2014-2023 dönemini kapsayan Ulusal İstihdam Stratejisi ve 2014-2015 Eylem Planı’nın 30 Mayıs 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiğini daha önce belirtmiştik (İşsizliği Azaltıp İstihdamı Artırmayı Amaçlayan 2014-2023 İstihdam Stratejisi Yayımlandı başlıklı haber).

Bu yazımızda özet olarak, işsizliği azaltmak – istihdamı artırmak için 2023 yılına kadar hayata geçirilmesi hedeflenen uygulama ve çalışmalara değineceğiz.

Ulusal İstihdam Stratejisi ile Ülkemizde işsizliğin doğal işsizlik düzeyine indirilebilmesi ve çalışma barışı korunarak istihdamın geliştirilebilmesi için, ön plana çıkan üç temel konu tespit edilmiş olup bunlar;

1- İstikrarlı ve yüksek büyümenin sağlanması,

2- Büyümenin istihdam etkisinin artırılması,

3- Kayıt dışılığın azaltılması,

şeklinde sıralanmıştır.

1- İstikrarlı ve Yüksek Büyümenin Sağlanması

Türkiye’de ekonomik gelişmenin hızlandırılması için:

• Makroekonomik istikrar,

• Beşeri sermaye ve işgücü piyasası,

• Teknolojik yenilik,

• Fiziki altyapı,

• Kurumsal kalite,

alanlarında gerçekleştirilecek gelişmelerle yüksek ve istikrarlı büyümenin sağlanması öngörülmüştür.

2- Büyümenin İstihdam Etkisinin Artırılması

Ekonomik büyümenin istihdamı artırıcı etkisi, ancak işgücü piyasasının yapısal sorunlarının çözülmesiyle sağlanabilecektir. Ülkemizde büyümenin istihdamı artırıcı etkisinin önündeki en önemli yapısal sorunlar yani engller ise şunlardır;

– Eğitimin işgücü piyasasının ihtiyaçlarını karşılamadaki yetersizliği.

– İşgücünün nitelik sorunu.

– Bazı grupların istihdama erişimde karşılaştıkları ciddi güçlükler.

– Bir taraftan kayıt dışı istihdamın yüksekliği diğer taraftan kayıtlı işgücü piyasasındaki katılıklar.

– Sosyal yardım sisteminin kayıtlı istihdamı teşvik etmedeki yetersizliği.

İstihdam stratejisi ile bu engelleri ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.

3- Kayıt Dışılığın Azaltılması

İstihdam stratejisinde, Türkiye işgücü piyasasının en temel yapısal sorunlarından biri olarak yüksek kayıt dışı istihdam gösterilmiştir. İşsizliği azaltıp, istihdamı artırma yönündeki hedeflere ulaşabilmesi için kayıt dışı istihdamın azaltılmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur, kayıt dışı istihdamı kabul edilebilir düzeye çekmek için de toplumun tüm kesimlerinin kararlılık göstermesi gerektiği belirtilmiştir.

İstihdam stratejisine göre, kayıt dışı istihdamla mücadelede caydırıcı ve özendirici tedbirlerin bir arada uygulanması ve aşağıda beş başlık halinde sıralanan çalışmaların eşgüdüm içinde uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

• Kayıtlı Sektörlerin Güçlendirilmesi

Türkiye’de kayıtlı sektörlerin daha güçlü hale gelmesi kayıt dışı istihdam talebinin düşmesini sağlayacaktır. Bu kapsamda işletmeler üzerinde idari, mali ve yasal yükümlülüklerin bütçe imkanları doğrultusunda azaltılarak, işletmeleri kayıt dışı faaliyetlere ve kayıt dışı istihdama yönelten bürokratik formalitelerin kaldırılması ve aşırı düzenlemelerden kaçınılması gerekmektedir. Türkiye’de önemli ölçüde istihdam sağlayan ve kayıt dışı istihdam oranının yüksek olduğu KOBİ’lerin finansman sorunlarının çözülmesi hem istihdam artışına hem de kayıt dışılığın azalmasına etki edecektir.

