Koronavirüs Sürecinde Ücretsiz İzin Uygulaması – İşçinin Hakları

Koronavirüs Sürecinde Ücretsiz İzin Uygulaması – İşçinin Hakları
31 Mart 2020 20:53

Yeni tip koronavirüs salgını nedeniyle Ülkemizde sokağa çıkma yasağı ilan edilmemiş olsa da durumun ciddiyeti nedeniyle nüfusun yüzde 90’ından fazlası evlerine kapandı, ayrıca bazı sektörlerde faaliyet gösteren işyerleri geçici bir süre için kapatıldığı gibi, salgının yayılmaması nedeniyle birçok işyeri de çalışmalarına ara verdi veya çalışmalarını azalttı. Bu nedenle de birçok işyeri çalışanını ücretsiz izne gönderdi veya gönderiyor.

Not: Aşağıdaki açıklamalar iş mevzuatındaki hükümlere ve Yargıtay kararlarına göre yapılmış olmakla birlikte, daha sonra 17 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7244 sayılı Torba Kanunla işveren tarafından ücretsiz izne gönderilen işçilere üç aylık süre boyunca günlük nakdi ücret desteği sağlanacağı yönünde düzenleme yapılmış olup, bu çerçevede aynı Kanuna konulan hükümle bu süreçte işveren tarafından ücretsiz izne gönderilen işçinin bu durumu haklı fesih sebebi sayamayacağı belirtilmiştir. (Bkz. Günlük 39 Liralık Ödemeden Yararlanacak İşçiler ve Şartları başlıklı yazı.)

Bu konuda sitemize de çok sayıda soru gelmeye başladı. Aslında ücretsiz izin konusunda sitemizde daha önce yayımlanmış birçok yazı bulunduğu halde, şu an Ülkemiz olağanüstü bir süreç yaşadığından, ücretsiz izin konusunu hem yürürlükteki mevzuat, hem de şu an içinde bulunduğumuz olağanüstü durum çerçevesinde tekrar değerlendirme gereği doğdu.

İşveren İşçiyi Ücretsiz İzne Gönderebilir mi ?

Nasıl ki işverenler para kazanmak, gelir elde etmek için işyeri açmakta ve mal – hizmet üretmekteyse aynı şekilde işçiler de para kazanmak için işyerlerinde çalışmakta, işverenin mal – hizmet üretimine katkıda bulunmaktadır. Bu nedenledir ki işçi özgür iradesiyle kabul etmediği sürece işveren onu tek taraflı karar alarak ücretsiz izne gönderemez, yani 4857 sayılı İş Kanunu işverene böyle bir hak veya yetki vermemiştir. Ancak durum böyle olmakla birlikte, şu an olağanüstü bir durum söz konusu olduğundan, dolayısıyla işyerini geçici olarak kapatan, mal ve hizmet üretimine geçici olarak ara veren işveren, bu nedenle işçi çalıştıramayacaksa, işçinin de kabul etmesi halinde onu ücretsiz izne gönderebilir.

İşçi Ücretsiz İzne Ayrılmayı Kabul Etmezse Ne Olacak ?

Eğer işveren ücretsiz izne göndermek istediği halde işçi bunu kabul etmezse bu durumda işveren işçinin iş akdini 4857 sayılı İş Kanununun 25/III. maddesine istinaden feshedebilir yani işçiyi işten çıkarabilir. Çünkü söz konusu maddede; “İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması” işveren açısından haklı fesih (işten çıkarma) sebebi sayılmıştır. Bu maddeye istinaden işçiyi işten çıkaran işveren ihbar süresine uymak zorunda olmadığı gibi ihbar tazminatı da ödemek zorunda değildir. Eğer işçi bir yıllık çalışma süresini doldurmuşsa işverenin işçiye kıdem tazminatı ödemesi gerekir. Ancak zorlayıcı nedenin işverenden değil, işyeri / işveren dışındaki sebeplerden kaynaklanmış olması gerekir. Bu maddeye istinaden işten çıkarılan işçinin işten çıkış kodunun SGK’ya 27 (İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih) olarak bildirilmesi gerekir. Bu kodla işten çıkarılan işçi eğer diğer şartları da taşıyorsa işsizlik maaşı alabilir. (Bkz. En Basit Şekliyle İşsizlik Maaşı Alma Şartları)

Öte yandan işverenin bu şekilde işten çıkardığı işçi sayısı 9 kişiden fazla olursa, toplu işçi çıkarma kapsamına girebileceğinden, bu konuda İŞKUR ile görüşüp ardından işverenin işçi çıkarma yoluna gitmesi gerekir. (Bkz. Toplu İşçi Çıkarma ve Sonuçları)

Ücretsiz İzin veya İşten Çıkarma Yerine Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanılabilir

Ülkemizin içinde bulunduğu olağanüstü durum nedeniyle işyerinde geçici olarak çalışmaya ara veren veya çalışmayı azaltan işverenler, işçisini ücretsiz izne gönderme veya işten çıkarma yerine, İŞKUR’dan kısa çalışma ödeneği adı altında işçileri için maaş desteği alma yoluna gidebilir. En doğrusu ve olması gereken de budur. (Bkz. Koronavirüs Sürecinde İŞKUR Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Şartları)

İşçi Kabul Etmediği Halde İşveren Ücretsiz İzne Gönderirse Ne Olur ?

İşveren işçinin onayını alma gereği duymadan veya işçi kabul etmediği, itiraz ettiği halde tek taraflı bir kararla işçisini ücretsiz izne gönderirse bu durumda da işçi 4857 sayılı İş Kanununun 24/II/f bendine istinaden haklı sebeple iş akdini feshedebilir. Eğer işveren işçiyi ücretsiz izne göndermemiş, ancak başka bir gerekçe de belirtmemiş ve işçiye iş vermiyorsa, işçiyi çalıştırmıyorsa bu durumda da işçi 4857 sayılı İş Kanununun 24/III maddesine istinaden iş akdini haklı olarak feshedebilir. Bu her iki durumda da iş akdini fesheden işçi ihbar süresine uymak zorunda değildir, haklı sebeple de olsa iş akdini kendisi feshettiği için ihbar tazminatı alamaz. Ancak işyerinde bir yıllık çalışma süresini doldurmuşsa kıdem tazminatı alabileceği gibi diğer şartları da tutuyorsa ayrıca işsizlik maaşı da alabilir.

4857 sayılı İş Kanununun “İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı” başlıklı 24 üncü maddesinin söz konusu hükümleri aynen aşağıdaki gibidir;

• 24/II/f : Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.

• 24/III : İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.

İşin Vicdani – İnsani ve Sosyal Boyutu

Yukarıda konu sadece mevzuat yönüyle değerlendirilmiştir. Ancak yeni tip koronavirüs salgını tüm dünyayı olduğu gibi Ülkemizi de olumsuz etkiledi, bundan sonra da ne derece etkileyeceği, bu etkinin ne kadar süreceği henüz belli değil, çünkü ortada sonucu kestirilemeyen bir durum söz konusu. Dolayısıyla bu süreçte şahsi, bencil, basit hesapların bir tarafa bırakılması, konuya insani ve vicdani yönden yaklaşılması büyük önem arz etmektedir.

Bu çerçevede de gerek işverenlerin, gerekse çalışanların karşılıklı feragat, fedakarlık içerisinde hareket etmesi, imkanı ölçüsünde işverenlerin varsa birikimlerinden bir kısmını kaybetmeyi göze alması ve işçisini ortada bırakıp mağdur etmemesi, yukarıda belirttiğimiz gibi işyerinde çalışmaya ara verdi veya çalışmayı azalttıysa işçiyi ücretsiz izne göndermek veya işten çıkarmak yerine İŞKUR tarafından üç aya kadar sağlanan kısa çalışma ödeneği imkanından yararlanması, işyerinde üretim bir süre durmuş veya azalmış olsa da işçisini mağdur edecek şekilde onun ücretinden kesinti yapmaması, varsa birikimlerinden karşılaması gerekir. Aynı şekilde işçinin de işverenin durumunu ve şartları dikkate alarak imkanı olduğu, durumu elverdiği ölçüde işyerindeki çalışmanın / faaliyetin azalmasına bağlı olarak işverenin ücretlerde ve ödemelerde indirime gitmesinin sorun yapmaması gerekir. Bu süreç bu şekilde atlatıldıktan sonra da işçinin telafi çalışmalarıyla işverenin kaybını karşılaması, işverenin de aksattığı ödemelerini yaparak işçinin kaybını telafi etmesi gerekir. İnsani ve vicdani yönden olması gereken de Millet olarak bize yakışan da budur. (isvesosyalguvenlik.com)

YORUMLAR

  1. kadir dedi ki:

