Ek-9 Kapsamında Kapıcıların Sigortalılık İşlemleri

5510 sayılı Kanunun Ek-9 uncu maddesi ve 2019/6 sayılı SGK Genelgesi uyarınca getirilen Kolay İşverenlik kapsamında konut kapıcılarının sigortalılığı konusunda yapılacak işlemler aşağıda açıklanmıştır. Uygulama 1 Mart 2019 tarihinden geçerli olmak üzere başlamıştır.

Not: Kolay işverenlik konusunda ayrıca Kolay İşverenlik Uygulama Rehberi / Kılavuzu ile Kolay İşverenlik Teşvik İşlemleri Rehberi yayımlanmıştır.

Genel Açıklamalar ?

Konut kapıcıları normal işyerlerinde çalışan işçiler gibi 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunların yararlandıkları tüm haklardan yararlanırlar. Dolayısıyla bunlar uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kolları), kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kolları), genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasına tabidirler.

Konut kapıcıları aynı şekilde 4857 sayılı İş Kanununa da tabidirler, dolayısıyla tüm işçiler gibi başta kıdem ve ihbar tazminatı olmak üzere İş Kanununda düzenlenen tüm hak ve sorumluluklara sahiptirler.

Öte yandan bir konut kapıcısı aynı anda birden fazla konutta kapıcılık yapabileceği gibi herhangi bir konutta kapıcı olarak çalışan kişi gün içerisinde bir başka işyerinde de çalışabilir ve her konuttan veya çalıştığı her işyerinden ayrı ayrı sigortalı olarak bildirilmesi gerekir. Ancak konut kapıcılığı ile ilgili sigortalılığı Ek-9 uncu madde kapsamında girerken, aynı zamanda bir başka işyerinde de işçi olarak çalışan kişinin o işyerindeki sigortalılığı Ek-9 uncu madde kapsamına girmez, o işyerindeki çalışmalarına ait sigortalılık bildirimlerinin normal işçi gibi yapılması gerekir.

Kimler Konut Kapıcısı Sayılır ?

Konut kapıcılığı, 4857 sayılı İş Kanununun 110 uncu maddesine dayanılarak hazırlan ve 3 Mart 2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Konut Kapıcıları Yönetmeliğinde tanımlanmıştır. Buna göre konut kapıcısı; ana taşınmazın bakımı, korunması, küçük çaptaki onarımı, ortak yerlerin ve döşemelerin bakımı, temizliği, bağımsız bölümlerde oturanların çarşı işlerinin görülmesi, güvenliklerinin sağlanması, kaloriferin yakılması ve bahçenin düzenlenmesi ve bakımı ile benzeri hizmetleri gören kişiyi ifade etmektedir. Ana taşınmaz ise 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununda, kat mülkiyetine konu olan gayrimenkulün bütünü olarak, kat mülkiyeti de ana yapıya ait bağımsız bölümler üzerinde kurulan mülkiyet hakkı olarak tanımlanmıştır. Örneğin bir apartmanda kaç daire varsa, hepsi için ayrı ayrı kat mülkiyeti hakkı oluşmaktadır.

10 Günden Az veya Fazla Çalışma Ayrımı Yok

Normalde Ek-9 kapsamında ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığıyla ilgili 10 günden az veya fazla çalışma ayrımı bulunmaktayken, dolayısıyla ev hizmetlerinde ayda 10 gün veya daha fazla süreyle çalışanlar adına işverenlerinin tüm sigorta kollarına ait prim ödemesi, ev hizmetlerinde 10 günden az süreyle çalışanlar adına işverenlerinin sadece iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primi ödemeleri gerekirken, konut kapıcıları için böyle bir ayrım getirilmemiştir. Dolayısıyla konut kapıcısı işyerinde ayda 10 günden az süreyle çalışsa bile işverenleri tüm sigorta kollarına ait primleri ödemek zorundalar. Yani konut kapıcıları için ayda 1 ila 9 gün veya 10 gün ve üzeri çalışma şeklinde bir ayrım yapılmayacaktır.

Yeni Sisteme Nasıl Geçilecek ?

