Kayıt İbraz Etmemede Herkese Aynı Cezanın Uygulanması Anayasaya Aykırı Değil

Bilindiği üzere Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişleri veya denetmenleri tarafından işyeri yasal kayıt ve belgelerinin yazıyla istenmesi ve mücbir sebep olmaksızın 15 gün içerisinde kayıtların ibraz edilmemesi halinde idari para cezası uygulanır.

Uygulanacak cezalar 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde düzenlenmiştir. (Bkz. Kayıt ve Belgelere İlişkin Olarak SGK Tarafından Uygulanan İdari Para Cezaları başlıklı yazı.) Bu bentte kayıt ibraz etmeme veya geç ibraz etme halinde uygulanacak idari para cezaları; defter tutmakla yükümlü olmayanlara, diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlara, bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar uygulanacak idari para cezaları şeklinde üç ayrı kategoriye ayrılmıştır.

Bilanço esasına göre defter (yevmiye defteri) tutanlara; hiç kayıt ibraz etmemeleri, eksik kayıt ibraz etmeleri veya yasal süresi geçtikten sonra kayıt ibraz etmeleri halinde, kayıt – belge ibrazının son gününde geçerli olan aylık brüt asgari ücretin 12 (oniki) katı idari para cezası uygulanmaktadır. (Bkz. 2018 SGK İdari Para Cezaları – 5510 Para Cezaları)
Kanunda yer alan bu düzenlemenin Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla, İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Yedinci İdare Dava Dairesi tarafından söz konusu (e) bendinde yer alan “1) Bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin oniki katı tutarında,” şeklindeki (1) numaralı alt bendin iptali için Anayasa Mahkemesine dava açılmıştır.

İptal talebinin gerekçesinde; kanun ile getirilen yükümlülüklerin ihlali halinde idari para cezası uygulanması şeklinde yaptırım öngörülmesinin kanun koyucunun takdir yetkisinde olduğu, ancak öngörülen yaptırımın adil, ölçülü ve hakkaniyete uygun olması gerektiği, itiraz konusu kuralda ise kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesi halinde öngörülen maktu cezanın en yüksek ceza olduğu, benzer nitelikteki fiillere daha az cezaların öngörüldüğü, benzer fiillerin yerine getirilmemesi ile geç getirilmesi durumunda farklı cezalar uygulandığı yani indirim öngörüldüğü, cezanın maktu olarak belirlenmesi nedeniyle işletmenin büyüklüğü, ekonomik gücü, sınıfına bakılmaksızın herkese aynı cezanın uygulandığı, kayıt ve belgeleri geç ibraz edenle hiç ibraz etmeyen aynı cezanın öngörüldüğü, dolayısıyla bu hususların hukuk devletinin gereği olan adalet ve hakkaniyet ilkeleriyle bağdaşmadığı, dolayısıyla kuralın Anayasa’nın 2 nci maddesine aykırı olduğu belirtilmiştir.

Anayasa Mahkemesi ise 29/11/2017 tarihinde oybirliği ile aldığı kararında, 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin (e) bendinin söz konusu (1) numaralı alt bendinin Anayasa’ya aykırı olmadığını belirterek iptal talebini reddetmiştir. Mahkemenin konuya ilişkin 29/11/2017 Tarihli ve E: 2017/137, K: 2017/161 Sayılı Kararı 19 Aralık 2017 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Anayasa Mahkemesi söz konusu kararında özetle;

– Kanun koyucunun, takdir yetkisi içinde düzenlemeleri yaparken hukuk devleti ilkesinin bir gereği olan ölçülülük ilkesiyle bağlı olduğunu, bu ilkenin ise “elverişlilik”, “gereklilik” ve “orantılılık’’ olmak üzere üç alt ilkeden oluştuğunu, elverişlilik ilkesinin öngörülen yaptırımın ulaşılmak istenen amaç için elverişli olmasını, gereklilik ilkesinin öngörülen yaptırımın ulaşılmak istenen amaç bakımından gerekli olmasını, orantılılık ilkesinin ise öngörülen yaptırım ile ulaşılmak istenen amaç arasında olması gereken orantıyı ifade ettiğini, bir kuralda öngörülen düzenleme ile ulaşılmak istenen amaç arasında da ölçülülük ilkesi gereğince makul bir dengenin bulunmasının zorunlu olduğunu,

– Sosyal güvenlik sisteminin başlıca gelir kaynağını primlerin oluşturduğunu, işverenlerin ya da işyeri sahiplerinin tutmak zorunda oldukları defter, kayıt ve belgelerin de ödenecek veya tahsil edilecek primlerin belirlenmesinde dayanak belgeler niteliğinde olduğunu, gelir azaltıcı faktörlerin başlıcalarının ise prime esas kazancın düşük gösterilmesi ile kayıt dışı istihdamın yüksekliği olduğunu,

– Kanun koyucunun kayıt dışı istihdamı ve finansman kaybını önlemek amacıyla işveren ve işyeri sahiplerine bazı yükümlülükler getirmesinin mümkün olduğunu, bu kapsamda bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanların yapılan yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde mücbir sebep olmaksızın bu defterleri ibraz etmemeleri hâlinde aylık asgari ücretin on iki katı tutarında idari para cezası ile cezalandırılmalarının öngörülmesinin, bu tür davranışlarda bulunulmasını engelleyici ve caydırıcı nitelikte olduğundan itiraz konusu kuralın, bu kuralla ulaşılmak istenen amaç yönünden elverişli ve gerekli olduğunu,

– Gerçek veya tüzel kişilerin defter tutma yükümlülüğüne tabi olup olmadıkları ile defter tutmakla yükümlü olanların hangi esasa göre defter tutmakla yükümlü olduklarının 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 172. ve devamı maddelerinde düzenlendiğini, buna göre bilanço esasına ya da işletme hesabı esasına göre defter tutma veya defter tutma yükümlülüğüne tabi olmama halinin, kural olarak gerçek veya tüzel kişilerin ekonomik kapasiteleri gözetilerek belirlendiğini, bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü kılınmanın, diğer defterleri tutmakla yükümlü kılınanlara ya da defter tutmakla yükümlü kılınmayanlara oranla daha büyük bir ekonomik güce sahip olunduğunu gösterdiğini, 213 sayılı Kanuna göre birinci sınıf tacirlerin bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olduğunu, bu nedenle bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlara diğerlerine oranla daha fazla idari para cezası öngörülmesinin orantısız olduğunun söylenemeyeceğini,

– Ayrıca Kaldı ki itiraz konusu kural nedeniyle verilen idari para cezasının tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde bu cezanın dörtte üçünün ödeneceğinin de Kanunun aynı maddesinde hüküm altına alınmış olduğunu,

– Başvuru gerekçesinde, itiraz konusu kuralın da yer aldığı 102 nci maddenin farklı fıkra ve bentlerinde benzer fiiller yönünden daha düşük miktarlarda idari para cezası verilmesinin ya da bazı hâllerde idari para cezalarında indirim yapılmasının öngörüldüğü belirtilerek bu cezalar arasında orantısızlık bulunduğunun ileri sürüldüğünü, ancak söz konusu madde bir bütün olarak incelendiğinde idari yaptırım öngörülen diğer fiiller yönünden korunan hukuki değerlerin aynı olmadığı gibi bazı fiillerin aynı zamanda suç oluşturduğunun görüleceği, diğer fiillerde ceza uygulansa bile sorumluluğun devam ettiği,

gerekçeleriyle, itiraz konusu kuralda ölçülülük, adalet ve hakkaniyet ilkelerine, dolayısıyla hukuk devleti ilkesine aykırı bir yön bulunmadığı belirtilmiştir. (isvesosyalguvenlik.com)