Deneme süresi 4/a kapsamındaki çalışanlar (işçiler) için söz konusu olup, 4857 sayılı İş Kanununun 15 inci maddesinde düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre taraflar (işçi – işveren) iş sözleşmesine bir deneme kaydı koyabilecek ve bunun süresi en çok iki ay olabilecek, ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilecektir.

Madde metninden de anlaşılacağı üzere; deneme süresi sadece İş Kanunu açısından ve taraflara deneme süresi içerisinde iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshetme hakkı vermektedir. Aynı konu 854 sayılı Deniz İş Kanununun 10 uncu maddesinde deneme süresi, 5953 sayılı Basın İş Kanununun 10 uncu maddesinde tecrübe müddeti olarak düzenlenmiştir.

Sosyal güvenlik mevzuatı açısından ise deneme süresi diye bir uygulama söz konusu değildir. Nitekim 5510 sayılı Kanunun 92. maddesi uyarınca;

Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir.

Madde metninden de anlaşılacağı üzere; sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olmak sigortalının kendi isteğine dahi bırakılmamış, kanunen zorunlu tutulmuştur. Dolayısıyla bu konuda sigortalı – işveren arasında yapılacak sözleşmeler bile geçersiz sayılmıştır. Aynı hüküm 506 sayılı Kanununun 01.10.2008 tarihinden önce yürürlükte bulunan maddelerinde de yer almaktaydı.

Kaldı ki deneme süreleriyle ilgili düzenlemelerin yer aldığı iş kanunlarında, deneme süresi içerisinde işçinin sigortasız çalıştırılabileceği, sigortalı yapılmasının zorunlu olmadığı yönünde bir hükme de yer verilmemiştir.

Belirtilen nedenlerden dolayı, çalışanlar işe alınmalarıyla/başlamalarıyla birlikte kendiliğinden sigortalı sayılmaktadırlar. Çalışan isterse deneme süreli olarak işe başlamış olsun bu sonucu değiştirmemektedir.

Dolayısıyla 5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesi uyarınca, deneme süresiyle çalışanlar da dahil;

1-İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, sigortalının en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

2-Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde, ilk defa işe alınan sigortalıların işe başladıkları tarihten başlamak üzere işyeri dosyasının tescilinden itibaren bir ay içerisinde,

3-Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar için çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde,

4-Diğer bütün sigortalılar için ise en geç işe başlamadan bir gün önce,

sigortalı işe giriş bildirgeleri verilerek sigortaları başlatılmalıdır. (isvesosyalguvenlik.com)