Konut sigortalılığıyla ilgili bu uygulama SGK tarafından Kolay İşverenlik olarak adlandırılmış olup, tescil tipi (faaliyette bulunulan sektör) konut kapıcılığı olarak tescil edilen ve edilecek olan işyeri işverenleri, e-Sigorta kullanıcı kodu ve şifresiyle girecekleri işveren sisteminde (e-bildirge sistemi) bulunan kolay işverenlik ekranında yapılacak işlemler vasıtasıyla kolay işverenlik kapsamına alınacaklar.

Kolay işverenlik kapsamına dahil olmak istemeyen yani kapıcılarının sigortalılığının Ek-9 kapsamında sağlamak istemeyen işverenler, Kurumca belirlenen tarihe kadar mevcut sistem üzerinden işlemlerini yapacaklar. Kolay işverenlik kapsamına dahil olan işverenler ise artık eski sistemde olduğu gibi e-bildirge sistemi üzerinden aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermeyecekler / veremeyecekler.

İşverenlerin kolay işverenliğe geçiş işlemlerini onaylayıp tamamladıkları tarihten sonra bu çalıştırdıkları kapıcıyla ilgili sigortalılık işlemleri genelge hükümlerine göre yürütülecek, kolay işverenliğe geçişten önceki dönemler içinse ilgili mevzuat uygulanacak, yani eski uygulama ve sistem geçerli olacak.

Daha Önce Tescil Edilmiş İşyerleri

1 Mart 2019 tarihinden önce tescil edilmiş konut kapıcılığı işyeri işverenlerinin, yani çalıştırdığı kapıcı için 1 Mart 2019 tarihinden önce SGK’da işyeri dosyası açtırmış ve kapıcısının sigortalılığını başlatmış olan işyerlerinin, kolay işverenlik kapsamına geçişte yeniden işyeri bildirgesi ve sigortalı işe giriş bildirgesi vermelerine gerek bulunmamaktadır. Ancak bu işyerlerinde yeni bir sigortalı çalıştırılmaya başlanılması halinde ise o sigortalıya ait sigortalı işe giriş bildirgesi verilecektir.

İşe Girişi Sistemde Kayıtlı Olmayan Sigortalılara İlişkin Yapılacak İşlemler

Kolay işverenliğe geçiş aşamasında, işverenin bir önceki ay aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı aktif sigortalıları beyan girişi yapılması amacıyla e-bildirge işveren sisteminde işverenlere gösterilecek olup, bu sigortalılardan sistemde işe girişi kayıtlı olmayanların bulunması durumunda, sigortalı işe girişler sisteme tanımlanmadığı sürece kolay işverenliğe geçiş yapılamayacaktır. Bu durumda sigortalıları bulunan işverenlerin gerekli işe giriş işlemlerinin yapılabilmesi amacıyla işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine müracaat etmeleri gerekmektedir.

Yeni Tescil Edilecek İşyerleri ve Sigorta Girişinin Verilmesi

1 Mart 2019 tarihinden itibaren konut kapıcılığı kapsamında ilk defa sigortalı çalıştırmaya, yani 1 Mart 2019 tarihi veya sonrasında ilk defa konut kapıcısı çalıştırmaya başlayan işyerleri, şimdiye kadar olduğu gibi kolay işverenlik başvuru ve giriş programları işletime alınıncaya kadar Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği EK-6′ da bulunan “İşyeri Bildirgesi” ile EK-4′ de bulunan “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesini 4-A B” Sosyal Güvenlik Kurumuna elden verecek veya posta yoluyla gönderecekler. e-Sigorta (e-bildirge) başvuru ve şifre işlemleri ise genel hükümlere göre e-Devlet üzerinden yapılacak. (Bkz. E-Bildirge Başvuru ve Şifre İşlemleri E-Devletten Yapılabilecek)

Normalde işyeri bildirgesinin en geç işçi çalıştırılmaya başlanılan tarihte verilmesi gerektiği halde, Ek-) uncu madde ve Genelge hükümleri uyarınca, kolay işverenlik kapsamında konut kapıcılığı işyerlerindeki sigortalıların işe giriş bildirgeleri ile ilk işyeri tesciline ilişkin işyeri bildirgesinin, sigortalının (kapıcının) çalışmaya başlayacağı ayın sonuna kadar Kuruma elden verilmesi veya posta yoluyla gönderilmesi gerekiyor. Kapıcı ister ayın 1’inde, isterse 31’inde başlamış olsun, bildirgeler en geç o ayın 31’inde verilecek. Ayın son gününün resmi tatile denk gelmesi halinde bildirge takip eden ilk iş günü de verilecek.

