İşkolu Kodu ve Tehlike Sınıfındaki Hatalar

İşkolu Kodu ve Tehlike Sınıfındaki Hatalar
23 Şubat 2013 16:48

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda sigortalıların iş kazası geçirmeleri veya meslek hastalığına yakalanmaları halinde bu risklere karşı sağlık ve sosyal güvence sağlanacağı hükme bağlanmıştır.

Not: Bu konuda mevzuat değişikliği yapılmış olup, son düzenlemelere göre işkolu kodu itiraz ve değişiklik işlemleri Yeni Mevzuata Göre İş Kolu Kodu ve NACE Koduna İtiraz ve Değişiklik İşlemleri başlıklı yazıda belirtilmiştir.

İşverenlerin ödeyecekleri primler; işyerinin iş kazası ve meslek hastalığı riskleri göz önünde bulundurulmak suretiyle belirlenmektedir. Yeni tescil edilen işyerinin hangi tehlike sınıfında yer alacağı, işyeri bildirgesinde “yapılacak iş” bölümünde yapılan açıklamalar esas alınarak tespit edilmektedir. Zaman zaman, işyeri bildirgelerinde, işyerinde yapılan iş konusu detaylı olarak açıklanmamakta ve hatalı tehlike sınıfı belirlenebilmektedir. Tabi bunun sonucunda da işverenler fazla prim ödemektedirler. Bu nedenle, işyerinde yapılan iş etraflıca açıklanarak işyeri tescil servisince en uygun işkolu kodu ve tehlike sınıfının belirlenmesi sağlanmalıdır.

Kurum, 5510 sayılı Kanun gereğince yükümlü olduğu hizmetler için işverenlerden sigorta primleri almaktadır. Ancak İş kazası ve meslek hastalığı sigortası prim oranı diğer sigorta kollarından farklı olarak sabit ve aynı olmayıp işyerinin bulunduğu iş kolu ve yapılan işin risk durumuna göre % 1 ile % 6,50 arasında değişmektedir. 5510 sayılı yasanın “Prim oranları ve Devlet katkısı” başlıklı 81. maddesinin (c) bendinde; “Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,50 oranları arasında olmak üzere, 83 üncü maddeye göre Kurumca belirlenir. Bu primin tamamını işveren öder.” Hükmü yer almaktadır. Hatta işyerindeki, iş kazası ve meslek hastalığı olaylarının azlığı veya fazlalığı bile “dereceleme” yapılarak ödenecek iş kazası ve meslek hastalığı primini etkilemektedir.

Diğer taraftan 5510 sayılı Kanun gereğince 01/10/2008 tarihinden itibaren 4-b kapsamındaki (Bağ-Kurlular) sigortalılar için de kısa vadeli sigorta kolları uygulaması başladığından bu kapsamdaki sigortalılar da iş kazaları ve meslek hastalıkları primi ödemeye başlamışlardır.

Tehlike Sınıf ve Derecelerinin Belirlenmesi

Tehlike sınıf ve dereceleri, 5510 sayılı Yasanın “Kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi ve işkollarının ve işlerin tehlike sınıf ve derecelerinin belirlenmesi” başlıklı 83. maddesinde; “Kısa vadeli sigorta kolları primi, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre tespit edilir. İş kolları tehlikenin ağırlığına göre sınıflara, bu sınıflar da özel iş şartlarına ve tehlikeyi önlemek için alınmış olan tedbirlere göre derecelere ayrılır. Hangi iş kollarının hangi tehlike sınıfına girdiği, tehlike sınıf ve derecesine ait prim oranlarının ve tehlike derecelerinin belirlenmesinde uygulanacak esaslar,… bir tarife ile tespit edilir…” hükmü yer almaktadır.

Yasada belirtilen “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi” yeniden düzenlenerek 29/09/2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Buna göre Tarifede, işkolu kodunun; işyerinde yapılan veya sigortalının yaptığı işin, prim tarifesine göre hangi işkoluna tabi olduğunu belirleyen ve bu tarife eki listenin sınıf sütununda belirtilen kodları ifade ettiği, tehlike sınıfının ise; işkollarının, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre belirlenen on iki tehlike sınıfını ifade ettiği belirtilmiştir.

Tarife ekindeki listede işkolları on iki tehlike sınıfına ayrılmış olup, bir işin normal prim oranı (iş kazası meslek hastalıkları prim oranı), dahil olduğu tehlike sınıfının 2’ye bölümü sonucunda bulunacak rakama 0,5 değerinin eklenmesi suretiyle bulunmaktadır. Normal prim oranlarının en düşük haddi % 1, en yüksek haddi ise % 6,50 olarak belirlenmiştir. Örnek olarak, muhasebe/mali müşavirlik işi tarifede 6920 iş kolu kodunda “Muhasebe, defter tutma ve denetim faaliyetleri; vergi müşavirliği” olarak yer almış ve tehlike sınıfı “I” olarak belirlenmiştir. Buna göre Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim oranı I/2 = 0,50 + 0,50 = 1,00 olarak uygulanacaktır.

Yapılan işin tarifeye göre hangi tehlike sınıf ve derecesine girdiği ve ödenecek kısa vadeli sigorta kolları primi oranı Kurumca belirlenerek işverene tebliğ edilir. İşyerinin, iş kazasını ve meslek hastalığını önleyecek tedbirler hakkındaki mevzuat hükümlerine uygun bulunup bulunulmamasına göre Kurumca bu oran, 0,2 puan daha düşük ya da daha yüksek primli derecelere konulabilir.

Bazen işyerlerinde birden fazla faaliyet olabilmektedir. Bu durumda, işyerinde yürütülen ve esas işin fer’i ve mütemmimi mahiyetinde olan bütün işlerin sigorta primleri, esas işin tabi tutulduğu prim haddine göre hesaplanır. Ancak, esas işin fer’i ve mütemmimi sayılan işler, sigortalıları birbirine karışmayacak şekilde, ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü ve Kurumda ayrı bir işyeri olarak tescil edilmiş olduğu takdirde her biri kendi tehlike sınıfının prim haddine tabi olur. Eğer bir imalathanede hem imalat elemanları, hem idari hizmetlerde çalışanlar var ise ve bu çalışanlar sadece kendi işlerini yapıyorlar ise o takdirde SGK’da iki ayrı işyeri dosyası açılıp iki farklı tehlike sınıf derecesi tespit ettirilebilir.

Yukarıda belirtilen işyerinde yürütülen ve mahiyetleri bakımından ayrı özellikler gösteren ve aynı zamanda farklı tehlike sınıflarına dahil olan işler için farklı işyeri dosyası açtırılmadığı takdirde, işyerinde en yüksek tehlike sınıfına giren işin prim oranına göre işlem görülür.

Tarife eki listede gösterilmeyen işler, mahiyetleri ve iş kazası ile meslek hastalığı tehlikesinin ağırlığı göz önünde bulundurulmak suretiyle kendisine en yakın işkolunun dahil olduğu prim oranına tabi olur.

Tehlike sınıf ve dereceleri, işyeri dosyalarının açılması sırasında işyeri bildirgelerinde bulunan “yapılan işin niteliği” açıklamaları dikkate alınarak belirlendiğinden, burada yapılan açıklamaların işyerinde yapılan faaliyeti tam ifade edememesi ya da hatalı olması durumunda tehlike sınıf ve derecesinin de hatalı belirlenmesine yol açmaktadır. Hatta bazen işyeri bildirgesindeki açıklamalar yeterli ve net olmasına rağmen Kurumca hatalı tehlike sınıf ve derecesi belirlenebilmektedir.

İşverenler, tehlike sınıf ve derecesi ile prim oranı hakkında Kurumca yapılacak yazılı bildirimi aldıktan sonra, hatalı bir durum olup olmadığını kontrol ederek bir hata görüyorlar ise bir ay içinde Kuruma yazılı olarak itiraz edebilirler. Kurum, bu itirazı inceleyerek en geç üç ay içinde karara bağlayıp sonucunu itiraz edene bildirir.

