6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu sonrasında işverenlere getirilen yükümlülüklerden biri de İş Sağlığı ve Güvenliği Tespit ve Öneri Defteri yani İSG Tespit ve Öneri Defteri tutmaktır.

Sadece 50’den az çalışanı olan az tehlikeli işyeri işverenleri için bu yükümlülük henüz başlamamıştır. Çünkü söz konusu defteri temin etmek ve kullanmaya başlamadan önce onaylatmak işverenin yükümlülükleri arasında yer alsa da defter işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından doldurulmaktadır. 50’den az çalışanı olan az tehlikeli işyerleri içinse işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü henüz başlamadığından (Bkz. Uzman ve Hekim Görevlendirme Zorunluluğu 2023 Sonuna Kadar Ertelendi), doğal olarak bu işyerlerin İSG Tespit ve Öneri Defteri tutma yükümlüğü de başlamamıştır. (Bkz. Her İşyerinde İSG Tespit ve Öneri Defteri Tutmak Zorunlu mu ?) Ancak yükümlülük kapsamına girmesi bile, işyeri hekimi ve/veya iş güvenliği uzmanı görevlendiren işyerlerinin de bu defteri tutması gerekir.

İSG Tespit ve Öneri Defteri Nedir ?

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde, onaylı defter: işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her işyeri için tek olan defter olarak tanımlanmıştır. Söz konusu defterin her ne kadar Yönetmelikte “onaylı defter” olarak geçmekteyse de defter işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yazılacak tespit ve öneriler için kullanıldığından, uygulamada defterin adı İş Sağlığı ve Güvenliği Tespit ve Öneri Defteri olarak geçmekte, defter bu isimle hazır basılmış olarak kırtasiyelerde de satılmaktadır.

İşverenin İSG Tespit ve Öneri Defteri İle İlgili Yükümlülükleri Nelerdir ?

Söz konusu defter her ne kadar işyerinde görevli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tespit ve önerilerini yazmaları için kullanılan bir defter olsa da bu defteri temin etmek, kullanmadan önce defterin her sayfasını notere veya işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne mühürletmek suretiyle onaylatmak işverenin görev ve sorumluluğundadır.

Ayrıca;

• Onaylı deftere iş güvenliği uzmanı ve/veya işyeri hekimi tarafından yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır. Bunun için de deftere yazılan tespit ve önerilerin olduğu sayfa, işyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanı tarafından birlikte veya ayrı ayrı imzalandıktan sonra (deftere yazılan tespit ve öneri sadece işyeri hekimini veya sadece iş güvenliği uzmanını ilgilendiriyorsa ikisinin birlikte o sayfayı imzalaması zorunlu değildir, sadece ilgisi olan imzalayabilir), işveren tarafından da sayfanın imzalanması gerekir.
• Defterin kullanmaya başlamadan önce bir kez onaylatılması yeterlidir, dolayısıyla her yıl onaylatılması gerekmez. Defter sayfalarının dolması halinde yeni defter temin edilip kullanmaya başlamadan önce onun da onaylatılması gerekir.
• Birden fazla işyeri olan işverenlerin her işyeri için ayrı ayrı İSG Tespit ve Öneri Defteri tutmaları gerekir. Çünkü her işyerindeki eksik ve noksanlıklar, alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri aynı olmayabilir, farklı durumlar söz konusu olabilir.
• Onaylı defterin yazı yazılan sayfalarının asıl sureti işveren, diğer suretleri ise iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından saklanır. Asıl sayfa defterde kalır, diğer suretleri ise işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı alır.
• Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından işveren sorumludur. İş Müfettişleri, SGK Müfettişleri veya Denetmenleri tarafından istenmesi halinde defteri ibraz etme yükümlülüğü işverene aittir. SGK mevzuatına göre Kamu işyerlerinde 30 yıl, özel sektör işyerlerinde ise 10 yıl süreyle işveren bu defteri saklamak zorundadır. (Bkz. Maliye – SGK ve Diğer Mevzuat Yönünden Kayıt ve Belge Saklama Süreleri, SGK Artık İSG Belgelerini İbraz Etmeyen İşverene de Ceza Uygulayacak)

İşverenler Hangi Konuda Dikkatli Olmalı ?

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; İSG Tespit ve Öneri defteri işyerinde ve işverenin kontrolü altında bulunması gereken bir defterdir. İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya iş sağlığı ve güvenliği hizmeti alınan Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminde (OSGB) bulunması gereken bir defter değildir. İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı bu defteri işyeri dışına çıkaramaz, deftere yazacağı tespit ve öneriyi işyerinde yazıp ilgili sayfaları imzalaması, ardından işverene de imzalattıktan sonra sayfanın asıl suretini defterde bırakması, alt suretlerden birini alması gerekir. Defterin işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya iş sağlığı ve güvenliği hizmeti alınan Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) tarafından temin edilmiş, alınmış olması da durumu değiştirmez.

Ayrıca işverenin bu konuda dikkat etmesi gereken diğer husus; iş güvenliği uzmanı ve/veya işyeri hekimi tarafından deftere yazılan tespit ve öneriler kendisine tebliğ edilmiş sayılacağından, işverenin defterde yer alan tespit ve önerileri dikkate alması, tespit edilen eksiklik ve noksanlıkları gecikmeden gidermesi, alınması gereken tedbirleri gecikmeden alması gerekir. Aksi takdirde işyerinde meydana gelecek iş kazası ve meslek hastalıklarından dolayı sorumluluğu doğar. Şirket gibi tüzel kişiliğe sahip işyerlerinde bu konudaki sorumluluk işveren vekili durumunda olan kişilere aittir. (Bkz. İş Kazalarında Sorumluluğu Olan İşveren ve Diğer Kişilere Uygulanan Yaptırım ve Cezalar, İş Kazasından İşveren Hangi Hallerde Sorumlu Olur ?)

İSG Tespit ve Öneri Defterinin İş Güvenliği Uzmanı veya İşyeri Hekiminde – İşyeri Dışında Bulunmasının Sakıncası Nedir ?

İşyerlerinde meydana gelen ve özellikle ağır yaralanma veya ölümle sonuçlanan iş kazalarında, SGK tarafından yapılan inceleme ve soruşturma bir tarafa (Bkz. SGK Hangi İş Kazalarını İnceler – Soruşturur ?), herhangi bir şikayet olmasa bile Cumhuriyet Savcılığı tarafından kaza olayıyla ilgili olarak soruşturma başlatılmakta, bu soruşturma sonucunda alınan ifadeler ve bilirkişi tarafından düzenlenen raporlarda kaza olayının meydana gelmesinde işyerinde görevli iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekiminin sorumluluğu olup olmadığı konusu da irdelenmektedir. Eğer kaza olayı kaçınılmaz, önceden öngörülemez nitelikte bir kaza değilse, işyerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınmaması, yerine getirilmemesi nedeniyle kaza olayı meydana gelmişse, işyerindeki eksiklikleri önceden tespit etmediği, işvereni bu konuda uyarmadığı gerekçesiyle iş güvenliği uzmanına, duruma göre işyeri hekimine de sorumluluk verilmektedir. İşte bu tür durumlarda İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tespit ve Öneri Defteri iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekiminde bulunduğu durumlarda, kaza olayı meydana geldikten sonra sorumluluktan kurtulmak için deftere tespit ve öneri yazan, tarih olarak da kaza olayından önceki bir tarihi atan iş güvenliği uzmanları ve/veya işyeri hekimine rastlanabilmektedir. Bu durumda da işveren kaza olayından önce aslında bilgilendirilmediği, uyarılmadığı bir konuda kazadan önce bilgilendirilmiş, uyarılmış gibi bir sonuç ortaya çıkmakta, sorumluluğu doğmaktadır.

Bu nedenle işverenlerin bu konuda çok dikkatli olmaları, İSG Tespit ve Öneri Defterini mutlaka işyerinde kontrol ve muhafaza altında tutmaları, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı defteri istediğinde mümkünse deftere yazacakları tespit ve önerilerin yanlarında yazılmasını sağlamaları, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yanında hemen deftere yazılanları okuyup, değerlendirdikten sonra imzalamaları, özellikle işyerinde herhangi bir kaza olayı meydana geldiğinde defterin işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı tarafından istenmesi halinde de defter verilmeden önce en son kaçıncı sayfasına yazı yazılmış olduğuna ve yazı tarihine bakmaları, mümkünse işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının deftere yazacakları tespit ve önerilerin yine yanlarında yazılmasını sağlamaları büyük önem arz etmektedir. Bu husus sadece işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının dışarıdan hizmet alınan OSGB’den geldiği durumlar için değil, bunların işyerinin sigortalısı yani kadrolu çalışanı olması durumunda da geçerlidir. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının devamlı işyerinde bulunduğu böyle bir durumda da yine İSG Tespit ve Öneri Defterinin bunlarda bulunmaması (Bkz. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanının İşyerinde Devamlı Bulunması Gerekir mi ?), işverenin kontrol ve muhafazası altında olması gerekir. Deftere herhangi bir tespit – öneri yazacak işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ilgili kişiden defteri isteyip, yazıp, işverene / işyeri yetkilisine de imzalattıktan sonra sayfanın bir suretini kendisine alıp defteri yine geri verebilir. Buna engel bir durum bulunmamaktadır.

Öte yandan bu konudaki tedbir sadece işvereni korumak için gerekli olmayıp, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının işini daha dikkatli yapmasını, işyerindeki eksiklik ve noksanlıkları, riskli durumları önceden görüp, tespit edip işvereni uyarmasını sağlamada yardımcı olacağından, işyerinde iş kazaları ve meslek hastalıklarının mümkün oldukça önlenmesini, çalışanların daha çok korunmasını sağlayacak bir tedbir olduğundan çok önemlidir. (isvesosyalguvenlik.com)