Çalışanlara Ödenen Yol Parası ile Görev Yolluğu Arasındaki Önemli Farklar

Çalışanlara yol parası veya yol yardımı adı altında yapılan ödeme ile görev yolluğu veya harcırah adı altında yapılan ödeme arasında iki önemli iki fark vardır.

Birinci Fark – Her İki Ödemenin Amacı ve Sebebi Farklıdır

Yol parası veya yol yardımı; işe / işyerine gelip gitmesi sırasındaki yol giderlerini karşılamak üzere çalışana işveren tarafından yapılan ödemedir.

Günlük hayatta harcırah olarak da adlandırılan görev yolluğu ise çalışanın görevli bulunduğu yerden geçici bir görevle başka yerlere gönderilmesi veya görev yerinin değiştirilmesi dolayısıyla yol masrafı, gündelik (yevmiye), yer değiştirme masrafı olarak yapılan ödemelerdir.

Kamu çalışanlarına yapılan görev yolluğu ödemeleri 6245 sayılı Harcırah Kanunu kapsamına girmektedir. Özel sektör çalışanlarına işverenleri tarafından yapılan görev yolluğu ödemeleri ise gerek 6245 sayılı Harcırah Kanunu, gerekse 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına girmemektedir.

6098 sayılı Borçlar Kanununun 414 üncü maddesinde; “İşveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür. Yazılı olarak yapılmış bir hizmet veya toplu iş sözleşmesinde, bizzat işçi tarafından karşılanması kararlaştırılan harcamaların, işçiye götürü biçimde günlük, haftalık veya aylık olarak ödenmesi öngörülebilir. Ancak bu ödeme, zorunlu harcamaları karşılayacak miktardan az olamaz. Zorunlu harcamaların kısmen veya tamamen işçi tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar geçersizdir.” Hükümleri yer almaktadır. Görev yolluğu veya harcırah adı altında işveren tarafından çalışana yapılan ödemelerin bu kapsama girdiği söylenebilir.

İkinci Fark – Sigorta Primi ve Vergi Kesintisi Yönünden Fark Vardır

Sigorta Primine Tabi Olup – Olmama Yönünden Aradaki Fark

Hizmet akdine istinaden 4/a (SSK) kapsamında çalışanlarla ilgili olarak işverenleri tarafından SGK’ya ödenecek sigorta primleri, yine işverenleri tarafından SGK’ya bildirilen prime esas kazanç tutarı dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Ayrıca sadece SGK’ya ödenecek prim tutarının hesabında değil, birçok konuda da SGK’ya bildirilmiş olan prime esas kazanç dikkate alındığından, dolayısıyla prime esas kazanç çalışanlar için büyük önem taşımaktadır. (Bkz. Sigortalıların SGK’ya Bildirilmesinde Aylık Prime Esas Kazancın Önemi)

Sigortalının SGK’ya bildirilecek aylık prime esas kazancı ise kendisine yapılan sigorta primine tabi ödemelerin brüt toplamı esas alınarak belirlenir. Sigortalılara yapılan ödemelerin hangilerinin prime tabi olduğu, hangilerinin prime tabi olmadığı 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinde belirtilmiştir. (Bkz. Prime Tabi Olan – Olmayan Ödemeler, Prime Tabi Olan ve Olmayan – Bir Kısmı Prime Tabi Olmayan Ödemeler – Kazançlar)

Söz konusu 80 inci maddede görev yolluklarının prime tabi olmadığı açıkça belirtilmiştir. Dolayısıyla çalışana görev yolluğu (harcırah) olarak yapılan ödemeler sigorta primine tabi değildir, SGK’ya bildirilen prime esas kazanca dahil edilmez. Yol parasında ise durum farklıdır. İşverenler çalışanlara yol yardımı yapmak (yol parası ödemek) zorunda olmamakla birlikte (Bkz. Çalışanlara Ödenen Yemek ve Yol Parası Prime Tabii midir ?); işçi ile yaptığı anlaşma (bireysel iş sözleşmesi), toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulaması gereği işçiye yol parası ödeniyorsa, göre bu ödemenin sigorta primine tabi tutulması, dolayısıyla prime esas kazanca dahil edilerek SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. (Bkz. Çalışanlara Ödenen Yemek ve Yol Parası Prime Tabii midir ?)

SGK en son yayımladığı 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesinin “3.3. Görev Yollukları” başlıklı bölümünde de; sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerinin değiştirilmesi nedeniyle kendisine verilen görev yolluğu (harcırah) kapsamına giren ödemelerin prime esas kazanca dahil edilmeyeceği, ancak bu kapsama girmeyen yol yardımı ya da yol parasının ise sigortalıya işe gidip gelebilmesinde destek olarak verilen ek bir ödeme olduğu; söz konusu ödemenin 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtildiği şekilde “(b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur.” hükmü gereği prime esas kazanca dahil edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Vergi Kesintisine Tabi Olup – Olmama Yönünden Aradaki Fark

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu uyarınca, istisnalar dışında işveren tarafından çalışanlara yapılan tüm ödemelerden gelir vergisi kesilmesi gerekmektedir. Gelir vergisi kesintisine tabi tutulmayacak ödemeler ise aynı Kanunun 23 ve 24 üncü maddelerinde belirtilmiştir. (Bkz. Çalışanlara Yapılan Hangi Ödemelerden Vergi Kesilmez ?)

• Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesi uyarınca; hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri vergiye tabi değildir. İşverenlerce taşıma hizmeti verilmeyen durumlarda ise çalışana yol parası veya yol yadımı olarak yapılan ödemenin; bir günlük ulaşım bedelinin 13 Türk lirasını aşmaması ve buna ilişkin ödemenin toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçlarının temini şeklinde yapılması şartıyla gelir vergisine tabi değildir, yani gelir vergisi kesintisi yapılmaz. Günlük 13 lirayı aşan ödemenin aşan kısmı ise gelir vergisine tabidir. Çalışana ulaşım bedeli olarak nakden yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ise miktarına bakılmaksızın ücret olarak gelir vergisine tabidir. Söz konusu 13 liralık sınır 2021 yılı için geçerli olup, bu tutar her yıl değişmektedir. (Bkz. Vergiden İstisna Yol ve Yemek Parası Tutarları)

• Gelir Vergisi Kanununun 24 üncü maddesi uyarınca; harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikler gelir vergisine tabi değildir, yani çalışana yapılan bu ödemelerden gelir vergisi kesilmez. Ancak çalışana görev yolluğu (harcırah) olarak verilen gündelikler, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa aradaki farkın ücret olarak vergiye tabi tutulması yani gelir vergisi kesilmesi gerekir. (Bkz. Memur Gündelik ve Tazminatları-Harcırahları)

• Damga vergisi kesintisi konusuna gelince; 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun “Damga vergisinden istisna edilen kağıtlar / IV – Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümünün 34. Maddesinde; Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin kâğıtlar damga vergisinden istisna kağıtlar olarak belirtilmiştir. Dolayısıyla çalışanlara yol parası veya yol yardımı olarak yapılan ödemeler konusunda yukarıdaki gelir vergisi kesintisiyle ilgili açıklamalar aynen geçerlidir, yani gelir vergisi kesintisi yapılmayacak yol parası ödemelerinden damga vergisi kesintisi de yapılmayacaktır. Görev yollukları ile (harcırahlarla) ilgili gelir vergisi istisnası ise Gelir Vergisi Kanununun 24 üncü maddesinde düzenlendiğinden, tamamının damga vergisi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir. (isvesosyalguvenlik.com)