1-Yasal Düzenleme: Yurt dışında çalıştırılan sigortalılar ile ilgili düzenlemeler; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 5, 10, 81 ve geçici 5 inci maddeleri,

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin eski 9, 10, 91 ila 97 nci, yeni 9, 10, 86 ila 91 inci maddelerinde, Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliğinin 44 ve 45 inci maddelerinde düzenlenmiştir.

2-Sosyal Güvenlik Reformu İle Gelen Değişiklikler:

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri daha önceleri 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 86 ncı maddesine göre topluluk sigortasına tabiyken, 01.10.2008 tarihi itibariyle topluluk sigortası uygulaması sona erdiğinden,01.10.2008 tarihinden itibaren bunlar da 4/a kapsamında sigortalı olacak ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanacaktır.

3-Genel Açıklamalar:

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi g bendi uyarınca; 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılacak ve bunlar hakkında kısa vadeli (iş kazaları ve meslek hastalıkları) sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri zorunlu olarak uygulanacak, bu durumdaki sigortalılardan uzun vadeli (malullük, yaşlılık ve ölüm) sigorta kollarına tabi olmak isteyenler, Kanunun 50 nci maddesinin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın, isteğe bağlı sigortaya tabi olabilecek ve isteğe bağlı sigorta primlerini kendileri ödeyeceklerdir. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmayacaktır. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi İsteğe Bağlı Sigorta bölümünde yer almaktadır.

4-Geçici Görevle Yabancı Ülkelere Gönderilen Sigortalılarla İlgili İşlemler:

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 86 ncı maddesi uyarınca;

Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce, yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere yurtdışına sigortalı götürecek işverene ait işyeri, Türk kanunlarına göre kurulu ve tescilli olmalıdır. Yabancı ülke mevzuatına göre kurulan firmalarca yurtdışında gerçekleştirilen işlerde çalıştırılan Türk vatandaşları hakkında bu hükümler uygulanmaz.

İşverenler, yurt dışında yapacakları işi, yeni tescil edecekleri işyeri dosyasından bildirilecek sigortalılarca gerçekleştireceklerse; işletme merkezlerinin bağlı olduğu üniteye işyeri dosyası tescil ettirerek, sosyal sigorta yükümlülüklerini bu dosyadan yerine getirirler. İşyeri bildirgesi ekine, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 27 nci maddesinde sayılan belgelerden ayrı olarak işin alındığını belgeleyen sözleşme örneği ile ilgili ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilciliği yazısı veya Dış Ticaret Müsteşarlığınca düzenlenecek belge eklenir. Aynı ülkede kısa vadeli sigorta kolu prim oranı aynı olan başka bir iş üstlenilmesi halinde, bu işyerinde çalışan sigortalılarla ilgili sosyal sigorta yükümlülükleri de daha önce tescil edilmiş olan işyeri dosyası üzerinden yerine getirilebilir..

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin iş kazası geçirmesi hâlinde ise işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhâl, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir. Belirtilen üç günlük bildirim süresi, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi hâlinde iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

5-Kara, Deniz ve Hava Ulaştırma Araçlarında Görev Yapan Sigortalılarla İlgili İşlemler:

Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına, sefer esnasında alınarak çalıştırılan sigortalılara ait sigortalı işe giriş bildirgesinin, sigortalının çalışmaya başladığı tarihten itibaren en geç bir ay içerisinde verilmesi gerekir.

Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçları, aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma verilme süresi içinde Türkiye’ye dönmemişse, bu araçlarda çalıştırılan sigortalıya/sigortalılara ait aylık prim ve hizmet belgesi, araçların Türkiye’ye dönüşünü takip eden ay içinde Kuruma verilir. Ancak, aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma verilmesi ve sigorta primlerinin ödenmesi, söz konusu belgenin Kurumca belirlenen verilme süresinin (özel sektör işyerleri için belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23’ü normal verilme süresi olarak belirlenmiştir) sona erdiği tarihten itibaren bir ayı geçemez.

Ulaştırma araçlarının yabancı ülkelerde seferde bulunduğu sırada meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık olayları için Kanunda belirtilen haber verme süreleri, aracın Türkiye’ye döndüğü tarihi takip eden ilk iş gününden itibaren işlemeye başlar. Dönüş tarihinin tespitinde, deniz ulaştırma araçlarının ilk Türk limanına girdiği, hava ulaştırma araçlarının ilk Türk hava alanına indiği, kara ulaştırma araçlarının ise, sınır kapılarından Türkiye’ye girdiği tarih esas alınır.

6-Sağlık Hizmetleri Yönünden İşverenin Yükümlülüğü:

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 89 uncu maddesi gereğince; işveren, geçici veya sürekli görevle yurt dışında görevlendirdiği ya da yurtdışına götürdüğü sigortalının, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde, Kurum tarafından işe el konuluncaya kadar, Kanuna göre hak kazandığı geçici iş göremezlik ödeneğini ödemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesindeki gecikmeden dolayı işveren, gerek Kurumun gerekse sigortalının uğrayacağı her türlü zarardan sorumludur.

Kurum, Kanuna uygun olarak yapılan ve belgelere dayanan geçici iş göremezlik ödenekleri tutarını işverene öder. (isvesosyalguvenlik.com)