece kasıt veya ilgili mevzuat hükümlerine aykırılık hallerinde sorumlu tutulacak.

2.6-İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya, Kurumca işe el konuncaya kadar, sağlık durumunun gerektirdiği sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüydü, yeni dönemde işverene böyle bir sorumluluk yüklenmemiştir.

2.7-506 sayılı Kanuna tabi sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde bildirim vizite kağıdı ile yapılıyordu, artık iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile yapılacak.

3-Genel Açıklamalar:

İş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili uygulama 01.10.2008 tarihinden önce  işçiler yönünden geçerliydi ve düzenleme 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 11 – 31 arası maddelerinde yer almaktaydı. 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunun ile 4/b kapsamındaki (eski Bağ-Kur) sigortalılar da bu uygulamadan yararlanma hakkı elde etmiştir. 4/c kapsamında çalışanlar için ise iş kazası ve meslek hastalığı yerine vazife malullüğü hükümleri uygulanmaktadır.

5510 sayılı Kanunun 63 üncü maddesi uyarınca, genel sağlık sigortalısının ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin iş kazası ile meslek hastalığı, hastalık ve analık sonucu tıbben gerekli görülen sağlık hizmetleri genel sağlık sigortası tarafından karşılanacağından, iş kazası ve meslek hastalığı halinde iş kazası ve meslek hastalıkları sigorta kolundan sigortalılara sadece aşağıda 8. maddede belirtilen yardımlar yapılmaktadır.

4-İş Kazasının Tanımı ve Kapsamı:

İş kazasının tanımı ve kapsamı 5510 sayılı Kanunun 13 üncü ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 37 nci maddesinde yer almaktadır. Buna göre;

İş kazası;

a-4/1-a (SSK) kapsamında çalışan sigortalının;

• İşyerinde bulunduğu sırada,

• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,

• Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

• Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın yine bu mevzuatta belirtilen sürelerde çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

• İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

b- 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında çalışan sigortalının ise;

• İşyerinde bulunduğu sırada,

• Yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

5-Meslek Hastalığının Tanımı ve Kapsamı:

Meslek hastalığının tanımı ve kapsamı 5510 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde yer almaktadır. Buna göre;

Meslek hastalığı, 4/1-a (SSK) ve 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hâlleridir.

Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden yani yükümlülük süresinden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Kuruma müracaat edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.

Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği ile hangi hâllerin meslek hastalığı sayılacağı belirlenmiştir. Yönetmelikle belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu tarafından karara bağlanmaktadır. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu kararına karşı ise İş Mahkemesinde dava açılabilir.

6-İş Kazasının Bildirilmesi ve Bildirim Süresi:

İş kazasının bildirilmesi ve bildirim süresi ile ilgili düzenleme 5510 sayılı Kanunun 13 üncü ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 35 inci maddesinde yer almaktadır. Buna göre;

a-4/1-a (SSK) ve 5 inci madde kapsamında bulunan (haklarında bazı sigorta kolları uygulanan) sigortalıların maruz kaldığı iş kazalarının bunları çalıştıran işverenleri tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine (yerine göre emniyet veya jandarma) derhal, Sosyal Güvenlik Kurumu’na da en geç kazadan sonraki 3 işgünü içinde,

b-4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında bulunan sigortalının ise maruz kaldığı iş kazasının kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde,

c-4/c kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalıların iş kazası geçirmesi halinde, kendileri veya işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da en geç üç iş günü içinde,

bildirilmesi gerekir.

Bildirim süreleri işgünü olarak belirlendiğinden, cumartesi, pazar ile ulusal bayram ve genel tatil günleri hesaba katılmaz, bu günleri takip eden günden itibaren üç günün hesabına devam edilir.

Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetmen veya müfettişleri tarafından ya da Bakanlık iş müfettişleri tarafından soruşturma yapılabilir.

İş kazasının Kuruma bildirimi Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ek-7’de bulunan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile yapılır.

4/1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalıların bildirim yapmaya engel durumlarını hekim raporu ile veya başka belgeyle mücbir sebep olayını belgelemeleri şarttır.

4/1-a (SSK) kapsamındaki sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri hâlinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç iş günüdür.

Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan (kısmen sigortalı olan) sigortalının (ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin) iş kazası geçirmesi hâlinde ise işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhâl, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir. Belirtilen üç günlük bildirim süresi, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi hâlinde iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

4/1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılar için de yabancı ülkelerde meydana gelen iş kazasının üç iş günlük bildirim süresi içinde bildirilmesi gerekmektedir. Bu üç günlük bildirim süresi, Kurumca kabul edilebilir belgelenmiş bir mazeretin olması halinde mazeretin ortadan kalktığı tarihten itibaren başlar.

7-Meslek Hastalığının Bildirilmesi ve Bildirim Süresi:

Meslek hastalığının bildirilmesi ve bildirim süresi ile ilgili düzenleme 5510 sayılı Kanunun 14 üncü ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 36 ncı maddesinde yer almaktadır. Buna göre;

a-4/1-a (SSK) ve 5 inci madde kapsamında bulunan (haklarında bazı sigorta kolları uygulanan) sigortalıların meslek hastalığının, meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen sigortalı veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından,

b-4/1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalının meslek hastalığının kendisi tarafından,

c-4/c kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan ve meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen sigortalıların kendileri veya bu durum kendisine bildirilen işverenleri tarafından,,

bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç iş günü içinde Kuruma bildirilmesi gerekir. (Bkz. İş Kazasını Süresinde Bildirmeme Cezasını Artık SGK Uyguluyor)

Bildirim işlemi Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-7’de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi yapılır.

Bu bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverenden veya 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalıdan, Kurumca bu olayla ilgili yapılmış bulunan tedavi giderleri, yol gideri, gündelik, refakatçi giderleri ve diğer harcamalar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödeneği tahsil edilir.

Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Kurumun sosyal güvenlik denetmenleri veya müfettişleri tarafından ya da Bakanlık iş müfettişleri tarafından yapılabilir.

8-Sağlanan Yardım ve Haklar:

Bkz. İş Kazalarında Sigortalıya veya Ölümü Halinde Hak Sahiplerine Hangi Yardımlar Yapılır ?

9-İş Kazası ve Meslek Hastalığının Soruşturulması:

5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi gereğince;

Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, SGK Denetmenleri, Müfettişleri veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilecektir. Bu soruşturma sonucunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 96 ncı madde hükmüne göre tahsil edilecektir.

14 üncü maddesi gereğince de;

Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Kurumun Denetmenleri, Müfettişleri veya Bakanlık iş müfettişleri tarafından yapılmaktadır.

İş kazası ve meslek hastalığı soruşturmaları, Kurumun; sigortalılık durumu, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinde bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı, işyerinde sigortalının çalıştığı birimin meslek hastalığına sebep olup olmayacağı, işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesinin uygulanıp uygulanmayacağı, olayın meydana gelmesinde sigortalının kastı, ağır kusuru, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi ile üçüncü şahısların kusurlu hâllerinin olup olmadığı hakkında karar verilebilmesi için yapılır.

Kuruma bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığının anlaşılması hâlinde, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış ödemeler, gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan ilgili mevzuat hükümlerine göre tahsil edilir.

10-İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında İşverenin Sorumluluğu ve Yaptırımlar:

Bu konuda ayrıntılı bilgi ve açıklama İş Kazalarında Sorumluluğu Olan İşveren ve Diğer Kişilere Uygulanan Yaptırım ve Cezalar başlıklı yazıda yer almaktadır. (isvesosyalguvenlik.com)

YORUMLAR

  1. mehmet dedi ki:

    merhaba 5-6 sene evvel çalıştığım bir işten veznede ani tansiyon düşüklüğünden dolayı o an görevden alındım ve birkaç gün içinde işten çıkarıldım ve sigortasızdım yapılmadı , 1 seneyi geçkin çalışmıştım ,tanıdık başka bir firmaya verdiler beni. zaten haftada 60 saat çalışıyordum. şimdi yapabileceğim birşey varmı herşey apartopar oldu teşekkürler

    1. isvesosyalguvenlik.com dedi ki:

      İşten ayrıldığınız tarihten itibaren 5 yıldan az süre geçtiyse hizmet tespit davası açabilirsiniz.