Çalışanlar Yıllık İzinlerini İstedikleri Zaman Kullanabilir mi ?

İş Kanunu uyarınca işverenin çalışanlara haftada en az 24 saat ücretli hafta tatili (haftalık izin) vermeleri gerekmektedir.

Bu konuda ayrıntılı bilgi Hafta Tatili Hakkında Bilinmesi Gerekenler başlıklı yazıda yer almaktadır.

Ancak, haftada bir gün izin çalışanların dinlenmesi için tabii ki yeterli değildir. Bu nedenle İş Kanunu çalışanlara ayrıca yıllık ücretli izin hakkı tanımıştır. Özellikle izinlerini bulundukları il dışında geçirecekler, tatile veya memleketine gidecekler için yıllık izin çok önemlidir.

İş Kanununda yıllık ücretli izne çok geniş yer verilmiş, konu ayrıca Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu konuda ayrıntılı bilgi İşçinin İzin Hakları – Ücretli ve Ücretsiz İzinler – İzin Verilmesi Zorunlu Durumlar – İzin Süreleri başlıklı yazıda yer almaktadır.

İş Kanununda çalışanların bir yıllık çalışma süresini doldurduktan sonra yıllık izne hak kazanacağı, yani işyerinde her bir yıllık çalışma süresi dolduğunda yıllık izin hakkının da doğacağı belirtilmiş, ancak yıllık ücretli izinin çalışanlara ne zaman kullandırılacağı yönünde herhangi bir hükme yer verilmemiş, sadece hakkedilen izinin yıl içerisinde kullandırılacağı belirtilmiştir. Ayrıca işveren yıllık izni bir defada kullandırmak zorunda olmayıp, işçi ve işverenin arasında anlaşması şartıyla bir bölümü en az 10 gün olmak üzere bölümler halinde kullanılabilecektir.

Çalışanın yıllık iznini ne zaman kullanacağı hem işveren, hem de çalışan açısından büyük önem arz etmektedir. İşçi izne ayrıldığında, işyerinde işler aksayacaksa, işveren izne ayrılan işçinin boşluğunu dolduramayacaksa işçiyi izne göndermek işveren için büyük sorun teşkil edecektir. Çünkü kısa süre sonra izne ayrılan işçi tekrar işine döneceğinden, işverenin o işçinin yerine geçici bir süre de olsa işçi alması zor olacaktır. Diğer taraftan, çalışan tatile gidecekse, memleketine gidecekse, bu nedenle iznini mutlaka belirli bir ayda kullanması gerekiyorsa, işverenin çalışan kişinin iznini kullanması gereken zaman dışında, işine geldiği zaman çalışana izin vermesi, çalışanın hiçbir işine yaramayacaktır.

Ayrıca çalışana yıllık izin kullandırmak zorunludur. İş Kanunun 53 üncü maddesinde “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.” hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla çalışan kendisi de yıllık izin hakkından vazgeçemez.

Dolayısıyla burada esas olan karşılıklı anlayıştır. İşçi işverenin menfaatini gözetecek, onu zor durumda bırakmaktan, işinin aksamasına yol açmaktan kaçınacaktır. İşveren de fedakarlıkta bulunacak, sadece işini düşünmeyip, çalışanına iznini onun için en uygun olan zamanda verecektir.

Yıllık iznin işçiye ne zaman kullandırılacağı konusu Kanunda ayrıntılı olarak belirtilmemiş, ancak Yönetmelikte bu konuya ayrıntılı yer verilmiştir.

Yönetmeliğin İzin Kullanma Dönemleri başlıklı 5 inci maddesinde; işveren veya işveren vekillerinin, Yönetmeliğin 15 inci maddesinde belirtilen izin kurulu veya 18 inci maddeye dayanılarak bunun yerine geçenlere danışmak suretiyle işyerinde yürütülen işlerin nitelik ve özelliklerine göre, yıllık ücretli izinleri, her yılın belli bir döneminde veya dönemlerinde verileceğini tayin edebileceği, bunu işyerinde ilan edeceği belirtilmiştir.

Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde ise işveren veya işveren vekilinin Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabileceği yani çalışanlarını toplu olarak izne gönderebileceği belirtilmiştir.

Yönetmeliğin 15 inci maddesinde ise işçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulacağı, izin kurulunun  işçiler tarafından verilip işveren veya işveren vekili tarafından izin kuruluna iletilen izin isteklerine göre hazırlayacağı izin çizelgelerini işverenin onayına sunacağı;  Yönetmeliğin 18 inci maddesinde ise işçi sayısı yüzden az olan işyerlerinde; izin kurulunun görevlerini işveren veya işveren vekili veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirileceği belirtilmiştir.

Yönetmeliğin söz konusu hükümleri dikkate alındığında;

– İşveren Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde isterse işçilerini toplu olarak izne gönderebilir.

– Eğer işveren toplu izin uygulaması düşünmüyorsa, bu durumda işyerinde çalışan sayısı yüzden fazla ise biri işveren temsilcisi, ikisi çalışan temsilcisi olmak üzere üç kişiden oluşan izin kurulu kurulacak, işçilerin izinlerini kullanmak istedikleri tarihler izin kuruluna bildirilecek, izin kurulu işçilerin isteklerini dikkate alarak izin çizelgelerini oluşturacak ve oluşturulan izin çizelgeleri işverenin onayından sonra işyerinde yayımlanacaktır. İzin çizelgeleri; işçilerin kıdemleri, izni belirli bir dönemde kullanmak bakımından içinde bulundukları zorunluluk veya engelleri, işin aksamadan yürütülmesi ve işçi sayısı göz önünde bulundurarak hazırlanacaktır. İzin çizelgelerinde işçilerin isimleri, yıllık izne hak kazandıkları tarih ve yıl içerisinde kullanacakları izin gün sayısı, izinlerin başlangıç ve bitiş tarihleri, yol izni gün sayısı belirtilecektir.

– Eğer işyerinde çalışan işçi sayısı yüzden azsa izin kurulunun görevi işveren, işveren vekili veya onun görevlendireceği bir kişi ile çalışanların kendi aralarından seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilecek, yani çalışanların istekleri dikkate alınacak kullanacakları izinleri tarihleri bu iki kişi tarafından belirlenecektir.

Öte yandan İş Kanunun 103 üncü maddesinde; İzin Yönetmeliğine aykırı olarak izin kullandırılmayan veya eksik kullandırılan her işçi için işverene 285 TL idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. (isvesosyalguvenlik.com)