Aylık Bağlandıktan Sonra Şartları Taşımadığı Anlaşılanların Durumu

Emekli – dul – yetim aylığı bağlandıktan sonra aylık bağlanmasına hak kazanmadığı halde aylık bağlandığı veya sonradan aylık alma hakkını kaybettiği tespit edilenlerle ilgili olarak yapılacak işlemler ve izlenecek yol kişinin durumuna göre değişmektedir.

Emekli – dul – yetim aylığı bağlanması için aranan bazı şartlar yanında genel şartlar sigortalılık süresi, prim gün sayısı ve yaş şartıdır. Ayrıca primleri kendileri tarafından ödenen Bağ-Kur, Ek-5, Ek-6, 2925 Tarım SSK sigortalıları ile isteğe bağlı sigortalıların diğer tüm şartlar yanında aylık başvurusu yaptıklarında Kuruma kendi sigortalılıklarından dolayı prim borçlarının olmaması gerekmektedir.

Her ne kadar SGK müdürlükleri tarafından emekli – dul – yetim aylığı bağlanacağı zaman şartların yerine getirilip getirilmediği, aylık bağlanmasına engel bir durum olup olmadığı kontrol edildikten sonra aylık bağlansa da sonradan prim günü eksik olduğu ya da Kuruma prim borcu olduğu halde aylık bağlandığı tespit edilen, aylığın bağlandığı tarihte şartları taşımakla birlikte daha sonra aylık alma şartlarını kaybetmiş olan kişilere rastlanmaktadır. Örneğin, hizmet dökümünde prim günü yeterli görünüp aylık bağlandıktan sonra hizmetlerine başka birinin sigortalı hizmetleri karıştığı tespit edilip karışan hizmetler silindikten veya hizmet çakışması nedeniyle çakışan hizmetler silindikten sonra kalan prim günü emeklilik için yetersiz gelen kişilere rastlanmaktadır. Bu tür durumlarda aylığın kesilip kesilmeyeceği, kesilecekse hangi tarihten itibaren kesileceği, geriye dönük ödenmiş aylıkların ilgili kişiden geri alınıp alınmayacağı, alınacaksa faiz uygulanıp uygulanmayacağı konuları Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile 2018/38 sayılı Emeklilik İşlemleri genelgesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

Sahte Sigortalılık Nedeniyle Emeklilik Hakkını Kaybedenlerin Durumu

Gerekli şartları taşıdığı için emekli aylığı bağlanmış, ancak daha sonra fiilen çalışmadığı halde sahte sigortalı olarak Kuruma bildirilmiş olan kişilerin, sahte sigortalılık nedeniyle iptal edilen sigortalı hizmet süreleri (prim gün sayıları) düşüldükten sonra kalan prim gün sayısı veya sigortalılık süresi emekliliğe yeterli olmayan kişilerin emeklilik işlemleri iptal edilmekte, aylık ödemeleri durdurulmakta, geriye dönün ödenmiş tüm emekli aylıkları faiziyle birlikte geri alınmaktadır. Bu konudaki SGK uygulamaları çok katıdır. (Bkz. Sahte – Gerçek Çalışmaya Dayanmayan Sigortalılık ve Uygulanan Yaptırımlar)

Sahte Rapora İstinaden Aylık Bağlanmış Olanların Durumu

Sahte sağlık raporuna istinaden malullük aylığı bağlanmış veya sahte sağlık raporuna istinaden vergi indirimi ya da engellilik nedeniyle erken emekli olmuş kişilerin emeklilik işlemleri iptal edilmekte, aynen sahte sigortalılıkta olduğu gibi aylık ödemesi durdurularak geriye dönük ödenmiş tüm aylıklar faiziyle birlikte geri alınmaktadır. Aylığın bağlanmasına esas teşkil eden sağlık raporundaki hastalık ve rahatsızlıkları gerçekte var olmayan, raporda belirtilen hastalık ve rahatsızlıklar kendisinde bulunmayan veya raporda gerçeğinden fazla engellilik ve malullük oranı verilmiş olan kişilerde bu duruma rastlanmaktadır.