İşverenin itirazı; işyerinin tehlike sınıfı ve derecesi ile kısa vadeli sigorta kolları prim oranının tebliğine ilişkin yazının işverence tebellüğ edilmesinden itibaren bir ay içinde yapılmış ise, değiştirilen iş kolu kodu ve tehlike sınıfı, tehlike derecesinin hatalı uygulandığı tarihten yani işyeri tescilinden itibaren düzeltilir. Eğer bir aylık süre dışında yapılmış ise, itirazın Kurum kayıtlarına intikal tarihini izleyen yılbaşından itibaren uygulanır.

5510 sayılı Yasaya göre, işyeri tescili sırasında işverence yapılan itirazın dışında Kurum, tespit edilmiş bulunan tehlike sınıf ve derecesini yaptıracağı incelemelere dayanarak kendiliğinden veya işverenin isteği üzerine de değiştirebilir. Bu şekilde Kurumca yapılacak değişikliklere ilişkin kararın takvim yılından en az bir ay önce işverene tebliği şarttır. İşveren tarafından değişiklik isteğinin ise takvim yılından en az iki ay önce (Ekim ayı sonuna kadar) Kuruma bildirilmesi şarttır. Böylece karara bağlanacak değişiklikler, karar veya istekten sonraki takvim yılı başından itibaren yürürlüğe girer. Aksi halde sonraki yılbaşından itibaren uygulanmaya başlar.

Kurumun kararı üzerine, ilgililer, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili mahkemeye başvurabilir. Kuruma itiraz edilmesi veya mahkemeye başvurulması, primlerin takip ve tahsilini durdurmaz.

İŞVEREN TARAFINDAN İTİRAZ HALİ
1-BİR AY İÇİNDE İTİRAZ HALİ 2-BİR AY DIŞINDA İTİRAZ HALİ
İtiraz SGK’ya yapılır.

Kurum üç ay içinde karar verir.

Karar, hatalı tehlike sınıf ve derecesinin işyerinde uygulanmaya başlandığı tarih itibariyle uygulanır.

Karar üzerine 1 ay içinde dava açılabilir.

Bir ay dışındaki itirazlar yine Kurumca karara bağlanır.

İtirazın takvim yılından en az iki ay önce yapılması gerekir.

İtirazın kabulü halinde (süresinde ise) karar itirazın kuruma intikalini takip eden takvim yılı başından itibaren uygulanır.

Karar üzerine 1 ay içinde dava açılabilir.

Netice olarak, tayin ve tespit edilen tehlike sınıf ve derecesinin, yapılan işe uymadığının tespit edilmesi üzerine Kurumca değiştirilebilir.

Kurum, gerek ilk defa tayin edilen, gerekse sonradan değiştirilen işkolu kodu ve tehlike sınıfının yapılan işe uymadığını, hatalı saptanmış olduğunu, işyerinde Kurumun denetim ve kontrolle görevlileri tarafından yapılan inceleme veya tespit sonucunda belirlediği takdirde gerekli düzeltme işlemlerini yapmaktadır.

İtiraz, tehlike sınıfı ve derecesi ile kısa vadeli sigorta kolları prim oranının tebliğine ilişkin yazının işverence tebellüğ edilmesinden itibaren bir ay içinde yapılmış ise, değiştirilen iş kolu kodu ve tehlike sınıfı, tehlike derecesinin hatalı uygulandığı tarihten yani işyeri tescilinden itibaren düzeltilir. Fazla tahsil edilen primler daha sonra tahakkuk eden primlere mahsup edilir.

Ancak, ilk tescil sırasında bir aylık süre içinde yapılan itirazların dışındaki itirazlarda Kurum gerekli düzeltme işlemlerini yapmakla birlikte geçmişe dönük olarak herhangi bir ödeme ya da mahsuplaşma uygulanmamaktadır. Yasa gereği müracaatı takip eden takvim yılı başından itibaren uygulanmaktadır.(www.isvesosyalguvenlik.com)

A. Hüseyin KAYA*
—————————————————–
* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu
alihuseyinkaya@gmail.com

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.