1- GİRİŞ: Bilindiği üzere, 2008 yılında gerçekleştirilen sosyal güvenlik reformundan önce hizmet akdiyle çalışanların sosyal güvenlikleri SSK, tarım da dahil kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanların sosyal güvenlikleri Bağ-Kur ve kamu görevlisi olarak çalışanların sosyal güvenliği ise Emekli Sandığı tarafından farklı mevzuatlar ile sağlanmaktaydı.

Sosyal güvenlik reformuyla birlikte, bu farklı sosyal güvenlik kuruluşları aynı çatı altında toplanmış ve mevzuatta da norm ve standart birliği sağlanmaya çalışılmıştır.

Ayrıca, yine sosyal güvenlik reformu çerçevesinde genel sağlık sigortası uygulamasına kademeli olarak geçilerek 1/1/2012 tarihinden itibaren ülkede yaşayanların tamamının bu sistem içerisinde olması zorunlu kılınmıştır.

Dolayısıyla, özellikle 1/1/2012 tarihinden itibaren genel sağlık sigortasının zorunlu olmasıyla birlikte tüm ülke nüfusu sosyal güvenlik kapsamına alınmıştır.

2- KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ülkemizde sosyal güvenlik sistemi, sigorta kolu olarak üç temel ayaktan oluşmaktadır. Bunlardan ilki, kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası – meslek hastalığı, hastalık ve analık vakalarından yapılan yardımlar), ikincisi uzun vadeli sigorta kolları (belli şartların yerine getirilmesi halinde yaşlılık, malullük ve ölüm aylığı bağlanması) ve üçüncüsü de genel sağlık sigortasıdır (Ülkede yaşayan herkese eşit sağlık yardımlarının yapılması).

Sosyal güvenlik reformuyla, daha doğrusu 1/1/2012 tarihinden itibaren genel sağlık sigortasının zorunlu hale getirilmesiyle birlikte, Ülkede yaşayan herkes çalışsın çalışmasın mutlaka yukarıda sayılan bu üç sigorta kolundan birine/ bir kaçına/tamamına dahil olması zorunlu hale gelmiştir.

Örneğin;

– Zorunlu sigorta kapsamında; hizmet akdiyle, kendi nam ve hesabına bağımsız veya kamu görevlisi olarak çalışanlar her üç sigorta koluna tabi olmak zorundadır ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de otomatikman genel sağlık sigortası kapsamındadır.

– Çırak olarak çalışanlar hakkında, Kanun gereği kısa vadeli sigorta kollarından iş kazası ve meslek hastalığı hükümleri uygulanmaktadır.

– Çalışmayan ve SGK’dan gelir/aylık almayan veya isteğe bağlı sigortaya prim ödemeyen kişiler, yapılacak gelir testi sonucunda primleri ya Devlet ya da kendileri tarafından ödenecek şekilde genel sağlık sigortalısı olmak zorundadır ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de otomatikman genel sağlık sigortası kapsamındadır.

Bu açıklamaların ışığı altında sosyal güvenliğin kapsamına aşağıda maddeler halinde yer verilmiştir.

1) Hizmet akdiyle zorunlu sigorta kapsamında çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

2) Tarımda hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

3) Ticari araçlarda ay içerisinde 10 günden az hizmet akdiyle çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

4) Sanatçı olarak ay içerisinde 10 günden az hizmet akdiyle çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

5) Ay içinde hizmet akdiyle 30 günden az çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

6) Hizmet akdiyle çırak veya stajyer olarak çalışanlar (Çalışanlar kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortasına tabi),

7) İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenler (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

8) Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar (Çalışanlar tüm sigorta kollarına tabi),

9) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar (Programdan yararlananlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

10) Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre çalıştırılanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

11) Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumî kadınlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

12) Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

13) Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular (Çalışanlar kısa vadeli sigorta kollarından iş kazası, meslek hastalığı ve analık hükümlerine tabi),

14) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler (Kursiyerler iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası hükümlerine tabi)

15) Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası, bakmakla yükümlü kişileri genel sağlık sigortası hükümlerine tabi),

16) Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışan kişiler (Çalışanlar tüm sigorta kollarına tabi),

17) Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

18) Tarımda kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi,

19) Köy ve mahalle muhtarları ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

20) At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

21) İsteğe bağlı sigortaya prim ödeyenler ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Prim ödeyenler uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

22) Kamu idarelerinde çalışan kamu görevlileri ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Çalışanlar tüm sigorta kollarına, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

23) Harp okulları ile fakülte ve yüksek okullarda, Türk Silâhlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksek okulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar (Öğrenci ve adaylar uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına tabi),

24) Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler (Öğrenciler uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına tabi),

25) SGK’dan kendi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık alanlarla bunların bakmakla yükümlü kişileri (Aylık/gelir alanlarla bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

26) SGK’dan hak sahibi olarak gelir/aylık alanlar (Genel sağlık sigortasına tabi),

27) SGK’dan aylık alıp sosyal güvenlik destek primi ödeyenler (Çalışanlar iş kazası ve meslek hastalığı ile genel sağlık sigortası, bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

28) Vatansızlar ve sığınmacılar (Genel sağlık sigortasına tabi),

29) 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler (Genel sağlık sigortasına tabi),

30) 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığı alanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Aylık alanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

31) 3292 sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Aylık alanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

32) 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Aylık alanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

33) 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişiler (Genel sağlık sigortasına tabi),

34) Harp malullüğü aylığı alanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık alanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Aylık alanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

35) 442 sayılı Köy Kanununun 74 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre görevlendirilen kişiler (köy korucuları) ile aynı Kanunun ek 16 ncı maddesine göre aylık alan kişiler (Aylık alanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

36) 2913 sayılı Dünya Olimpiyat ve Avrupa Şampiyonluğu Kazanmış Sporculara ve Bunların Ailelerine Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Aylık alanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi),

37) Anne ve babalarından dolayı bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatını taşımayan öğrenci, aday çırak, çırak, stajer ve avukatlık stajı görenler (Genel sağlık sigortasına tabi),

38) Yabancı uyruklu öğrenciler (Genel sağlık sigortasına tabi),

39) SGK kapsamında çalışmayan ve gelir/aylık almayanlardan yapılan gelir testi sonucunda aile içinde kişi başına düşen gelirleri asgari ücretin üçte birinden az olanlar (Genel sağlık sigortasına tabi),

40) SGK kapsamında çalışmayan ve gelir/aylık almayanlardan yapılan gelir testi sonucunda aile içinde kişi başına düşen gelirleri asgari ücretin üçte birinden fazla olanlar ve bunların bakmakla yükümlü kişileri (Kişinin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasına tabi).

3- SONUÇ

Görüleceği üzere, sosyal güvenlik reformuyla birlikte vatandaş olsun olmasın, çalışsın çalışmasın, SGK’dan gelir/aylık alsın almasın Ülkede tüm yaşayanlar sosyal güvenlik kapsamına alınmıştır. (www.isvesosyalguvenlik.com)

Recep LEVENT*

——————–
* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu
receplevent23@hotmail.com