En Son Haliyle Çalışmadığına Dair Bildirim İşlemleri

İstirahatli (raporlu) sigortalının istirahat süresince işyerinde çalışıp çalışmadığı konusunda işveren tarafından bildirim yapma zorunluluğu 12 Mayıs 2010 tarihinde başlamıştı. Aradan geçen süre içerisinde uygulamayla ilgili birçok değişiklik yapıldı.

Sigortalıların istirahatli oldukları sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) alabilmeleri için diğer şartlar yanında istirahat süresince işyerinde çalışmamış olması şartı da arandığından, bu konudaki bildirim yükümlülüğü bu nedenle getirilmiştir. (Bkz. Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası) Kimlere Verilir – Şartları Nelerdir ?)

Konuya ilişkin düzenlemeler İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile 2016/21 sayılı Kısa Vadeli Sigorta Kolları Genelgesinde, bu yükümlülüğe uyulmaması halinde uygulanacak idari para cezasına ilişkin düzenleme ise 5510 sayılı Kanunun 102/1-i maddesinde yer almaktadır.

Söz konusu Tebliğ ve Genelgede bu güne kadar birçok değişiklik yapılmış olup, en son düzenlemelere göre istirahatli sigortalıyla ilgili çalışmadığına dair bildirim konusunda yapılacak işlemler ve izlenecek yol aşağıda açıklanmıştır.

Bildirim İki Yolla Yapılabilir

İşveren modülünde “Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş” ekranlarında, rapor bilgileri kayıtlı olan sigortalılar için çalışmadığına dair bildirim aşağıda belirtilen iki yoldan herhangi biri kullanılarak yapılabilir:

• Bildirimin normalde, www.sgk.gov.tr internet sayfasındaki e-SGK / İŞVEREN / Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi (https://uyg.sgk.gov.tr/vizite/welcome.do) ekranından, işverenler tarafından sigortalıların hak ettikleri istirahat süresinin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait aylık prim hizmet belgesinin verileceği son tarihteki günün sonuna kadar elektronik ortamda yapılması zorunludur. Örneğin sigortalının aldığı istirahat 20 Mayıs 2019 tarihinde sona ermişse bu aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin en geç 24 Haziran 2019 (23 Haziran Pazar gününe denk gelmektedir) tarihinde verilmesi gerektiğinden, söz konusu istirahatli sigortalıya ilişkin çalışmadığına dair bildirimin de en son 24 Haziran 2019 tarihinde saat 23:59’a kadar yapılması gerekmektedir.
• Bu bildirim dışındaki diğer bir seçenek ise istirahatli olduğu sürede işyerinde çalışmayan sigortalıyla ilgili o aya ait aylık prim ve hizmet belgesinde 01(istirahat) eksik gün nedeni veya “istirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi de çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmektedir.

Öte yandan, sadece “12 Birden fazla” kutucuğunun işaretlenmesi çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmeyeceğinden, işverenlerce Kuruma eksik gün nedeni olarak bildirilen “01-istirahat” dışında kalan diğer eksik gün nedenleri bildirimleri için mutlaka yukarıda belirtilen istirahatli olduğu sürelerde çalışılmadığına dair bildirim ekranından veya aylık prim ve hizmet belgesindeki “ istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi sureti ile çalışmadığına dair bildirim yapılması gerekmektedir.

Birden Fazla Ayı Kapsayan Raporlarla İlgili Bildirim

Birden fazla aya sarkan istirahat raporlarında, yalnızca istirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait prim belgesinde 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bildirilmesi halinde çalışılmadığına dair bildirim yapılmış sayılacaktır. Çalışılmadığına dair bildirim bakımından, rapor süresini kapsayan diğer aylar için ayrıca 01 (istirahat) eksik gün nedeni bildiriminin yapılıp yapılmadığına bakılmayacaktır. Bununla beraber istirahatin başladığı ilk ayda veya istirahatin devam ettiği diğer aylarda 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bulunması, fakat istirahatin bittiği aya ait prim belgesinde 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bulunmaması durumunda bildirim yapılmamış sayılacaktır. İstirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait APHB’de “istirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğu işaretlenecek ya da çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından bildirim yapılacaktır. Bu şekilde de bildirim yapılmaması durumunda idari para cezası uygulanacaktır.

Sigortalı Çalıştıysa Çalıştı Bildirimi Yapılacak

Eğer istirahat rapor verilen sigortalı istirahat süresince işyerinde çalışmışsa bu durumda işveren yukarıda belirtilen süre içerisinde yine bildirim yapacak, ancak bu Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranından sigortalının istirahatli olduğu dönemde çalışıp çalışmadığını “Çalışmadı” olarak değil “Çalıştı” olarak işaretleyecek ve bu durumda sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) ödenmeyecek.

Dolayısıyla burada önemli olan gerçek durum neyse o doğrultuda bildirim yapmak. Çünkü sigortalının istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalıştığı yönünde inandırıcı şüphe olması, ihbar ve şikâyette bulunulması halinde konu Kurumun denetim elemanlarınca incelenmektedir.

Raporlu işçinin çalışması veya çalıştırılması halinde işçi ve işveren açısından doğacak sorumluluk İstirahatli (Raporlu) İşçi Çalışabilir mi / Çalıştırılabilir mi ? başlıklı yazıda değerlendirilmiştir.

Mali Tatile Denk Gelen Bildirimler

5604 sayılı Mali Tatil İhdas Edilmesi Hakkında Kanunun 1 inci maddesi uyarınca; her yıl temmuz ayının birinden yirmisine kadar (yirmisi dahil) malî tatil uygulanmakta olup, Haziran ayının son gününün tatil günü olması halinde, malî tatil Temmuz ayının ilk iş gününü takip eden günden başlamaktadır.

Verilme süresinin son günü mali tatile denk gelen aylık prim ve hizmet belgelerini verme süresi mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedinci günün mesai bitiminde, son günü mali tatilin sona erdiği günü izleyen beş gün içinde biten aylık prim ve hizmet belgelerini verme süresi ise mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren beşinci günün mesai saati bitiminde sona ermiş sayıldığından, bu süreler içerisinde verilen aylık prim ve hizmet belgeleri ayın 23’ünden sonra verilmiş olsa bile süresinde verilmiş sayılacağı gibi, aynı şekilde bu süreler içerisinde yapılmış olan çalışmadığına dair bildirim de yine süresinde yapılmış sayılacak ve idari para cezası uygulanmayacaktır. Mali tatil uygulaması hakkında ayrıntılı bilgi için Mali Tatil Kapsamına Giren SGK İş ve İşlemleri başlıklı yazıya bakabilirsiniz.

Çalışmadığı Halde Adına Prim Ödenecek Sigortalıyla İlgili Bildirim

İstirahatli olduğu sürede işyerinde çalışmadığı halde toplu iş sözleşmesi gereği ya da işveren tarafından kendisine ödenen ikramiye veya atıfet kabilinden ödenen ücret nedeniyle aylık prim ve hizmet belgesinde adına kazanç bildirilen sigortalıyla ilgili olarak, e-Bildirge üzerinden aylık prim hizmet belgesi düzenlenirken, eksik günlerin nedeni için oluşturulan “01-İstirahat” paneline ek olarak oluşturulmuş “prim bildirilen sigortalı, istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” ifadesi içeren bir sütün yer almaktadır. Dolayısıyla istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalışmadığı halde adına kazanç bildirilecek sigortalıyla ilgili olarak hem “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğu, hem de “prim bildirilen sigortalı, istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğu işaretlenecektir. Bu ikinci kutucuğun işaretlenmemesi halinde çalışmadı bildirimi yapılmış olsa bile adına kazanç bildirildiği için sigortalının gerçekte istirahatli olduğu sürede işyerinde çalışıp çalışmadığı konusunda şüphe oluşabilecektir.

Kağıt Ortamında Düzenlenen Raporlarla İlgili Bildirim

Normalde sağlık kurum ve kuruluşlarında hekimler tarafından sigortalılara verilen raporlar internet üzerinden (on line olarak) SGK’nın sitemine düşmekte ve bu raporları işverenler de e-Bildirge ekranlarında görebilmektedirler. Ancak istisnai de olsa bazen hekimlerce istirahat raporları manuel olarak (kağıt ortamında) düzenlenebildiğinden, bu raporlar da SGK Müdürlükleri tarafından e-Ödenek manuel rapor kayıt giriş ekranından kaydedilmekte, bu kayıt yapıldıktan sonra rapor işveren ekranlarında görüntülenebilmektedir. Bu şekilde kaydedilen raporlar için işveren ekranına düştüğü tarihin içinde bulunduğu aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi içerisinde işveren tarafından bildirim yapılması gerekmektedir.

Eğer kağıt ortamında düzenlenen rapor bu şekilde ilgili SGK Müdürlüğü tarafından sisteme kaydedilmemişse, işverenin söz konusu rapordan haberdar olamayabileceği göz önüne alınarak önce ilgili müdürlük tarafından işverene çalışılmadığına dair bildirim yapması yönünde yazı gönderilmesi gerekmekte, bu yazının işverene tebliğ tarihinin içinde bulunduğu aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi içerisinde işveren tarafından bildirim yapılması halinde idari para cezası uygulanmamaktadır. Bildirimin bu süre geçtikten sonra yapılması veya hiç yapılmaması halinde ise idari para cezası uygulanmaktadır.

Diğer Hususlar

– Sigortalılara 10 günden daha uzun süreli istirahat raporu verilmesi halinde, sigortalının isterse rapor parasını 10’ar günlük dilimler halinde alma hakları olduğundan, ancak rapor parası alabilmeleri için işverenin de çalışmadığına dair bildirim yapması gerektiğinden, bu konuda talepte bulunmaları halinde işverenler yukarıda belirtilen bildirim süresini beklemeden ilgili süreler için çalışmadığına dair bildirim yapabileceklerdir.

– Çalışmadığına dair bildirim sadece alınan istirahat raporları için geçerli olup, sigortalının yatarak tedavi gördüğü sürelerde işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

– Hastalık vaka türünde sıra numarası “1” olup, 1 günlük veya 2 günlük istirahat raporları için rapor parası ödenmediğinden, bu raporlar için çalışılmadığına dair bildirim yapılması gerekmez. Ancak iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle alınan raporlarda ise rapor 1 günlük olsa dahi çalışmadığına dair bildirim yapılması gerekir.

– İşten çıkarılan veya statü değişikliği yapan sigortalılar için işveren tarafından sigortalının işten ayrıldığı tarihten sonraki süreler için çalışılmadığına dair bildirimin yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Çalışılmadığına Dair Bildirim İle İlgili İdari Para Cezası Uygulamaları

İstirahat raporları yukarıda açıklandığı şekilde elektronik ortamda gönderilen ve ödenekleri ödenen sigortalılar için “01-İstirahat”, “Çalışmadı” veya “Çalıştı” bildirimlerini yapmayan işverenler sitemden tespit edilerek, haklarında 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi uyarınca sigortalı başına brüt asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Süresi geçtikten sonra bildirim yapan işverenlere ise sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Güncel idari para cezaları için SGK İdari Para Cezaları – 5510 Para Cezaları sayfasına bakabilirsiniz. (isvesosyalguvenlik.com)

Esman DİLLİ *

———–

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu