İşsizlik Sigortası Uygulaması

İşsizlik Sigortası Uygulaması
1 Mayıs 2013 18:28

I- GİRİŞ: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 2. maddesinde, Cumhuriyetin sosyal bir devlet olduğu, 60. maddesinde ise, sosyal bir devlet olgusu içerisinde, herkesin sosyal güvenlik hakkına ve devletin de bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alacağı ifade edilmiştir.

Türkiye, 1971 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Hakkında 102 Sayılı Sözleşme’yi onaylayarak; iş kazası ve meslek hastalıkları, hastalık, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, aile yardımı ve işsizlik olmak üzere dokuz ayrı sosyal güvenlik hizmetini vermek zorunda olmakla birlikte, uzun yıllar sözleşmeye aykırı olarak işsizlik sigortası ve aile yardımları uygulanmamıştır. Nihayetinde 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu (Kanun) ile ülkemizde 01.06.2000 tarihinden itibaren işsizlik sigortası uygulamaya konulmuştur. İşsizlik Sigortası Kanunu ile 09.03.1988 tarihli ve 3417 sayılı Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanunun 2 ve 3. maddeleri yürürlükten kaldırılarak 01.06.2000 tarihinde itibaren aylık ve ücretlerde tasarruf kesintisi yapılmasına son verilmiştir. En son düzenlenen şekliyle, 05.07.2003 tarih ve 25159 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu ile birlikte istihdamın korunmasına, geliştirilmesine, yaygınlaştırılmasına ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak ve işsizlik sigortası hizmetlerini yürütmek amacıyla Türkiye İş Kurumu (Kurum) kurulmuştur. Bu yazıda, 4904 sayılı Kanun ile yeniden şekil verilen Türkiye İş Kurumun verdiği hizmetlerden biri olan “işsizlik sigortası” ile 2008 yılından işsizlik sigortasında yapılan değişikliklerle üzerinden durulacaktır.

II- İŞSİZLİK SİGORTASI UYGULAMASI

A- İŞSİZLİK SİGORTASI KAPSAMI

1- İşsizlik Sigortası Kapsamında Olanlar

İşsizlik sigortası kanun kapsamına giren herkes için zorunludur.

İşsizlik sigortasının kapsamı, Kanunun 46. maddesinin ikinci fıkrasının 17.04.2008 tarih 5754 sayılı Kanunun 90. maddesi ile değiştirilmesine müteakip, 01.10.2008 tarihinden itibaren yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu maddede, İşsizlik Sigortası Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalıları ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalıları kapsadığı ifade edilmiştir.

Yukarıdaki hüküm gereğince;

a) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,

b) İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenler,

c) Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar,

d) Ülkemizde çalışma vizesi ile çalışan yabancı işçiler,

e) 02.07.1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre çalıştırılanlar,

f) 24.04.1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nda belirtilen umumî kadınlar,

g) Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinin © bendi kapsamında çalıştırılanlar,

h) Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli,

işsizlik sigortası kapsamındadır.

2- İşsizlik Sigortası Kapsamında Olmayanlar

5754 sayılı Kanunun 90. maddesi ile 01.10.2008 tarihinden itibaren değiştirilen Kanunun 46. maddesinin üçüncü fıkrasında işsizlik sigortası kapsamında olmayanlar belirtilmiştir.

Söz konusu madde hükmü gereğince;

a) 5510 sayılı Kanunun; 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri, ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışmayanlar ve üçüncü fıkrası, 5, 6. ve geçici 13. maddeleri kapsamında olanlar ile

b) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesi kapsamında olmakla birlikte memur veya 22.01.1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi sözleşmeli statüde bulunanlar

c) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu,

d) 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu,

e) 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu,

f) 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu,

g) 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu,

h) 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu,

ı) 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu,

i) 233 ve 399 sayılı kanun hükmünde kararnameler ile 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunlarındaki hükümlerine göre sözleşmeli personel statüsünde çalışanlar

j) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre geçici personel statüsünde çalıştırılanlar

işsizlik sigortası Kanunu kapsamına dahil değildir.

B- İŞSİZLİK SİGORTASI HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN BAŞLAMASI

5510 sayılı Kanununun 8 ve 11. maddelerine göre Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmiş olan sigortalılar ve işyerleri Kuruma da bildirilmiş sayılır ve sigortalılığın başlamasıyla birlikte, sigortalılar ile bunların işverenlerinin işsizlik sigortası hak ve yükümlülükleri de başlamış sayılır.

