İşverenin İşçiyi Haklı Sebeple İşten Çıkardığında Dahi Tazminat Ödemesini Gerektiren Durumlar

Kıdem tazminatı ile ilgili yasal düzenleme 25/08/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanununun yürürlükte kalan tek maddesi olan 14 üncü maddesinde yer almaktadır. Kıdem tazminatı; çalışma ilişkisinin maddede belirtilen hallerden birine bağlı olarak sona ermesi yani hizmet akdinin feshedilmesi halinde; işçinin işe başladığı tarihten işten ayrıldığı tarihe kadar geçen her tam yıl için işverence kendisine ödenmesi gereken 30 günlük ücret tutarındaki tazminat olarak tanımlanabilir.

Uygulamada genellikle, işverenin haklı sebebe dayalı olarak işçiyi işten çıkarması, yani işçinin hizmet akdine son vermesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödeme zorunluluğu bulunmadığı düşünülmekte ve böyle bilinmektedir. Ancak bu konudaki mevzuat hükümlerine bakıldığında, durumun hiç de öyle olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Çünkü, 1475 sayılı Kanunun söz konusu 14 üncü maddesinde;

İş Kanununa tabi işçilerin:

• İşveren tarafından bu Kanunun 17 nci maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında hizmet akitlerinin feshedilmesi,

• İşçi tarafından bu Kanunun 16 ncı maddesi uyarınca hizmet akitlerinin feshedilmesi,

• Muvazzaf (zorunlu) askerlik hizmeti dolayısıyle hizmet akitlerinin feshedilmesi,

• Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla hizmet akitlerinin feshedilmesi,

• 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle hizmet akitlerinin feshedilmesi,

• Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile hizmet akdini sona erdirmesi,

• İşçinin ölümü sebebiyle hizmet akdinin son bulması,

hallerinde kıdem tazminatına hak kazanılacağı hükmü yer almaktadır.

Burada dikkat edilirse, hizmet akdinin işveren tarafından feshedilmesi durumunda sadece 1479 sayılı İş Kanunun mülga 17 nci maddesinin II numaralı bendi istisna tutulmuştur. Söz konusu maddede işverene hizmet akdini derhal feshetme hakkı veren haklı nedenler sayılmıştır. Ancak yukarıda belirtildiği gibi 1479 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi hariç tüm maddeleri, 4857 sayılı İş Kanununun 120 nci maddesi ile 10/6/2003 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılmış olup, aynı Kanunda yer alan geçici 1 inci madde hükmü uyarınca 1479 sayılı Kanunun söz konusu 17 nci maddesinin yerini 4857 sayılı İş Kanununun 25 inci maddesi almıştır. Bu maddede işverene hizmet akdini derhal feshetme hakkı veren haller yani haklı sebepler düzenlenmiştir. Bunlar;

I-Sağlık sebepleri.

II-Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri.

III-Zorlayıcı sebepler.

IV-İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.

İşverenin Kıdem Tazminatı Ödemek Zorunda Olmadığı Haller:

1479 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde istisna tutulan II numaralı bent göz önüne alındığında; işverenin sadece işçinin hizmet akdini maddede sayılan “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” nedeniyle sona erdirmiş olması halinde işçiye kıdem tazminatı ödemek zorunda olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Hizmet Akdini Haklı Sebebe Dayalı Olarak Sona Erdirdiği Halde İşverenin İşçiye Kıdem Tazminatı Ödemesini Gerektiren Haller:

Öte yandan, işverene hizmet akdini haklı olarak derhal feshetme hakkı verse dahi, işveren söz konusu 25 inci maddede düzenlenen ve yukarıda sıralanan I, III ve IV numaralı bentlerden herhangi birine istinaden hizmet akdini sona erdirmiş yani işçiyi işten çıkarmış ve işçi de en az bir yıllık çalışma süresini doldurmuş ise bu takdirde işçiye kıdem tazminatı ödemek zorunda kalacaktır.

İşsizlik Sigortası Ödeneğine Hak Kazanma:

Aynı şekilde I, III ve IV numaralı bentlerden herhangi birine istinaden işveren tarafından işten çıkarılan işçi, 4447 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca, prim ödeme gün sayısı ve çalışma süresi gibi diğer şartları da taşıyorsa işsizlik ödeneği alabilecektir. Eğer hizmet akdi işveren tarafından “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” yani II numaralı bentte sayılan haller nedeniyle sona erdirilmişse bu durumda işsizlik sigortası ödeneği de alamayacaktır.(www.isvesosyalguvenlik.com)

Kıdem tazminatı konusundaki ayrıntılı bilgi ve açıklamalar ise AYRINTILI KONU ANLATIMLI – AÇIKLAMALI DOSYALAR / GENEL İŞ MEVZUATI / Kıdem Tazminatı Uygulaması – Hak Kazanma Koşulları – Hesaplanması – Kapsama Giren Ödemeler bölümünde yer almaktadır.