Aylık Bağlandıktan Sonra Prim Günü Eksik Olduğu Anlaşılanların Durumu

Bu konuda izlenecek yol ve yapılacak işlemler Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğine 5/12/2017 tarihinde eklenen geçici 35 inci maddesinde ve 2018/38 sayılı Genelgede düzenlenmiştir. Buna göre, emekli – dul – yetim aylığı bağlandıktan sonra tahsis talep (aylık bağlanma başvurusu) veya ölüm tarihi itibariyle ilgili kanunlarında öngörülen aylık bağlama koşullarından prim ödeme gün sayısı şartının sigortalıların kasıtlı veya kusurlu davranışlarından kaynaklanmayan nedenlerle yerine gelmediği daha sonra anlaşılanların öncelikle aylıkları tespit tarihini takip eden ödeme dönemi itibariyle durdurulacak ve durumları değerlendirilmek üzere kendilerinden talep alınacaktır. Ardından eksik hizmet sürelerinin (prim gün sayıları) aşağıda belirtilen şekillerde tamamlanması yoluna gidilecektir.

1- Borçlanılacak süresi olanlar yani yurtdışı – askerlik – doğum borçlanması gibi borçlanma hakkı olanlara, eksik hizmet süresi kadar hizmet borçlanması yaptırılarak eksik günler tamamlanacaktır. Borçlanılacak gün sayısının, borçlanma talep tarihindeki günlük brüt asgari ücretin yüzde 32’si ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda sigorta primi tahakkuk ettirilecektir. (Bkz. Askerlik-Doğum-Yurtdışı Borçlanması Yapacakların Ödeyeceği Prim Tutarları) Bu maddede belirtilen şekilde eksik günü tamamlananlar için yeni bir aylık hesabı yapılmayacak ve aylık başlangıç tarihi değiştirilmeyecektir.

2- Borçlanılacak süresi yani yurtdışı – askerlik – doğum borçlanması gibi hizmet borçlanması yapma hakkı olmayanlar ile hizmet borçlanması yapsa dahi borçlanma hakkı olan süre eksik hizmet süresini tamamlamaya yetmeyecek olanlardan; tahsis talep (emeklilik başvuru) tarihi ile yersiz ödemenin (prim gününün eksik olduğunun) tespit edildiği tarih arasında 4/1-a veya 4/1-b kapsamında sigortalılığı bulunanlara eksik hizmetin tamamlanacağı tarihe kadar hizmet verilecektir. Örneğin; aylık bağlandıktan sonra 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında çalışmaya devam etmiş olması nedeniyle aylığından sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesilmiş olan veya 4/1-a (SSK) kapsamında sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmış olanların, aynı şekilde aylık bağlandıktan sonra vergi mükellefi olarak 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında çalışması bulunan ancak 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (n) bendi gereğince sigortalı sayılmayan kişilerin bu sürelerinden, eksik gün sayısını tamamlamaya yetecek kadar hizmet eklenecektir. Bu şekilde eklenecek gün sayısının, talep tarihindeki günlük brüt asgari ücretin yüzde 34,5’i ile çarpımı sonucunda bulunacak tutarda sigorta primi tahakkuk ettirilecektir. Bu maddede belirtilen şekilde eksik günü tamamlananlar için, aylık bağlanmış olan sigortalılık haline göre eksik hizmet süresinin tamamlanacağı tarih itibariyle yeniden aylık hesaplanacak ve yapılacak hesaplamada; devam eden sigortalılık süreleri gün ve kazanç olarak, borçlanılacak süreler sadece prim ödeme gün sayısı olarak değerlendirilecektir.

