Çırak ve Stajyerin İş Kazasında İşverenlerin Sorumlulukları

5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamında kısmi sigortalı olan bazı çalışanlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanmaktadır.

Bu madde kapsamına;

– 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler,

– Mesleki ve teknik ortaöğretim ile yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler,

– Mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler,

– Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler,

– 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı brüt asgari ücretten fazla olmayanlar,

– Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler,

girmektedir.

Bu kapsamdakiler 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri, bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında başkası üzerinden sağlık yardımı alma imkanı olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Yani bunlar iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yanında gerekmesi halinde ayrıca genel sağlık sigortasına tabi olurlar. Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında ayrıca bir de hastalık sigortası hükümleri uygulanır.

Dolayısıyla yukarıda sayılan kişiler iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi olduklarından, işyerlerinde bulundukları sırada maruz kaldıkları kazalar da iş kazası sayılmaktadır.

Çırak – Stajyer ve Kursiyerlerle İlgili Bildirgeleri Verme ve Prim Ödeme Yükümlülükleri

Yukarıda belirtilen sigortalılardan; sigortalı işe giriş bildirgesi ve sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi verilmesi gerekenler için bu bildirge ve belgeleri verme yükümlülüğü ile bunların sigorta primlerini ödeme yükümlülüğü, bunların prim ödeme yükümlülerine aittir.

5510 sayılı Kanunda;

– Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim görenler, meslekî veya teknik ortaöğretimde okumakta iken staja tâbi tutulan öğrenciler ile tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler için prim ödeme yükümlüsü Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar veya kurumlar,

– Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler için prim ödeme yükümlüsü projenin yürütüldüğü kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör kuruluşları ve üniversiteler,

– Yükseköğrenim sırasında staja tâbi tutulan veya işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler için prim ödeme yükümlüsü öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumu,

– İş-Kur tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler için prim ödeme yükümlüsü Türkiye İş Kurumu,

olarak belirlenmiştir.

Dolayısıyla söz konusu sigortalıları çalıştıran işyeri ve işverenlerin bu sigortalılarla ilgili iş giriş ve işten çıkış bildirgeleri ile prim belgelerini verme ve primlerini ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.

İş Kazası Hallerinde İşverenin / İşyerinin Yükümlülükleri

Ancak iş kazası hallerinde durum farklıdır. Yukarıda belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde bunlarla ilgili iş kazasını Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirme yükümlülüğü prim ödeme yükümlülerine değil, bunların çalıştıkları işyerlerine ve işverenlere aittir. Bu bildirimin süresinde yapılmaması halinde idari para cezası bunları çalıştıran işyerlerine / işverenlere uygulanır. Ancak prim ödeme yükümlülerinin iş kazasını bildirme yükümlülükleri olmasa dahi, bu bildirimi yapmalarına engel bir durum da bulunmamaktadır. Prim ödeme yükümlüleri tarafından yapılacak iş kazası bildirimleri işveren tarafından yapılacak bildirimin yerine geçer.

Aynı şekilde meydana gelen iş kazalarında iş sağlığı ve güvenliği önlemleri yönünden de sorumluluk prim ödeme yükümlülerine değil, bu sigortalıların çalıştığı işyerlerine / işverenlerine aittir. Çünkü 6331 sayılı Kanunda “Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.” hükmü yer aldığından, işverenin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülükleri çırak ve stajyerler konusunda da aynen geçerlidir. (Bkz. İşverenin İş Güvenliği Konusundaki Yükümlülükleri Nelerdir ?)

Bu sigortalılara ilgili diğer bazı konular, Aday Çırak – Çırak – Öğrenci – Stajyer ve Kursiyerlerin Sigortalılığı, Çırak ve Stajyerlerden Niçin SGK Müstehaklık Belgesi İsteniyor ?, İşyerlerinde Çırak-Stajyer Çalıştırmak ve Ücret Ödemek Zorunlu mu ?, Çıraklar İçin Ücret Bordrosu Düzenlenmesi Gerekir mi ?, Çıraklık veya Stajdaki Sigorta Başlangıcı Emeklilikte Dikkate Alınır mı ? başlıklı yazılarda yer almaktadır.(isvesosyalguvenlik.com)