Koronavirüs salgınının birçok alanda olduğu gibi çalışma hayatında da olumsuz etkilere yol açması nedeniyle, salgının Ülkemizde ortaya çıktığı ilk aylarda (2020/Mart-Nisan ayları), kısa çalışma ödeneğinden işverenlerin ve çalışanların daha kolay ve daha uzun süre yararlanması için yasal düzenlemeler yapılmıştı.

Ayrıca istisnalar hariç işverenlere fesih (işçi çıkarma) yasağı getirilmiş, buna karşılık da işçiyi ücretsiz izne gönderme yetkisi tanınmış, işçiye de bu sürede nakdi ücret desteği alma imkanı tanınmıştı. Kanunlarda bu uygulamalar için tanınan sürelerin bitiminden sonra Cumhurbaşkanına süreleri uzatma yetkisi verildiğinden, Cumhurbaşkanı süreleri en son 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatmıştı. Yeni bir süre uzatması olmadığından, pandemiye bağlı kısa çalışma uygulamasının, işverenlere getirilen fesih yasağı ve tanınan işçiyi ücretsiz izne gönderme yetkisinin, çalışanlara tanınan nakdi ücret desteğinden yararlanma imkanının süresi 30 Haziran 2021 tarihinde sona erdi.

Şu an düşüşe geçen günlük vaka sayıları yaz mevsiminin bitmesi ve havaların soğumasıyla birlikte tekrar yükselişe geçer mi, söz konusu uygulamalar tekrar başlatılır mı bilmiyoruz, bunu zaman gösterecek, temennimiz salgın tehlikesinin bir an önce tamamen ortadan kalkması ve hayatın normale dönmesi.

Ancak söz konusu uygulamalar şu an itibariyle sona ermiş ve artık normal iş mevzuatı hükümleri geçerli hale gelmiş olduğundan, bundan sonraki sürecin nasıl işleyeceği buna göre değerlendirilmiştir.

Fesih (İşçi Çıkarma) Yasağının Sona Ermiş Olması Açısından

İşverenlere getirilen fesih yasağı sona erdiğinden, işverenler İş Kanunu hükümleri doğrultusunda fesih haklarını kullanabilecekler. “İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı” başlıklı 25 inci maddede belirtilen haklı nedenlerden herhangi biri söz konusu olmadığı halde işçisini işten çıkaran işveren işçiye kıdem tazminatı ödemek zorunda kalacağı gibi, ihbar süresine uymazsa işçiye ihbar tazminatı da ödemek zorunda kalacak. 25 inci maddedeki haklı fesih nedenlerinden herhangi birine dayanarak işçi çıkaran işveren ise ihbar süresine uymak zorunda olmayacağı gibi işçiye ihbar tazminatı ödemesi de gerekmeyecek, 25/II. madde (Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) kapsamındaki fesihte işveren işçiye kıdem tazminatı da ödemek zorunda olmayacak, maddede belirtilen diğer sebeplerle fesih halinde ise kıdem tazminatı ödemesi gerekecek. (Bkz. İşçi ve İşverene İş Sözleşmesini Derhal Fesih Hakkı Veren Durumlar)

İş güvencesi kapsamındaki işyerlerinde haklı neden veya geçerli sebep olmaksızın işten çıkarılan işçi işe iade talebinde bulunabilecek, işe iade davası açabilecek.

Kısa Çalışma Uygulamasının Sona Ermiş Olması Açısından

Kısa çalışma uygulaması pandemiyle birlikte çalışma hayatına giren bir uygulama olmayıp, sadece pandemiye bağlı kısa çalışma uygulaması için bazı istisnai düzenlemeler yapılmıştı. Artık bu düzenlemeler geçerli olmayıp normal kısa çalışma mevzuatı geçerli olacak. (Bkz. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği – Yararlanma Şartları – Ödeneğin Miktarı – Başvuru Yeri ve Şekli) Normal kısa çalışma mevzuatına göre de kısa çalışma uygulamasının süresi en fazla 3 ay olduğundan, pandemi nedeniyle zaten kısa çalışma uygulamasından yararlanmış olan işverenler şimdilik kısa çalışmadan faydalanamayacak. Normal kısa çalışma mevzuatında yer alan şartları taşıyan işverenler kısa çalışma uygulamasından yararlanabilecek.

Dolayısıyla işçilerini pandemi nedeniyle kısa çalışmaya tabi tutmuş olan işverenler normal çalışma düzenine geçecek, işçisinin ücretini tam olarak ödeyecek, SGK’ya bildirimini de tam olarak yapacak. (İşverenle arasındaki anlaşma veya iş sözleşmesine göre part-time, kısmi süreli veya puantaj usulüne göre çalışmaya tabi olan işçiler hariç)

Eğer koronavirüs sürecinin olumsuz etkileri nedeniyle işyerinde üretim / çalışma tamamen durmuşsa, işverenin işçiyi normal şekilde çalıştırma ve ücretini ödeme imkanı yoksa, işlerin ne zaman açılacağı / başlayacağı belli değilse, bu durumda işveren isterse 25/III . maddeye istinaden (Zorlayıcı sebepler) kıdem tazminatını ödeyerek işçiyi işten çıkarabilecek. İşçi en azından bir süre beklemeyi kabul ederse, işverenle anlaşıp mutabık kalırsa o zaman işverenin işçiyi işten çıkarması gerekmeyecek.

Ücretsiz İzin ve Nakdi Ücret Uygulamasının Sona Ermiş Olması Açısından

Normal iş mevzuatına göre işçi kabul etmedikçe işverenin tek taraflı bir kararla işçiyi ücretsiz izne gönderme yetkisi olmadığından, işverenin bu konuda ısrar etmesi halinde işçinin tazminatlı fesih hakkı doğacağından, pandemi nedeniyle işçisini ücretsiz izne göndermiş olan işverenin işçisini işe çağırması gerekecek, işçi kabul etmezse ücretsiz izni devam ettiremeyecek. Pandemiye bağlı ücretsiz izin uygulamasının sona ermesiyle birlikte nakdi ücret desteği uygulaması da sona ermiş olduğundan, artık ücretsiz izindeki işçiye İŞKUR nakdi ücret desteği ödemeyecek, bu yönüyle de işverenin ücretsiz izin uygulamasını sona erdirme mecburiyeti bulunmaktadır.

Yukarıda kısa çalışma uygulamasıyla ilgili kısımda belirtildiği gibi, işyerinde üretim / çalışma tamamen durmuşsa, işverenin işçiyi normal şekilde çalıştırma ve ücretini ödeme imkanı yoksa, işlerin ne zaman açılacağı / başlayacağı belli değilse, işçi ücretsiz iznin devam etmesini de kabul etmezse, bu durumda işveren ücretsiz izin uygulamasını sonlandırıp 25/III. maddeye istinaden (Zorlayıcı sebepler) kıdem tazminatını ödeyerek işçiyi işten çıkarabilecek.

Eğer işveren bunları yapmaz, ücretsiz izni aynen devam ettirmek isterse, bunu kabul etmeyen işçi 24/II/f maddesine (çalışma şartlarının uygulanmaması) istinaden ihbar süresine uymadan haklı nedenle iş akdini feshedebilecek, işyerinde en az 1 yıllık kıdemini de doldurmuşsa işverenden kıdem tazminatının ödenmesini talep edebilecek. (Bkz. Koronavirüs Sürecinde Ücretsiz İzin Uygulaması – İşçinin Hakları) (isvesosyalguvenlik.com)