    Bursa Mudanya ilçesinde ufak bir işletmede çalışıyorum, sizden istirhamım Bütün Mudanya esnafı olarak aynı dertten muzdaribiz ,zaten bu virüs dolayısıyla işlerimiz durma noktasına geldi , çalışma saatlerinde iyileştirme yapılmasını istiyoruz. Dükkanlarımızı saat 12 : 00 da açılıp 17:00 de kapatılmasıyla ilgili yasal düzenleme yapılmasını istiyoruz.Çünkü herkes kafasına göre açıp kafasına göre kapatıyor , Mudanya halkı da bu saatleri bilirve ona göre ihtiyaçlarını temin eder. Hemde bu uygulamayla ihtiyacını almaya giden vatandaş erken kapatan esnaf olduğu için , geri dönüp ertesi gün tekrar sokağa çıkıyor. Bununda önüne geçmiş olursunuz. Bu konuyu değerlendirip uygularsanız biz esnafı mutlu etmiş olursunuz. Bilgilerinize arz ederim

    1. Admin dedi ki:

      Bu konuda Valiliğe başvurmanız daha doğru olur, Valilikte oluşturulan Pandemi Kurulu konuyu görüşüp karar verebilir.

  2. dincer dedi ki:

    kolay gelsin 42 yaşında astım hastasıyım 1 aydır ücretsiz izine çıkartılıyoruz raporum olduğu halde iş yeri ısrar ile benden 10 günlük rapor istiyor yoksa maasın kesilir diyor fakat zaten 1 aydır çalışmadığım için herhangi bir gelirim yok 10 günde bir özel hastaneye 100- 150 tl para nasıl vereyim suan gelen faturalarımı dahi ödeyemiyorum benim gibi rahatsızlığı olan hastalar için devletin yapabileceği hiç bir şey yokmu

    1. Admin dedi ki:

      Aldığınız rapor için eğer geriye dönük bir yıl içinde en az 90 gün sigortalılığınız da varsa SGK rapor parası öder, ödüyor olması gerekir.

      1. dincer dedi ki:

        ustam sorun rapor değil neden bizi özel hastanelere mecbur bırakıyorlar madem bize sokağa çıkma yasağı getiriyorlar neden bunun maddi boyutunu düşünmüyorlar iş yerine söylüyorum sağlık ocağı dev. hastaneleri bize rapor yazmıyor diye o zaman git özelden al dediler zaten gelirim yok neyle alıcam dedim o senin sorunun diyorlar

        1. Admin dedi ki:

          https://www.ailevecalisma.gov.tr/ sayfasından bilgi edinme hakkı kapsamında başvurudan bulunup, bu hususu aynen belirtip bilgi talep edebilirsiniz. 4982 sayılı BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU kapsamında size yazılı cevap gelir.

  3. Yunus dedi ki:

    Babam bir isyerinde çalışıyordu bu işyeri düzgün bir yer değildi (yabancı ve sigortasız çalışıyorlardı) ama babamın sigortası var bu pandemi sürecinde işverenle irtibata geçtiğimiz halde 2 ay oldu hiçbir gelir almadık ve babam çalışmadığı halde primi yatmış (normalde ağı parasını bile babam alamaiyirdu ) iverene bunu söylediğimiz halde kem kum ediyor siz bilirsiniz bizim düşüncemiz bu işyeri birşeyleri karıştırıyor lütfen yardımcı olun

  4. Halise dedi ki:

    Merhaba 1 Kasım tarihinde ücretsiz izne çıkarıldım. Mart 2020 den beri aynı işyeeinde çalışmaktayım. Kısa çalışma çdeneğinden faydalanmadım. İşyeeim benden ücretsiz izin talep ettiğini bildiren bir dilekçe aldı. Yani kendi rızamla ücretsiz izne çıkmış gibi görünüyorum. Bu durumda ücretsiz izin desteğinden faydalanabilir miyim?

    1. isvesosyalguvenlik.com dedi ki:

      Kastettiğiniz ücretsiz izinli işçiye İŞKUR’un ödediği günlük 39 liralık nakdi ücret desteği ise işyeri muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde eksik gün nedeni olarak 28 – Pandemi Ücretsiz İzin (4857 Geç.10.Md) gösterirse alabilirsiniz. Önemli olan fiili (gerçek) durum ve anladığımız kadarıyla işyeri sizi ücretsiz izne göndermiş, size belge imzalatmış olması bunu değiştirmez.