C- İŞSİZLİK SİGORTASININ TAHAKKUK VE TAHSİLİ

İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından, sigortalı ve işyeri bazında kayıtların tutulmasından, toplanan primler ile uygulanacak gecikme cezası ile gecikme zammının fona aktarılmasından, teminat ve hak edişlerin prim borcuna karşılık tutulmasından, yersiz olarak alınan primlerin iadesinden Sosyal Güvenlik Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur. Diğer her türlü hizmet ve işlemlerin yapılmasından Türkiye İş Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur.

İşsizlik sigortası primleri ile ilgili olarak; 5510 sayılı Kanunun 80, 82, 86, 88, 89, 90, 91, 93 ve 100. madde hükümleri uygulanır.

İşverenler, işsizlik sigortası nedeniyle sigortalıların ücretlerinden herhangi bir indirim veya kesinti yapamazlar.

Herhangi bir nedenle işçinin sigortalılık durumunun sona ermesi halinde, o ana kadar işçiden ve işverenden kesilen işsizlik sigortası primleri ile Devlet payı iade edilmez.

İşsizlik sigortasına işverenlerce ödenen primler kazancın tespitinde gider olarak kabul edilir ve sigortalılarca ödenen primler de gerçek ücretin hesaplanmasında gelir vergisi matrahından indirilir.

D- İŞSİZLİK SİGORTASININ PRİM ORANI

İşsizlik sigortası primi, sigortalının 5510 sayılı Kanunun 80 ve 82. maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlarından % 1 sigortalı, % 2 işveren ve %1 Devlet payı olarak alınmaktadır.

E- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI

1- İşsizlik Sigortasının Miktarı ve Ödeme Süreleri

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde %40’dır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39. maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçemez. İşsizlik ödeneğinin üst sınırının hesaplanmasında esas alınan asgari ücret, ödemeyi kapsayan dönemde geçerli olan asgari ücrettir. İşsizlik ödeneğinin hesaplanmasında bir ay 30 gün olarak kabul edilir.Kıst ödeneğin hesaplanmasında hak edilen gün sayısı dikkate alınır.

Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;

a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,

süre ile işsizlik ödeneği verilir.

Hizmet akdinin sona erdiği tarihten önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte; hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam, grev ve lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz ve doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, prim yatırılmayan süreler için Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır ve 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmaz.

2- İş Sözleşmesinin Sona Erme Halleri

İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca sigortalı sayılanlardan;

• Hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler,

• Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri,

• Hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve

• İşten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları kaydıyla

işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.

Kanunun 51. maddesinde belirtilen iş sözleşmesinin sona ermesi haller şöyledir.

a) 4857 Sayılı İş Kanunu 17. maddesi veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 16. maddesi ya da 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6. maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olmak,

b) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinin (I), (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14. maddesinin (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7 ile 11. maddesinin birinci fıkrasına göre sigortalı tarafından feshedilmiş olmak,

c) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın süresinin bitiminden önce  veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanununun 25. maddesinin (I) (III) ve (IV) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14. maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 12. maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olmak,

d) Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 7. maddesinin (II) numaralı bendinde belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalmak,

e) İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14. maddesinin (IV) numaralı bendindeki nedenlerle işsiz kalmak,

f) 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 21. maddesi kapsamında işsiz kalmak,

g) Yukarıdaki bentlerde belirtilen iş kanunları kapsamına girmeyen sigortalılardan hizmet akitleri, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında yapılmış olan toplu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerindeki hükümlere paralel olarak sona ermiş olmak,

h) Ayrıca işsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin başvuru sırasında grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olması,

İşveren tarafından geçici görevle yabancı ülkeye gönderilen sigortalıların hak ve yükümlülükleri bu görevi yaptıkları sürece devam eder. Ülkeye dönmeleri ve yukarıda belirtilen koşulları yerine getirmeleri halinde kendilerine işsizlik sigortasından hak ettikleri ödemeler yapılır ve hizmetlerden yararlanabilir.

3- İşten Ayrılma Belgesinin Düzenlenmesi

İşveren, Kanunun 51. maddesinde belirtilen hallerden birisine dayalı olarak hizmet akdi sona ermiş olan sigortalılar hakkında; üç nüsha işten ayrılma bildirgesi (İAB) düzenleyip, 15 gün içinde bir nüshasını Türkiye İş Kurumu’na göndermek veya elektronik ortamda bildirmek, bir nüshasını sigortalı işsize vermek ve bir nüshasını da işyerinde saklamakla yükümlüdür.

Muvazzaf askerlik nedeniyle hizmet akdi sona erenler için işverenler İAB düzenleyeceklerdir. Bu durumda olan sigortalı işsizlerin terhis tarihinden itibaren 30 gün içerisinde Kuruma başvurmaları halinde işsizlik ödeneği işlemleri başlatılır.

İşveren, hizmet akdi  4447 sayılı Kanunun 51. maddesinde belirtilen haller dışında (örneğin; istifa, emeklilik, evlilik, işçinin hatası ve kusuru nedeniyle hizmet akdinin sona ermesi durumları) sona eren sigortalı işsizler için İAB düzenlemek zorunda değildir.

Hizmet akdi feshedilmeksizin ve sigorta prim ödeme sürelerinde kesinti olmaksızın, sigortalının aynı işverenin başka bir işyerine nakledilmesi durumlarında işverenin İAB düzenleme zorunluluğu bulunmamaktadır. Hizmet akdi sona erdiğinde sigortalının aynı işverene bağlı olarak çalıştığı sürelere ilişkin tüm bilgiler, düzenlenecek İAB’de yer alacaktır.

4- Türkiye İş Kurumu’na Başvurma

Sigortalı işsiz, İAB ile hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde, işyerinin bulunduğu yerdeki Kuruma talep dilekçesi ile başvurmak zorundadır. İşverenin İAB düzenlememesi halinde, hak kaybına yol açılmaması için sigortalı işsizin Kuruma yaptığı müracaatı kabul edilir. Talep dilekçesi İAB yerine geçmez. İşverenin İAB düzenlememe nedeni araştırılarak gerektiği hallerde yasal işlemler başlatır.

Sigortalı işsizin, hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç 30 gün içinde Kuruma başvurmaması halinde, başvuruda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülür. Sigortalı işsiz, gecikmeye neden olan mücbir sebepleri başvuru sırasında Kuruma belgelendirmek zorundadır.

Sigortalı işsizin;                                                                

a) Eş, çocuk, anne, baba veya kardeşlerinden birinin vefatı ya da resmi kurum veya kuruluşlardan alınacak doktor raporu ile kanıtlanmak kaydıyla kendisinin veya bu maddede sayılanlardan birinin hastalık hali,

b) Yangın, yer sarsıntısı, sel baskını gibi doğal afetler,

c) Herhangi bir nedenle ulaşımın imkansız hale gelmesi,

d) Kanuni bir ödevin yerine getirilmesi,

e) Muvazzaf askerlik hizmetinin yerine getirilmesi,

f) Gözaltına alınma hali

g) Hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali,

h) Savaş, sıkıyönetim, olağanüstü hal gibi durumlar,

i) Salgın hastalık nedeniyle karantina,

gibi mücbir sebeplerle geç başvurusu halinde hak kaybı söz konusu değildir.

5- Sigortalıya Bildirim

Kurum sigortalı işsizin başvurusunu; İAB, talep dilekçesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından, gerektiği hallerde de işverenin bilgisine başvurarak inceler ve işsizlik ödeneğini hak edene ödeme kararını, hak etmeyene ise nedeni ile birlikte red kararını başvuru tarihini izleyen ayın sonuna kadar bildirir.

6- İşsizlik Ödeneğinin Ödenmesi ve Usulsüz Ödemelerin Geri Alınması

İşsizlik ödeneği her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir. İlk işsizlik ödeneği ödemesi ise ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonunda yapılır.

İşsizlik ödeneğinden herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Ayrıca işsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez.

Sigortalının kusurundan ve hatalı bilgilerden kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır. Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilmez.

İşsizlik sigortasının ödenme süresi içinde ödenmesi gereken geçici işgöremezlik ödeneğinin miktarı işsizlik ödeneği miktarından fazla olamaz

Sigortalı, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe girer ve işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanmak için bu Kanunun öngördüğü şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalırsa, daha önce hakettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam eder. Bu Kanunun öngördüğü şartları yerine getirmek suretiyle yeniden işsiz kalınması halinde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneği ödenir.

F- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN SAĞLANAN YARDIMLAR

Sigortalı işsizlere İşsizlik Kanunu’nda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde, Kurumca aşağıda belirtilen ödemeler yapılır ve hizmetler sağlanır;

1- İşsizlik ödeneği verilmesi

İşsizlik sigortasından yararlanma şartını gerçekleştirenlere yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda işsizlik ödeneği verilir.

2- 5510 sayılı Kanun Gereği Ödenecek Sigorta Primleri

Genel sağlık sigortası primleri Kurum tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenir.

3- Yeni Bir İş Bulma

Kurum işsizlik ödeneği alan sigortalı işsizlere mesleklerine uygun ve son yaptıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın bir iş bulunması hususunda çalışmalar yapar ve yardımcı olur.

4- Meslek Geliştirme, Edindirme ve Yetiştirme Eğitimi Verilmesi

Kendilerine iş bulunamayanlara verilecek meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitiminin esas ve usulleri 31.12.2008 tarih ve 27097 (6. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Türkiye İş Kurumu İşgücü Uyum Hizmetleri Yönetmeliği ile düzenlenmiştir.

5- Genel Sağlık Sigortalısı Sayılma

İşsizlik sigortasından yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır (bakmakla yükümlü olunan kişilerde dahil) ve Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneğinin bağlandığı tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir.

6- Diğer Verilen Hizmetler

Sigortalı işsizler ile Kuruma kayıtlı diğer işsizlere; danışmanlık hizmetleri işgücü uyum ve toplum yararına çalışma hizmetleri verilir ve işgücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları yapılır.

G- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN HAK DÜŞÜRÜCÜ NEDENLER

4447 Sayılı Kanuna göre işsizlik ödeneği almakta iken;

a) Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden,

b) İşsizlik ödeneği aldığı sürede gelir getirici bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilen,

c) Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen,

d) Haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen,

sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.

Ancak yukarıda (c) ve (d) bentlerinde öngörülen ödeneklerin kesilme gerekçesinin ortadan kalkması halinde, işsizlik ödeneği ödenmesine yeniden başlanmakla birlikte, bu suretle yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sonunu geçemeyecektir.

Muvazzaf askerlik dışında herhangi bir nedenle silah altına alınanlarla hastalık ve analık nedeniyle geçici işgöremezlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalı işsizlerin işsizlik ödeneklerinin ödenmesi bu durumların devamı süresince durdurulur.

H- İŞSİZLİK SİGORTASINDA İDARİ PARA CEZALARI VE İTİRAZ YOLLARI

4447 Sayılı Yasa’nın 54. maddesinde;

Kurumca dayanağı belirtilmek suretiyle;

a) İşsizlik sigortasına ilişkin yükümlülükleri nedeniyle sigortalıların ücretlerinden indirim veya kesinti yapan işverenlere her bir sigortalı için 500 Türk Lirası (2010 yılı için 572 TL),

b) Kanunun 48. maddesinde öngörülen işten ayrılma bildirgesini Kuruma vermeyen işverenlere her bir fiil için ayrı ayrı 1.000.- TL tutarında,

idari para cezası verileceği belirtilmiştir

Ancak işveren, hizmet akdi  4447 sayılı Kanunun 51. maddesinde belirtilen haller dışında (örneğin; istifa, emeklilik, evlilik, işçinin hatası ve kusuru nedeniyle hizmet akdinin sona ermesi durumları) sona eren sigortalı işsizler için İAB düzenlemek zorunda değildir. İşverenin İAB düzenleme zorunluluğu bulunmadığı durumlarda işverene idari para cezası uygulanmaz.

Öte yandan, 18/2/2009 tarih – 5838 sayılı Kanunun 5 inci maddesi ile 5510 sayılı Kanuna eklenen ek 1 inci madde ile 01.08.2009 tarihinden itibaren işverenler tarafından sadece Sosyal Güvenlik Kurumuna işten ayrılış bildirgesi verildiğinden, söz konusu belgenin süresinde verilmemesi halinde 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesi birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca sadece Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından her belge için bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

İdarî para cezalarına karşı mahkemeye yapılacak itiraza ilişkin hüküm 4447 sayılı Kanundan kaldırılmış olması nedeniyle 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanacaktır. 5326 sayılı Kanunda; yasanın idarî yaptırıma ilişkin kararlara karşı kanun yolunu kapsaması, kabahatler karşılığında uygulanacak olan idarî yaptırımların idarî para cezası ve idarî tedbirler olması nedeniyle, idarî para cezasına karşı tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurulması gerekmektedir

İşsizlik sigortası uygulamasına ilişkin işlemlere karşı sigortalıların ve işverenlerin yapacakları itirazlardan Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen görevlerle ilgili olanlar adı geçen Kuruma, diğerleri ise Türkiye İş Kurumu’na yapılır. İtirazların, işlemin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde yapılması ve 30 gün içinde sonuçlandırılması zorunludur. Yapılan itirazlar daha önce yapılmış bulunan işlemlerin uygulanmasını geciktirmez. İtiraz yoluna başvurulmuş olması ilgililerin yargı yoluna başvurma haklarını ortadan kaldırmaz.

Yukarıdaki işlemlere karşı süresi içerisinde itiraz edilmemesi halinde idari para cezası kesinleşir ve işverene tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir.

III- SONUÇ

İşsizlik Sigortası Kanunu 01.06.2000 tarihinde yürürlüğe girmekle birlikte, işten ayrılma ve yeni işe girmenin sürekli olduğu, kayıtdışı istihdamın yoğun olduğu ülkemizde işsizlik sigortasından yararlanma şartlarının kolaylaştırılması, işsizlik sigortası fonundan sigortalıya ödenen tutarın kişinin kazancına göre değil, sosyal konumuna (evli, çocuklu, çocukların eğitim durumu, kira veya daire sahibi vb kıstaslara) göre daha yaşanabilir bir seviyeye getirilmesi, ayrıca işsizlik sigortası ödemelerinde süre sınırının kaldırılması işsizlik sigortası uygulamasının ”tanımı ve amacına” daha uygun hale gelmesini sağlayacaktır.

Keza, 31 Mayıs 2009 itibarıyla;

• İşsizlik Sigortası Fonun toplam gelirleri; 14 milyar 675 milyon TL işçi ve işveren primi (gecikme zammı dahil), 4 milyar 868 milyon TL Devlet katkısı, 12 milyon 426 bin TL idari para cezası ve 26 milyar 325 milyon TL faiz geliri, 42 milyon 46 bin TL iade girişi olmak üzere toplam 45 milyar 923 milyon TL ve fonun toplam varlığı ise işsizlik sigortası giderleri 4 milyar 627 milyon TL ve ücret garanti fonu gideri 15 milyon 577 bin TL düşüldükten sonra, 41 milyar 280 milyon TL olmasına,

• İşsizlik sigortası fonundan 313.860,

• Ücret garanti fonundan 1.812,

• Kısa çalışma ödeneğinden 66.405 kişiye ödeme yapılmasına,

karşın işsizlik sigortası fonu geliri düşünüldüğünde fondan daha fazla yararlanılması gerektiği muhakkaktır.

İşsizlik sigortası uygulamasında diğer dikkati çeken bir konu ise, işsizlik sigortası primi 5510 sayılı Yasa kapsamında belirtilen alt ve üst sınır esas alınarak tahsili yapılırken, işsizlik ödeneğine hak kazanan işsize ise günlük ortalama brüt kazancının yüzde %40’ı ile aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde %80’i arasında bir sınır getirilmesidir.

Son olarak, 4447 sayılı Kanunda işsizlik sigortası primi, işsizlik sigortasının gerektirdiği her türlü ödeme ile hizmet giderlerini karşılamak amacıyla Kanunda belirtilen esas ve usullere göre Devlet, işveren ve sigortalı tarafından ödenen primi şeklinde tanımlanmasına, ayrıca Kanunun amacı ile idari yapının tanımlanmasını da göz önünde bulundurduğumuzda, işsizlik sigortası fonunun amacı dışında bir finansman kaynağı olarak Kamu idaresince kullanıldığını görmekteyiz. (www.isvesosyalguvenlik.com)

————————
*Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu
————————
Yararlanılan Kaynaklar:

1- 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu (05.07.2003 tarih 25159 sayılı Resmi Gazete)

2- 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu (08.09.1999 tarih 23810 sayılı Resmi Gazete)

3- 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Uygulanmasına İlişkin 1 Nolu Tebliğ (21 Mayıs 2000 tarih 24055 sayılı Resmi Gazete)

4- 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Uygulanmasına İlişkin 2 Nolu Tebliğ (29 06.2000 tarih 24094 sayılı Resmi Gazete)

5- 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Uygulanmasına İlişkin 3 Nolu Tebliğ (30.01.2002 tarih 24656 sayılı Resmi Gazete)

6- SSKB Sigorta İşleri Genel Müdürlüğü Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın 19.11.2004 tarih 16-325 Ek sayılı Genelge

7- SSKB Sigorta İşleri Genel Müdürlüğü Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın 09.12.2004 tarih 16-327 Ek sayılı Genelge

8- www.iskur.gov.tr

YORUMLAR

  1. Mete dedi ki:

    31.08.2019 tarihinde iş yerimle sözleşme sürem bitti. Üzerinden 6 ay geçti. Başvurumu yapamadım. Hakkımı kaybetmiş olur muyum? Eşimde bende sigortasız ve işimiz yok. Çocuğumuz için yardım alabilir miyiz? Teşekkür ederm