Çalışanların iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işverene getirilen zorunluluklardan biri de işçinin sağlık gözetiminin yapılması olup, bunun için de işverenin işçiyi işe alırken işe giriş sağlık raporu almasını sağlaması ve çalıştığı süre içerisinde işçiyi sağlık kontrolünden geçirmesi gerekir.

İşverenin bu görevi işçiyi gözetme borcundan kaynaklanmaktadır. (Bkz. İş Hukukuna Göre İşçi – İşverenin Birbirine Karşı Borçları) İşverenin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili diğer yükümlülükleri İşverenin İş Güvenliği Konusundaki Yükümlülükleri Nelerdir ? başlıklı yazıda belirtilmiştir.

İşyerlerinde sağlık gözetimi, çalışma ortamı gözetimi ve çalışanın sağlık gözetiminin bileşkesidir. Çalışanın sağlık gözetimi, planlı yapılan (işe giriş, ek muayene, tamamlayıcı ya da periyodik muayene gibi) aktif sağlık gözetimi şeklinde olabildiği gibi çalışanın herhangi bir yakınması nedeniyle doktora gittiğinde başka bir hastalığı nedeniyle yapılan tetkiklerde ya da tesadüfen ortaya çıkan bulguların meslekle ilişkilendirilmesi sonucu pasif sağlık gözetimi şeklinde de olabilir.

6331 Sayılı Kanuna Göre İşverenin Sağlık Gözetimi Borcu

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun “Sağlık gözetimi” başlıklı 15 inci maddesine göre işveren;

• Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlamak,

• Çalışanların;

– İşe girişlerinde,

– İş değişikliğinde,

– İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde,

– İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla,

sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır. İşyeri hekimi görevlendiren işverenler bu görevini işyeri hekimi vasıtasıyla yerine getirir.

Dolayısıyla işveren işçiyi işe alırken sağlık muayenesinin yapılmasını ve işe giriş sağlık raporu almasını sağlamak zorunda olduğu gibi, aynı maddeye göre tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. İşyerinin hangi tehlike sınıfında olduğu, SGK tarafından işyeri dosyası için verilen işkolu kodu esas alınarak belirlenen NACE kodundan anlaşılmaktadır. (Bkz. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi-NACE Kodları)

Çalışanların Hangi Sıklıkla Periyodik Sağlık Kontrolünden Geçirilmesi Gerekir ?

6331 sayılı Kanunun söz konusu 15 inci maddesinde; işin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla çalışanın periyodik sağlık kontrolünden geçirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

İşyerinin tehlike sınıfına göre çalışanların hangi sıklıkla periyodik sağlık kontrolünden geçirileceği ise 20 Temmuz 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik’in “İşyeri hekimlerinin görevleri” başlıklı 9 uncu maddesinde belirtilmiş olup, söz konusu maddede yer alan hüküm uyarınca;

Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda;

• Az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir defa,
• Tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir defa,
• Çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir defa,
• Özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir defa,

olmak üzere çalışanların periyodik muayenelerinin işyeri hekimi tarafından yapılması gerekir.

İşyeri hekimi gerek görmesi halinde yukarıda belirtilen süreleri kısaltabilir.

İşyeri Hekimi Bulunmayan İşyerlerinde Çalışanlara Periyodik Sağlık Kontrolü Gerekir mi ?

Çalışanlara yapılması gereken söz konusu periyodik sağlık kontrolü ile ilgili yükümlülük her ne kadar işyeri hekimine getirilmiş bir yükümlülük olmakla, ayrıca kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme / çalıştırma yükümlülüğü de 31 Aralık 2023 tarihine kadar ertelenmiş olmakla birlikte (Bkz. Uzman ve Hekim Görevlendirme Zorunluluğu 2023 Sonuna Kadar Ertelendi);

6331 sayılı Kanunun söz konusu 15 inci maddesinde, “Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınır. 50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir.” hükmüne yer verilmiştir. (Sağlık raporlarına nasıl itiraz edileceği Rahatsızlığı Olmadığı Halde Gerçeğe Aykırı Rapor Alan Çalışanlarla İlgili Ne Yapılabilir ? başlıklı yazıda açıklanmıştır.)

İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik’in “İşe giriş ve periyodik sağlık muayeneleri” başlıklı Geçici 3 üncü maddesinde de; “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 38 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin bir ve ikinci kısımlarında belirtilen işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği yönünden özellikli rapor niteliğinde olan işe giriş ve periyodik sağlık muayeneleri aynı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce olduğu gibi kamu sağlık hizmeti sunucuları tarafından düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da konuyla ilgili “6331 sayılı Kanun kapsamındaki sağlık raporları nereden alınabilir?” şeklindeki bir soruya; “20/07/2013 tarih ve 28713 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin geçici 3 üncü maddesinde; kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan tüm işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği yönünden özellikli rapor niteliğinde olan işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerinin aynı 6331 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce olduğu gibi kamu sağlık hizmeti sunucuları (sağlık ocakları, hastaneler, vb.) tarafından düzenlenebileceği hüküm altında alınmıştır. İşyeri söz konusu kapsamda ise çalışanların sağlık raporlarının, kamu sağlık hizmeti sunucularından alınabilmesi, eğer işyeri bu kapsamda değilse; bu raporların işyerinde görevli işyeri hekimi veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminden veya toplum sağlığı merkezinden alınabilmesi mümkündür.” şeklinde cevap vermiştir.

Dolayısıyla 50’den az çalışanı olan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışanlarla ilgili işe giriş sağlık raporu ve periyodik sağlık kontrollerine ait raporlar kamu sağlık hizmeti sunucularından (sağlık ocakları, aile hekimlikleri, hastaneler vb.) alınması gerekir.

Gece Çalışması Yapacaklar İçin Sağlık Muayenesi Gerekir mi?

Çalışma hayatında gece, en geç 20.00’de başlayarak en erken sabah 06.00’ya kadar geçen ve her durumda en fazla on bir saat süren dönemdir. Bu konuda var olan mevzuata göre çalışanların gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Gece sayılan dönem içinde genel sebeplerle fazla çalışma yapılamaz. Gece çalıştırılacak işçilerden işe başlamadan önce sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğuna dair sağlık raporunun alınması gereklidir. Gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır. (isvesosyalguvenlik.com)