Öte yandan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 124 üncü maddesine göre; adi posta veya Kuruma doğrudan yapılan başvuru ve bildirimlerde, başvuru veya bildirimin Kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarih; taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile yapılan başvuru ve bildirimlerde ise başvuru veya bildirimin postaya veya kargoya verildiği tarih; başvuru veya bildirim tarihi olarak kabul edilir. Yani bildirge Kuruma adi posta yoluyla gönderilmişse, bildirgenin Kuruma ulaştığı tarih, bildiğe Kuruma taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile gönderilmişse postaya verildiği tarih bildirgenin Kuruma verildiği tarih olarak kabul edilir.

Kaç kapıcı çalıştırılsa çalıştırılsın fark etmez, işyeri bildirgesi bir kez verilecek, ancak birden fazla konut kapıcısı çalışması halinde her kapıcı için ayrı ayrı sigortalı işe giriş bildirgesi, en geç o kapıcının işe başladığı ayın sonuna kadar SGK’ya verilecek.

İşyeri Bildirgesi ve Sigortalı Bildirgesi Verme Uygulaması Ne Zaman Kaldırılacak ?

Kolay işverenlik başvuru ve giriş programları işletime alındığında başvuru bilgilerine göre işyeri ve sigortalı işe giriş bildirgeleri otomatik olarak oluşturulacak, dolayısıyla işverenlerden işyeri ve sigortalı işe giriş bildirgesi alınmayacak, yani konut kapıcısı işverenlerinin artık işyeri ve sigortalı işe giriş bildirgesi vermelerine gerek kalmayacak.

Sigorta Girişi Geç Verilirse Ne Olacak ?

Konut kapıcısına ait sigortalı bildiriminin, kapıcının çalışmaya başladığı ayı takip eden ayın sonuna kadar yapılması yani sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç kapıcının işe başladığı ayın son gününde verilmesi halinde ilgili bildirimler denetime intikal ettirilmeksizin işleme alınacak. Ancak bu sürenin dışında Kurum kayıtlarına intikal ettirilen bildirimler Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarına intikal ettirilerek düzenlenecek rapora göre işlem yapılacak.

Prim Belgesi Verilmesi ve Primlerin Ödenmesi

Konut kapıcılığı kapsamında çalıştırılanların, beyan giriş/güncelleme, teşvik tanımlama ve eksik gün giriş işlemleri e-bildirge şifresiyle girilen https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemi linki üzerinden yapılacak.

Beyan edilen gün sayısının 30 günden az olması halinde eksik gün belgeleri Kuruma verilmeyecek olmakla birlikte, gerektiğinde Kurumca istenilebileceğinden, bu belgeler işverence saklanacak.

Prime esas kazanç, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak üzere işverenin sigortalıya ödediği brüt ücrete göre beyan edilecek.

Dolayısıyla Ek 9 uncu madde kapsamındaki konut kapıcılığı işyerlerinde artık Kuruma aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmeyecek. Zaten bu uygulamanın amacı ve kolay işverenlik olarak adlandırılmasının sebebi, işverenleri her ay prim belgesi vermekten kurtarmak.

Konut kapıcılığı işyerlerinde sigortalı çalıştıran işverenler, gün ve kazanç beyanında değişiklik olmadığı sürece, sigortalı için yaptıkları bildirime göre sistem tarafından tahakkuk ettirilecek sigorta primlerini ilgili ayı takip eden ayın sonuna kadar Kurumun anlaşmalı olduğu bankalardan birine ödeyecekler. İşverenlerce beyan edilen gün ve kazançlarda değişiklik yapılmadığı sürece, yani kapıcıya ödendiği beyan edilen aylık ücret veya çalışma gün sayısı değişmedikçe, takip eden aylarda tahakkuk edecek primler sisteme kaydedilen son beyan gün ve kazanç üzerinden aynen oluşturulmaya devam edecek, konut kapıcısı için her ay ödenecek prim tutarı aynı olacak. Ancak prime esas kazanç alt sınırı yani brüt asgari ücret üzerinden sigortalı gösterilen konut kapıcılarıyla ilgili olarak SGK’ya her ay ödenecek prim tutarı, asgari ücret arttığında aynı oranda artacak. Prime esas kazanç alt sınırı ve üst sınırı üzerinden konut kapıcıları için aylık denecek prim tutarları, 4/a (SSK) Kapsamındaki Sigortalılar İçin Ödenecek Prim Tutarları sayfasında yer almaktadır. Öte yandan geriye dönük gün ve kazanç değişikliğine, denetim raporu, mahkeme kararı, kamu kurumlarından alman bilgi ve belgeler hariç olmak üzere izin verilmeyecek. Dolayısıyla işverenlerin kapıcının ücretinde veya çalışma gün sayısında değişiklik olması halinde değişikliği o ay yapmaları gerekecek. Asgari ücret artışına bağlı değişikliklerde ise işverenlerin herhangi bir değişiklik yapmaları gerekmeyip, değişiklik sistem tarafından otomatik yapılacak.

Beyan edilen gün/kazanç, işten ayrılış ya da eksik güne ilişkin bir değişiklik yapıldığında tahakkuk buna göre içinde bulunulan aydan itibaren sistem tarafından güncellenecek.

Kolay işverenliğe geçişle birlikte, işverenin çalıştırdığı sigortalılar için otomatik tahakkuk oluşturulacak. İşveren, otomatik oluşturulan bu tahakkukları beyan giriş ve teşvik tanımlama sistemine girip güncellemediği sürece, geçerli sayılacak ve ödenecek primler de buna göre hesaplanıp tahakkuk edecek.

Yasal süresi içinde yani ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar (son günün resmi tatile denk gelmesi halinde takip eden ilk iş günü sonuna kadar) ödenmeyen primlere 5510 sayılı Kanunun 89 uncu maddesi gereğince gecikme zammı ve gecikme cezası uygulanacak. İşverenlerce bankalar kanalıyla yapılacak ödemeler, yasal ödeme süresi geçmemiş prim borçları yönüyle “25-SSK Prim Kodu” ile yasal ödeme süresi geçmiş prim borçları ise “22-Geçmiş Dönem Kodu” ile ödenecek.

Borç tutarları, ilgili ayı takip eden ayın on beşinden itibaren banka borç sorgusunda gösterilecek. Dolayısıyla konut kapıcısına ait primler ilgili olduğu ayı takip eden ayın 15’inden önce ödenemeyecek. Örneğin Mart ayına ait prim takip eden Nisan ayının 15’inden önce ödenemeyecek, çünkü banka sisteminde borç görünmeyecek, 15 Nisandan itibaren en geçi 30 Nisan sonuna kadar ödenecek. Ayın son gününün resmi tatile denk gelmesi halinde ödeme takip eden ilk iş günü sonuna kadar yapılabilecek.

Damga ve Gelir Vergisi

Bilindiği üzere konut kapıcılarının ücretleri damga ve gelir vergisi kesintisine tabi değildir, dolayısıyla bunların ücretlerinden herhangi bir damga veya gelir vergisi kesilemeyeceğinden, işverenlerin muhtasar beyanname vermeleri de gerekmez. Bu nedenle kolay işverenliğe geçen konut kapıcılığı işyeri işverenlerine, SGK tarafından da herhangi bir damga vergisi tahakkuku yapılmayacak. Öte yandan 31 gün süren aylarda sigortalının 1 gün eksik çalışması halinde gün sayısı yine 30 olup Kuruma da 30 gün üzerinden bildirileceğinden, bu durumda herhangi bir eksik gün nedeni girilmeyecek, çünkü zaten SGK uygulamasında aylık çalışma gün sayısı 30 olarak uygulanmaktadır.

Ayda 30 Günden Az Çalışanlarla İlgili İşlemler

Konut kapıcılığı işyerlerinde çalışanlar için ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, eksik çalışma (eksik gün) nedenleri ve gün sayıları e-SGK (e-bildirge) İşveren sistemi üzerinden çalışmanın geçtiği ayı takip eden ayın onuncu gününe kadar girilecek. Eksik çalışmaya ilişkin bilgi ve belgeler Kuruma verilmeyecek ancak gerektiğinde Kurumca istenebileceğinden ibraz edilmek üzere işverence saklanacak. (Bkz. İşverenler Eksik Günler İçin Belge Vermekten Kurtuldu) Konut kapıcılığı işyerleri için de mevcut eksik gün nedenleri esas alınacak. (Bkz. SGK Eksik Gün Kodları)

Kapıcının Sigorta Çıkışının Verilmesi

Konut kapıcılığı işyerlerinde çalışanların sigortalılıkları; bu kapsamdaki çalışmaların (kapıcının işten çıkarılması veya çıkması nedeniyle) sona erdiğinin Kuruma bildirilmesi, kapıcının aylık talebinde bulunulması veya ölümü halinde sona erecektir.

Kolay işverenlik başvuru ve giriş programları işletime alınıncaya kadar, konut kapıcılığı işyerlerinde çalışanların işten ayrılışı, şimdiye kadar olduğu gibi Sosyal Sigorta işlemleri Yönetmeliği eki EK-5 te yer alan “Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi 4-A B” ile mevcut işten ayrılış programı vasıtasıyla ve çalışmanın sona erdiği (kapıcının işten çıktığı veya çıkarıldığı) tarihi takip eden on gün içerisinde yapılacak. Sistem devreye girdiğinde ise sigorta çıkışı da sistem üzerinden yapılacak.

Konut Kapıcılığı İşyerlerinde Çalışanların Prim Oranları

Konut kapıcılığı işyerlerinde çalışanların prime esas kazançlarının yüzde 37,5 oranındaki sigorta primleri işverenler tarafından ödenecek. Bu primin yüzde 20’si uzun vadeli sigorta kolları, yüzde 12,5’i genel sağlık sigortası, yüzde 2’si kısa vadeli sigorta kolları, yüzde 3’ü ise işsizlik sigortası priminden oluşmaktadır. Bu primler içerisindeki sigortalı hissesi diğer sigortalılarda olduğu gibi yüzde 9 uzun vade sigorta kolları, yüzde 5 genel sağlık sigortası, yüzde 1 işsizlik sigortası primi olmak üzere yüzde 15’dir. Yani işveren kapıcı ücretinden yüzde 15 oranında sigorta primi kesecek, kendi hissesini de ekleyip primi ödeyecektir. İşverenin teşvikten yararlanması kapıcıdan kesilecek prim oranını değiştirmez. (Bkz. Kapıcılara Ödenecek Net Asgari Ücret ve İşverene Maliyeti)

Konut Kapıcılığı İşyerlerinde Çalıştırılacaklara İlişkin İdari Para Cezaları

– Konut kapıcılığı işyerlerinde işe başlayan kapıcının sigortalı bildiriminin, işverence çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar Kuruma yapılmaması halinde, işverene her bir sigortalı için Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında bir aylık brüt asgari ücret tutarında,

– Sigortalının işten ayrılması durumunda ise sigortalı işten ayrılış bildirgesinin sigortalılığın sona erdiği tarihi takip eden 10 gün içinde verilmemesi halinde, işverene her bir sigortalı için 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca asgari ücretin onda biri tutarında,

idari para cezası uygulanacak. (Bkz. 2019 SGK İdari Para Cezaları – 5510 Para Cezaları)

Kolay işverenlik kapsamında aylık prim ve hizmet belgesi verme zorunluluğu kalktığından, artık buna ilişkin herhangi bir idari para cezası uygulanması da söz konusu olmayacak.

Konut Kapıcısının İş Kazası Geçirmesi veya Meslek Hastalığına Yakalanması

Kolay işverenlik kapsamında konut kapıcılığı işyerlerinde çalışanların iş kazası ve meslek hastalığı bildirimleri 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamında çalışanlara ilişkin usul ve esaslara göre yapılacak olup ilgili sigortalılar yine 4/a kapsamında çalışan sigortalılara sağlanan yardımlardan aynen yararlanacaklardır. İş kazasıyla ilgili olarak web sitemizde çok sayıda yazı ve makale yer almakta olup, arama kısmı kullanılarak yazılara ulaşılabilir.

Konut Kapıcılığı İşyerlerinde Prim Teşvik, Destek ve İndirim Uygulamaları

Konut kapıcılığı işyerleri, daha önceki uygulamalarda olduğu gibi prim teşvik ve desteklerine ilişkin yasal düzenlemeler ile bu yasal düzenlemelere ilişkin yürürlükteki mevzuatlar çerçevesinde, ilgili kanunlarda öngörülen şartları sağladığı prim teşvik, destek ve indirimlerden yararlanabileceklerdir. Bunların başında beş puanlık prim indirimi ve asgari ücret desteği gelmektedir. (isvesosyalguvenlik.com)

Esman DİLLİ *

———–

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu