Ücret gelirlerinden / kazançlarından kesilecek verginin hesabında esas alınacak tutarın (vergi matrahının) nasıl hesaplanacağı, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan “ÜCRET KAZANÇLARI VERGİ REHBERİ”nin “4.1.1. Ücretin Safi Tutarının Tespiti” başlıklı bölümünde ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

(Bkz. 2014 Ücret Kazançları Vergi Rehberi Yayımlandı başlıklı haber)

Önemli Notlar:

– Aşağıda belirtilen tutarlar 2014 yılı verilerine göre hesaplanmış olup, çalışanlardan kesilecek gelir vergisinin hesabında geçerli vergi dilimleri, asgari geçim indirimi ve engelliler için uygulanan indirim tutarları ile ilgili güncel rakamlara Pratik Bilgiler sayfasından ulaşabilirsiniz.)

– 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere asgari ücretten damga vergisi ve gelir vergisi kesintisi kaldırılmış, asgari ücretten yüksek ücretle çalışanların da vergiye tabi brüt ücretlerinin net asgari ücrete kadar olan kısmından gelir vergisi kesintisi, brüt ücretlerinin brüt asgari ücrete kadar olan kısmından da damga vergisi kesintisi kaldırılmıştır. Aşağıdaki açıklamalarda bu hususun dikkate alınması gerekir.  (Bkz. Çalışanlara Sağlanacak Vergi Muafiyeti Yasalaştı – AGİ Tarih Oldu, Tebliğe Göre Çalışanlara Uygulanacak Vergi Muafiyetinin Ayrıntıları) 

Ücretten Kesilecek Verginin Hesaplanması

Ücretin safi tutarı, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla (ayni yardımla) sağlanan yararlar toplamından (yani ücretin gayrisafi tutarından) belli indirimlerin yapılmasından sonra kalan miktardır.

Bu indirimler aşağıda belirtilmiştir (yani aşağıda belirtilenler çalışanın gelir vergisi kesintisi yapılacak brüt ücretinden düşülmekte, kalan tutardan gelir vergisi kesintisi yapılmaktadır):

• İşsizlik sigortası primi,

• Emekli aidatı ve sosyal sigorta primleri, hizmet borçlanması için ödenen primler,

• Sendikalara ödenen aidatlar (işçi ve memur sendikaları),

• Sosyal güvenlik destek primi,

• OYAK ve benzeri kamu kurumlarınca yapılan yasal kesintiler,

• Engellilik indirimi,

• Hayat/Şahıs sigorta primleri.

• Ayrıca belirli tutara kadar yol ve yemek yardımı da vergiden istisnadır. (Bkz. Vergiden İstisna Yol ve Yemek Parası Tutarları)

Ücretin gerçek ve safi tutarlarının (gelir vergisi matrahının) tespitinde gelir vergisi gibi kişisel vergiler ve ücret dolayısıyla ödenen damga vergisi gibi ücretle ilgili vergiler, ücretin gayrisafi tutarından indirilemez.

Örneğin; 1 Ocak – 31 Aralık 2020 tarihleri arası aylık brüt asgari ücret 2.943 TL olup, bu ücretten işçi hissesine ait sigorta primi ile işsizlik sigortası primi kesintisi düşülmekte, 2.501,55 TL gelir vergisine tabi tutulmakta yani gelir vergisi matrahını oluşturmaktadır. Bu matraha işçinin tabi olduğu gelir vergisi dilimi (uygulanacak vergi kesintisi oranı) uygulanarak işçiden kesilmesi gereken gelir vergisi tutarı bulunmaktadır. (Bkz. Ücretliler İçin Gelir Vergisi Dilimleri) İşçiden kesilmesi gereken gelir vergisi tutarı bu şeklide hesaplandıktan sonra bu tutardan işçi için geçerli olan AGİ (asgari geçim indirimi) tutarı düşülmekte, böylece işçiden kesilecek gelir vergisi tutarı elde edilmektedir. (Bkz. Aylık Asgari Geçim İndirimi Tutarları) Eğer işçi kendisi yüzde 40 veya daha fazla engelli ise ya da engelli çocuğu varsa ve bu nedenle vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmişse o zaman işçiden kesilmesi gereken vergiden engelli indirimi tutarı da düşülmektedir. (Bkz. Vergi İndiriminden Yararlanan İşçinin AGİ’si Nasıl Hesaplanır ?, Aylık Net Asgari Ücretin Hesabı)

Yukarıda belirtilen indirimlerle ilgili ayrıntılı açıklamalar aşağıda yer almaktadır.

1- Emekli Aidatı ve Sosyal Sigorta Primleri

Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklara ödenen aidat ve primler ücretin gayrisafi tutarından indirilebilir.

Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumu üyelerine, çeşitli yasalarla, daha önceki dönemlerde ödenmemiş bulunan aidat veya primlerin borçlanmak suretiyle ödeme ve dolayısıyla emekliliğe esas alınacak hizmet sürelerini uzatabilme hakkı tanınmaktadır.

Emeklilik aidatı ve sosyal sigorta primlerinin gider olarak indirilmesi, yasal olarak kabul edilmiş bulunan kurumlara, yasalarında öngörülen şekilde ücretten kesilmek suretiyle ödenen borçlanma aidat ve primlerinin tutarına ve oranına bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınmaktadır.

Aidat peşin olarak toptan ödenmiş ise ödenen tutarın tamamı indirim konusu yapılıncaya kadar gayrisafi ücret tutarından indirim konusu yapılması gerekir.

Ücretin gerçek ve safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılan aidat ve primleri, herhangi bir nedenle geri alan ve kendilerine toptan ödeme yapılanların, yeniden iştirakçi durumuna girmeleri nedeniyle ilgili kuruma peşin ya da borçlanma suretiyle iade ettikleri aidat ve primleri tekrar ücret matrahından indirim konusu yapmaları mümkün değildir.

2- İşsizlik Sigortası Primi

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 49 uncu maddesi kapsamında ücretliler tarafından ödenen işsizlik sigortası primleri de ayrıca ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında indirim unsuru olarak dikkate alınabilecektir.

3- Sosyal Güvenlik Destek Primi

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre hesaplanarak işçiden kesilen sosyal güvenlik destekleme primi de ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında indirim unsuru olarak dikkate alınabilecektir.

4- Hayat/Şahıs Sigorta Primleri

01/01/2013 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için verilecek yıllık gelir vergisi beyannamelerinde, bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin beyan edilen gelirin % 15’ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.

İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki tutar esas alınacaktır. Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları hiçbir şekilde indirim konusu yapılmayacaktır.

Yıllık beyannamede matrahın tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri;

• Mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile,

• Ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin %100’ünden oluşmaktadır

İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, beyan edilen gelirin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır. (2013 yılı gelirlerine ilişkin olarak kullanılacak olan asgari ücretin yıllık brüt tutarı [ (978,60 x 6) +(1021,50×6) ]= 12.000,60 TL’dir.

4- Engellilik İndirimi

Gelir Vergisi Kanununa göre çalışma gücünün en az %80’ini kaybetmiş bulunan (engelliliği yüzde 80 ila yüzde 100 arasında olan) hizmet erbabı birinci derece engelli, çalışma gücünün en az %60’ını kaybetmiş bulunan (engelliliği yüzde 60 ila yüzde 79,9 arasında olan) hizmet erbabı ikinci derece engelli, çalışma gücünün en az %40’ını kaybetmiş bulunan (engelliliği yüzde 40 ila yüzde 59,9 arasında olan) hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılır ve elde ettikleri aylık ücret gelirlerine belirlenen tutarda vergi indirimi uygulanır. (Bkz. Aylık Engelli Vergi İndirimi Tutarları)

Ücretli kişinin kendisi engelli ise engellilik indirimi tutarı gelir vergisi kesintisi yapılırken ücret matrahından indirilerek uygulanır. Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır.

Ayrıca ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da engellilik indiriminden yararlanabilir. (Bkz. Engellilik Nedeniyle Vergi İndiriminden Nasıl Yararlanılır ?)

Ücret geliri yıl içinde kesintiye tabi olmadığı için gelir vergisi beyannamesi veren hizmet erbapları da bu indirimi yıllık olarak hesaplayıp beyanname üzerinden indirebilirler. Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engelli indirimi tutarının ikinci kez yıllık beyannamede indirim konusu yapılması mümkün değildir.

6- Sendikalara Ödenen Aidatlar

İşçi sendikalarına ödenen aidatlar, aidatın ödendiğinin sendika tarafından verilecek bir makbuzla belgelendirilmesi kaydıyla, vergi matrahının tayininde gayrisafi ücret tutarından indirilebilecektir.

Sendika aidatı işverenler tarafından ücretlerden kesilmek suretiyle ödenmekte ise ve bu şekilde ödenen aidatın ücret bordrosunda gösterilmesi durumunda makbuz aranmaz.

Diğer taraftan, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu hükümleri uyarınca kamu görevlileri sendikalarından birisine üye olup, kendisinden sendika tarafından belirlenen tutar kadar kesilen sendika aidatı ücretin safi tutarının tespitinde matrahtan indirim konusu yapılabilecektir. (isvesosyalguvenlik.com)