3- Yukarıda belirtilen iki şekilde de eksik gününü tamamlama imkanı olmayan, borçlanma veya hizmet eklemesi yapılsa bile eksik günü tamamlamaya yetmeyen kişilerden; isteğe bağlı, 2925 ve Ek-5 SSK Tarım ile Ek-9 (ev hizmetlerinde 10 günden az çalışmış olanlar) kapsamındaki sigortalılıkları tahsis talep tarihi itibariyle aylığa hak kazanmaları nedeniyle sona erenlere, eksik hizmet süresinin tamamlanacağı tarihe kadar belirtilen kapsamdaki sigortalılıkları devam ettirilerek eksik gün tamamlanacaktır. Örneğin kişi isteğe bağlı sigortalı iken emeklilik başvurusu yapmış, aylık bağlanmasına hak kazandığı için isteğe bağlı sigortalılığı sona ermiş veya isteğe bağlı sigortalılığını kendisi sona erdirmiş kişinin tahsis (aylık) talep tarihi itibariyle sonlandırılan isteğe bağlı sigortalılığı devam ettirilerek eksik hizmet süreleri tamamlatılacak, devam eden sigortalılık süreleri gün ve kazanç olarak dikkate alınarak eksik hizmet süresi tamamlanacaktır. Eksik gün sayısı tamamlatılan sigortalılık statüsüne göre prim tahakkuk ettirilecektir. Örneğin isteğe bağlı sigorta primi yüzde 32 olup, kişinin eksik günü isteğe bağlı sigortaya devam ettirilerek tamamlanmışsa, tamamlanan eksik gün sayısının talep tarihindeki günlük brüt asgari ücretin yüzde 32’si ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda sigorta primi tahakkuk ettirilecektir. Bu maddede belirtilen şekilde eksik günü tamamlananlar için, aylık bağlanmış olan sigortalılık haline göre eksik hizmet süresinin tamamlanacağı tarih itibariyle yeniden aylık hesaplanacak ve yapılacak hesaplamada; devam eden sigortalılık süreleri gün ve kazanç olarak, borçlanılacak süreler sadece prim ödeme gün sayısı olarak değerlendirilecektir.

Yukarıda belirtildiği şekilde tahakkuk ettirilecek olan prim asılları ile borçlanma tutarları, öncelikle aylığın durdurulmuş olması nedeniyle birikmiş aylıktan mahsup edilecek, kalan tutar ise faizsiz olarak aylıklardan kesilmek suretiyle tahsil edilecektir.

Prim gününün eksik olması nedeniyle aylığı durdurulmuş olan kişinin eksik günleri yukarıda belirtilen şekilde tamamlandıktan sonra durdurulan aylığı tekrar başlatılacaktır. Dolayısıyla geriye dönük alınmış emekli aylığının SGK’ya geri ödenmesi gibi bir mağduriyette yaşanmayacaktır.

Yukarıda belirtilen şekilde eksik hizmet süreleri tamamlanan sigortalılara, son aylık ödenen tarihten eksik hizmet süresi kadar geriye gidilerek tespit edilecek sürede yapılmış olan ödemeler faizsiz olarak aylıklarından kesilmek suretiyle tahsil edilecektir.

Sigortalının ölüm tarihinden sonrasına ilişkin hizmet oluşturulamayacağından, hak sahiplerine bağlanan ölüm aylıklarında sonradan tespit edilen eksik hizmet süresinin tamamlanması, sadece borçlanma suretiyle yapılacaktır. Borçlanma yoluyla eksik günün tamamlanma imkanı olmaması veya borçlanılabilecek sürenin eksik günü tamamlamaya yetmemesi halinde dul – yetim aylığı kesilecek, yani emeklilik iptal edilecektir.

Yukarıda belirtilen şekilde eksik gününün tamamlanmasına imkan olmayanlardan, yersiz ödenen aylıklar tahsil edilecektir.

Aylık Bağlandıktan Sonra Prim Borcu Olduğu Tespit Edilenlerin Durumu

Bu konu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin ek 9 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Madde uyarınca;

Tahsis talep (emeklilik başvuru) tarihi itibariyle prim borcu olmamakla birlikte, aylık bağlama işlemleri sırasında emeklilik başvuru tarihinden önceki sürelere ait brüt asgari ücretin iki katı tutarına kadar prim borcu (cari ay prim borcu ile gecikme cezası ve gecikme zammı dahil) olduğu tespit edilenlerin aylık başlangıç tarihleri değiştirilmeksizin aylıkları bağlanacak ve prim borçları bağlanacak aylıklardan 1/3 (üçte bir) oranında kesilerek tahsil edilecektir.

Tahsis talep tarihinden önceki sürelere ait brüt asgari ücretin iki katı tutarından daha fazla prim borcu olanların aylıkları ise borcun ödendiği tarihi takip eden aybaşından başlatılacaktır.

Öte yandan, malullük veya yaşlılık aylığı bağlanan sigortalılar için tahsis talep tarihinden, ölen sigortalılar için ise ölüm tarihinden önceki sürelere ilişkin miktarına bakılmaksızın prim borcu olduğu aylık bağlandıktan sonra tespit edilenlerden ise; borcu olan hizmet süreleri aylık bağlama işleminde dikkate alınmamış olanlar için tahsis talep tarihi ya da ölüm tarihi itibariyle yeniden aylık hesaplanacak, dikkate alınmış olanlar için ise aylıkların ödenmesine devam edilecektir. Ancak bu durumda olanların aylıkları durdurulmaksızın ve aylık başlangıç tarihleri değiştirilmeksizin prim borçları ödenmekte olan aylıklarından 1/3 (üçte bir) oranında kesilmek suretiyle tahsil edilecektir.

