Günlük hayatta genel olarak çeyiz parası olarak aklandırılan bu ödeme, SGK mevzuatında evlenme ödeneği, Emekli Sandığı mevzuatında ise evlenme ikramiyesi olarak geçmekte olup, söz konusu ödenekten yararlanma şartları ve bazı önemli hususlar aşağıda belirtilmiştir.

5510 Sayılı Kanuna Göre Evlenme Ödeneği (Çeyiz Parası) Alma Şartları

Bilindiği üzere sosyal güvenlik reformuyla üç sosyal güvenlik kurumunun birleşmesiyle birlikte kurulan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tüm iş ve işlemlerini 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre yürüttüğünden, 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olanların, ayrıca ilk defa 1 Ekim 2008 veya sonrasında 4/c kapsamında sigortalı olanların yani memuriyete başlayanların ölümü nedeniyle hak sahibi kız çocuklarına evlenme ödeneği bağlanması konusunda 5510 sayılı Kanun hükümleri esas alınmaktadır.

Söz konusu 5510 sayılı Kanunun evlenme ödeneği yani çeyiz parası ile ilgili şartları düzenleyen “Evlenme ve cenaze ödeneği” başlıklı 37 nci maddesinde ise; “Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz, bu durumda olanlar 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır.” hükmüne yer verilmiştir.

Dolayısıyla söz konusu kanun hükmü uyarınca, ölen anne veya babasından ölüm aylığı veya geliri alan (iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefat eden kişilerin hak sahiplerine gelir bağlanmaktadır), ancak evlenmesi nedeniyle bu aylık veya geliri (yetim aylığı) kesilmesi gereken kız çocuğunun evlenmesi ve SGK’ya evlenme ödeneği bağlanması için başvurması halinde, almakta olduğu aylık veya gelirinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak kendisine ödenir. Yani kız çocuğunun almakta olduğu yetim aylığının 24 katı toplu olarak kendisine evlenme ödeneği (çeyiz parası) olarak ödenir. Evlenen kız çocuğunun hem ölüm geliri hem de ölüm aylığı alması durumunda evlenme ödeneği her iki dosyadan da ayrı ayrı hesaplanarak kendisine ödenir. (Örneğin, hak sahibi kız çocuğunun babası iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölmüşse, kendisine ölüm geliri bağlanır. Ancak babasının prim gün sayısı, sigortalılık süresi ölüm aylığı bağlanması için de yeterliyse veya babası emekli aylığı alıyorken vefat etmişse bu durumda kız çocuğuna ayrıca ölüm aylığı da bağlanır. Burada hem ölüm geliri hem de ölüm aylığı almaktan kastedilen budur.) (Bkz. Dul ve Yetim Aylığı Alma Şartları, İş Kazalarında Sigortalıya veya Ölümü Halinde Hak Sahiplerine Hangi Yardımlar Yapılır ?)

Evlenme ödeneği verilen kız çocuklarının gelir ve aylıkları, evlenme tarihini izleyen ödeme dönemi başından itibaren durdurulur, gelir ve aylıkların durdurulduğu tarihten iki yıl sonra da kesilir. Evlenme ödeneği verilmesi halinde diğer hak sahiplerinin gelir ve aylıkları, evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden belirlenir. Yani ölen kişi üzerinden aylık alan başka hak sahipleri de varsa, evlenmesi nedeniyle artık kendisine yetim aylığı ödenmeyecek kız çocuğundan dolayı ölen kişi üzerinden aylık alan hak sahibi sayısı bir kişi azalmış olmakla birlikte, kendisine iki yıllık yetim aylığı toplu olarak ödenmiş olduğu için, söz konusu iki yıllık süre dolana kadar diğer hak sahiplerinin aldıkları dul – yetim aylığında herhangi bir artış olmaz, iki yıllık süre dolduktan sonra diğer hak sahiplerinin dul ve yetim aylıkları yeniden hesaplanır. (Bkz. Ölüm Aylığı Alan Kişi Sayısı Azalırsa Diğerlerinin Aylığı Artar mı ?)

Emekli Sandığı Kapsamında Evlenme İkramiyesi Alma Şartları

5510 sayılı Kanunun, “5434 sayılı Kanuna ilişkin geçiş hükümleri” başlıklı geçici 4 üncü maddesinde; 2008 yılı Ekim ayı başından önce sosyal güvenlik bakımından 5434 sayılı Kanuna tabi çalışmaları bulunanlar ile bunların dul ve yetimleri hakkında, 2008 yılı Ekim ayı başından önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmış olup 4/c kapsamında 1 Ekim 2008 tarihi veya sonrasında yeniden çalışmaya başlayanlar ile bunların dul ve yetimleri hakkında; yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre işlem yapılacağı belirtildiğinden, ölen kişi 1 Ekim 2008 tarihinden önce Emekli Sandığı kapsamında sigortalı olduğu için kendisine 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre dul – yetim aylığı bağlanmış olan, eş – kız çocuğu ve anaya evlenme ikramiyesi ödenmesi konusunda da 5434 sayılı Kanunun yürürlükten kaldırılan hükümleri uygulanmaktadır.

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun mülga (yürürlükten kaldırılan) 90 ıncı maddesinde ise;

“Evlenmeleri sebebiyle dul ve yetim aylığı kesilen eş ve kız çocuklarla anaya bir defaya mahsus olmak üzere almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının oniki aylık tutarı evlenme ikramiyesi olarak ödenir.

Bunlardan evlenme tarihinden itibaren oniki aydan önce boşananlarla evliliğin butlanına veya feshine karar verilenlere yeniden aylık bağlanması halinde, ödenmiş bulunan evlilik ikramiyesinin oniki aydan eksik süreye ait kısmı tahsil edilinceye kadar aylıkları ödenmez.”

hükümleri yer almaktadır.

Söz konusu Kanun hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, Emekli Sandığı kapsamında evlenme ikramiyesi sadece yetim aylığı alan kız çocuğuna değil, dul ve yetim aylığı alan eş ve anneye de evlenmeleri halinde bir defaya mahsus olmak üzere, almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının oniki aylık tutarı evlenme ikramiyesi olarak ödenir. Evlenme ikramiyesinin hesabında; aylıklarla birlikte ayrıca ödenen kadrosuzluk, makam, temsil ve görev tazminatları, harp malullüğü zammı ile 5434 sayılı Kanunun ek 81 ve ek 84 üncü maddeleri uyarınca yapılan ek ödemeler/ilave ödemeler dikkate alınmaz. 3713 sayılı Kanun kapsamında aylık almakta iken evlenen eş, kız çocuğu ile anaya evlenme ikramiyesi, almakta oldukları emsal aylıklar üzerinden ödenir.

Dolayısıyla 5510 sayılı Kanundaki düzenlemeden farklı olarak 5434 sayılı Kanun kapsamındakilere 24 aylık değil 12 aylık tutarındaki dul – yetim aylığı evlenme ikramiyesi adı altında toplu olarak ödenmekte, ayrıca evlenme ikramiyesi sadece yetim aylığı alan kız çocuğuna değil, dul yetim aylığı alan eş ve anneye de ödenmektedir.

Buna karşılık ilk defa 1 Ekim 2008 veya sonrasında 4/c kapsamında sigortalı olup (memuriyete girip) ölen kişi üzerinden 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre dul yetim aylığı alan kişilerden sadece evlenmesi nedeniyle yetim aylığı kesilmesi gereken kız çocuğuna almakta olduğu yetim aylığının 24 katı evlenme ödeneği olarak ödenmekte, ölenin dul ve yetim aylığı alan eş ve annesine ise evlenme ödeneği verilmemektedir. Bu konuda ayrıntılı bilgi için yukarıda yer alan 5510 Sayılı Kanuna Göre Evlenme Ödeneği (Çeyiz Parası) Alma Şartları bölümüne bakılabilir.

DİĞER ÖNEMLİ KONULAR

Evlenme Ödeneği / İkramiyesi Evlilik Tarihinden İtibaren Ne Kadarlık Sürede Talep Edilebilir ?

Evlenme tarihinden itibaren beş yıl içinde talep edilmeyen evlenme ödeneği ve ikramiyeleri 5510 sayılı Kanunun 97 nci maddesi uyarınca zamanaşımına uğrar.

Evlenme Ödeneği / İkramiyesi Kaç Kez Ödenir ?

Evlenme ödeneği ve ikramiyesi bir defaya mahsus olmak üzere verildiğinden, evlenme ödeneği / ikramiyesi alanlardan veya evlenme ikramiyeleri zamanaşımına uğrayanlardan dul kalmak veya boşanmak suretiyle yeniden aylık almaya başladıktan sonra tekrar evlenenlere ikinci defa evlenme ödeneği / ikramiyesi ödenmez.

Ancak, 5434 sayılı Emekli Sandığı kapsamında dul – yetim aylığı alanlardan, kendinden aylık bağlanacak olanın değişmesi, bir başka deyişle yetim aylığı alırken evlenerek, babasına ait dosyadan evlenme ikramiyesi aldıktan sonra bilahare dul kalmak suretiyle kocasından veya annesinden aylık almaya başlayanların tekrar evlenmeleri halinde tekrar evlenme ikramiyesi verilir.

İki Yıllık Süre Dolmadan Kız Çocuğu Boşanır veya Eşi Ölürse Ne Olur ?

5510 sayılı Kanun kapsamında evlenme nedeniyle yetim aylığı / geliri kesilen ve kendisine evlenme ödeneği verilen kız çocuğunun, gelir ve aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde boşanması veya eşinin ölmesi nedeniyle yeniden hak sahibi olması halinde, kendisine iki yıllık süre dolana kadar tekrar gelir ve aylık bağlanmaz, iki yıllık sürenin dolduğu tarihi takip eden ay başından itibaren gelir / aylık bağlanır.

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında evlenme ikramiyesi alan eş, kız çocuk ve ananın, eşlerinin evlenme tarihinden itibaren on iki aydan önce ölümü halinde ise tekrar dul ve yetim aylıkları bağlanarak aylıkları ödenir. Ancak on iki aydan önce boşananlarla evliliği butlanla sonuçlanan veya feshine karar verilenlere aylık bağlanması halinde, bağlanan aylıklar ödenmiş bulunan evlilik ikramiyesinin on iki aydan eksik süreye ait kısmı tahsil edilinceye kadar ödenmez.

Sağlıktan Yararlanma Durumu

Evlenme ödeneği alan kız çocuğunun sağlık yardımlarından yararlanma durumu, Evlenme Ödeneği (Çeyiz Parası) Alan Kız Çocuklarının Sağlıktan Yararlanma Durumu başlıklı yazıda açıklanmıştır.

Başvuru Nereye ve Nasıl Yapılır – SGK Hangi Belgeleri İster ?

Evlenme ödeneği / ikramiyesi başvurularının Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi ile yapılması gerekir. Evlenme tarihi nüfus kütüğüne işlenmemişse, evlenme cüzdanının bir örneğinin de başvuru sırasında Kuruma verilmesi zorunludur. Başvuru belgesine Evlenme Ödeneği – İkramiyesi Talep Dilekçesi sayfasından ulaşılabilir. (isvesosyalguvenlik.com)