• Kayıt Dışı İstihdamın Engellenmesi

Kayıt dışı istihdamla mücadelede merkezi ve yerel düzeyde kamu kuramları arasındaki koordinasyonu ve çapraz kontrolleri artırmak, kayıt dışı istihdama yönelik yaptırımları artırmak ve etkin denetimlere hız vermek, vergi ve prim affı uygulamalarına son vermek kişileri zorunlu olarak kayıtlı çalışmaya yahut çalıştırmaya yöneltecektir. Ayrıca, ebeveynine ait ölüm aylığı gelirine sahip olanlar ile sosyal yardımlardan faydalananların bu imkanlarını kaybetmemek için kayıt dışı çalışmayı tercih edebildikleri gerçeği göz önünde bulundurularak bu alanlarla ilgili denetimler şıklaştırılmalı, yasal ve idari önlemler alınmalıdır.

• Kayıtlı Sisteme Girişlerin Artırılması

Kayıt dışı istihdam düzeyinin yüksek olmasının önemli bir nedeni, işgücünün eğitim ve istihdam edilebilirlik düzeyinin yetersiz olmasıdır. Strateji’nin içerdiği aktif işgücü piyasası politikaları ile genel ve mesleki eğitim seviyesini artıracak tedbirler, özellikle kayıt dışı istihdamın yaygın olduğu gençler ve kadınlar olmak üzere, tüm çalışanların kayıtlı hale gelmesini olumlu etkileyecektir. Bunun yanı sıra, ilk işe başlamada verilecek teşvikler ile iş ve meslek seçiminde sunulacak danışmanlık hizmetlerinin de kayıtlı sisteme girişleri artırması öngörülmektedir. Ayrıca işgücü piyasasında güvence ve esnekliğin sağlanması başlığı altında ele alman ve kayıt dışı çalışma potansiyeli yüksek olan esnek çalışanların sosyal güvenlik haklarının temini bu alandaki kayıt dişiliği azaltacaktır.

• Kayıtlı İstihdam Konusunda Farkındalığın Artırılması

Kişilerin kayıtlı çalışmaya yönelik olumsuz tutum ve davranışlarının değiştirilmesi, işletmelerin ve çalışanların kayıtlı istihdam konusunda bilinçlendirilmesi uzun vadede kayıt dışı istihdamla mücadeleyi olumlu etkileyecektir. Kamu hizmetlerine ilişkin memnuniyetsizliğin azaltılması da kişilerin kayıtlı sistemde yer almasını teşvik edecektir.

• Yabancı Kaçak İşçiliğin Önlenmesi

Türkiye’nin en önemli sorunlarından biri olan kayıt dışı istihdamın bir unsuru da yabancı kaçak işçiliktir. Yabancı kaçak işçiliğin ülkemiz işgücü piyasası üzerindeki etkisinin büyük olduğu bilinmektedir. Ülkemiz yabancı kaçak işçileri için transit ülke konumundayken son yıllarda hedef ülke konumuna gelmiştir. Yabancı kaçak işçilik bir yandan işsizliği artırırken, diğer yandan kayıt dışı çalışmayı beslemektedir. Yabancı kaçak işçiler bulundukları hemen her ülkede küçük işyerlerinde ve marjinal olarak nitelenebilecek işlerde, formel piyasa dışında ve denetim imkanının göreli az olduğu niteliksiz işkollarında çalışmaktadır.

İSTİHDAM STRATEJİSİNİN TEMEL İLKELERİ

Stratejide öngörülen hedeflerin hayata geçirilmesi konusunda temel ilkeler aşağıdaki gibi olacaktır.

1- Bütüncül Yaklaşım

2- Fırsat Eşitliği

3- İşi Değil İnsanı Korumak

4- İşverenler Üzerine Ek Yük Getirilmemesi

5- Sosyal Diyalogun Esas Alınması

6- Özendirici Yaklaşım

YAPILACAK DİĞER ÇALIŞMALAR

İşsizliği azaltma ve istihdamı artırmak için ayrıca;

– Eğitim-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi,

– İşgücü piyasasında güvence ve esnekliğin sağlanması,

yönünde çalışmalar yapılacak,

– Bilişim sektörü, finans sektörü, inşaat sektörü, sağlık sektörü, tarım sektörü, tekstil ve hazır giyim sektörü, turizm sektörü için ayrı ayrı belirlenmiş olan istihdam stratejileri hayata geçirilecek.