Aylık bağlama işlemleri sırasında sigortalılar tarafından beyan edilmemesi, Kurum tarafından yeterli kontrollerin yapılmaması, herhangi bir nedenle hizmetin tahsis talep tarihinde Kurum kayıtlarına işlenmemesi gibi nedenlerle tespit edilemeyen başvuru tarihinden önceki sürelere ait hizmetler ve bu hizmetlere ilişkin prim borcu olan sigortalıların aylıkları ise, aylık bağlama işleminde dikkate alınmamış olan söz konusu hizmet süreleri de dikkate alınarak tahsis talep tarihi ya da ölüm tarihi itibariyle yeniden hesaplanacak ve aylık başlangıç tarihi değiştirilmeyecek olup, aylıklar durdurulmaksızın eksik prim tutarları ödenmekte olan aylıklardan 1/3 (üçte bir) oranında kesilmek suretiyle tahsil edilecektir.

İşten Ayrılma Koşulu Gerçekleşmediği Halde Emekli Olanlar

Emeklilik Başvurusu İçin İşten Ayrılmak / Sigorta Çıkışı Vermek Gerekir mi ? başlıklı yazıda da belirtildiği üzere 4/1-a (SSK) kapsamında çalışanların emeklilik başvurusu yapmadan önce işten ayrılmaları yani çalıştığı işyeri tarafından sigorta çıkışlarının verilmiş olması gerekir. Bu şarta uymadığı halde emekli aylığı bağlanmış olan yani emeklilik başvurusunda bulunduğu tarihte işten ayrılma koşulunun gerçekleşmediği sonradan tespit edilen sigortalıların aylıkları durdurulacak, sigortalılara yersiz ödenen aylıklar tahsili edilecek, bunların emeklilik başvurusu yaptıkları tarihten işten ayrıldıkları tarihe kadar geçen hizmetleri dikkate alınarak aylıkları yeniden hesaplanacak ve işten ayrılma koşulunun yerine geldiği tarihi takip eden aybaşından itibaren talep şartı aranmaksızın aylıkları yeniden başlatılacaktır.

Çalışması Nedeniyle Aylığının Kesilmesi Gerektiği Daha Sonra Tespit Edilenlerin Durumu

Bu konu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin ek 10 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre;

Yaşlılık (emeklilik) aylığı almakta iken, mevzuat gereği çalışmaya başlaması nedeniyle aylığının kesilmesi gerektiği daha sonra tespit edilenlerin aylıkları kesilecek, bunların çalıştığı sürelere denk gelen emekli aylıkları yersiz ödeme kapsamında faizsiz geri alınacak, ancak sigortalıların çalıştığı sürelerle ilgili olarak yasal süresinde bildirim yapılmadığının tespit edilmesi halinde, çalışılan süreler için ödenmiş olan emekli aylıkları faiziyle geri alınacaktır.

Öte yandan çalışmaya başlamış olmaları nedeniyle aylıkları kesilmiş olanlardan işten ayrılmış olanların emekli aylıkları talep şartı aranmaksızın sigortalılığın sona erdiği tarih yazılı istek tarihi kabul edilerek, bu tarihi takip eden ödeme dönemi itibariyle yeniden hesaplanarak bağlanacaktır.

Yetim aylığı alanların da mevzuat gereği çalışmaması gerektiğinden (okuyan öğrenciler istisna Bkz. Artık Çalışan Çocukların Yetim Aylığı Kesilmeyecek başlıklı yazı), yetim aylığı alıyorken çalışmaya başladığı halde durumu SGK’ya bildirip aylığını kestirmemiş olanlardan, daha sonra durum tespit edildiğinde çalıştığı süreler için ödenmiş emekli aylıkları yersiz ödeme kapsamında geriye dönük faiziyle birlikte alındığı gibi, halen çalışmaya devam ediyorlarsa aldıkları yetim aylıkları da kesilmektedir. (isvesosyalguvenlik.com)

Esman DİLLİ *

———–

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu