Bilindiği üzere sosyal güvenlik sistemimizde SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı olarak üç ayrı sigortalılık statüsü bulunmaktadır. Her ne kadar 2008 yılında sosyal güvenlik reformuyla üç ayrı sosyal güvenlik kurumu birleştirilmiş olsa da aynı ayrım 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) şeklinde devam etmektedir.

Bu yazımızda söz konusu sigortalılık statülerine tabi olanlara kanunlarla tanınmış olan en düşük prim günüyle (hizmet süresiyle) emeklilik imkanları hakkında bilgi ve açıklamalara yer verilmiştir. 506 sayılı Kanunun geçici 20 inci maddesi kapsamına giren bankalar, sigorta şirketleri, ticaret ve sanayi odaları ve borsa çalışanları için ayrı bir sigortalılık statüsü daha bulunmakla birlikte, yazımızda bu konuya değinilmemiştir.

Aynı Sigortalılık Statülerine Tabi Birden Fazla Sigortalılık Uygulaması Olsa da Emeklilik Şartları Aynı

Bağ-Kur kapsamında Tarım Bağ-Kur sigortalılığı ile şirket ortağı, vergi mükellefi, meslek odası üyesi olanların tabi oldukları iki ayrı sigortalılık uygulaması ve ayrıca isteğe bağlı sigortalılık uygulaması olmakla birlikte, bunların emeklilik yönünden hepsi aynı şartlara tabidir. (Bkz. Emeklilikte Yaş ve Prim Gün Şartı Nasıl Belirlenir ?)

SSK kapsamında da hizmet akdine istinaden normal işçi olarak işyerlerinde çalışanlar yanında, 2925 tarım, Ek 5 tarım, Ek 6, Ek 9 ev hizmetlerinde çalışanlar olarak farklı sigortalılık uygulamaları olmakla birlikte, 2925 tarım hariç emeklilik yönünden hepsi aynı şartlara tabidir.

Emekli Sandığı kapsamında da fiilen çalışanların tabi oldukları sigortalılık uygulaması yanında ayrıca isteğe bağlı iştirakçilik uygulaması olmakla birlikte bunlar da emeklilik yönünden aynı şartlara tabidir. (Bkz. Emekli Sandığı Kapsamında İsteğe Bağlı Sigorta Şartları)

Dolayısıyla aşağıda sigortalılık statülerine ilişkin yer alan açıklamalar, o sigortalılık statüsüne tabi farklı sigortalıların hepsi için geçerlidir.

Aşağıda Yer Alan Açıklamalar Sadece Prim Günü (Hizmet Süresi) İle İlgili

Sigortalılık statülerine göre kanunlarla tanınan ve aşağıda belirtilen en düşük prim günüyle (hizmet süresiyle) emeklilik imkanları, sadece prim gün (hizmet süresi) şartı ile ilgilidir. 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta başlangıcı olanlar için emeklilikte aranan yaş şartı ile normal emeklilik şartları Emeklilik Kademeli Geçiş Süreleri-Emeklilik Şartları sayfasında, 8 Eylül 1999 veya sonrasında sigorta girişi olanlar için emeklilikte aranan yaş şartı ile normal emeklilik şartları da Emekli Sandığı Kapsamında İsteğe Bağlı Sigorta Şartları sayfasında yer almaktadır.

Aşağıda Yer Alan Açıklamalar Aynen Kadın Sigortalılar İçin de Geçerli

Sigortalılık statülerine göre kanunlarla tanınan ve aşağıda belirtilen en düşük prim günüyle (hizmet süresiyle) emeklilik imkanları, sadece erkek sigortalılar için değil, kadın sigortalılar için de aynen geçerlidir. Sadece kadınlar için aranan yaş şartı daha düşüktür.

A- Malul Olanlara Tanınan Erken Emeklilik İmkanları

Gerek 4/a (SSK) gerekse 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olanlara (isteğe bağlı sigortalılar da dahil) tanınan en erken emeklilik imkanı malulen emekliliktir. Çalışma gücünün veya iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybetmiş olanlar, herhangi bir yaş şartı aranmaksızın en az on yıldan beri sigortalı bulunup (sigorta başlangıç tarihinden itibaren en az 10 yıl geçmiş olmalı), en az 1800 prim günü şartıyla malulen emekli olabilirler. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için sigortalılık süresi şartı aranmaz sadece 1800 gün şartı aranır. Çalışma gücünün en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği tespit edilen 1 Ekim 2008 tarihi veya sonrasında memuriyete başlamış 4/c kapsamındaki sigortalılar da aynı şartlarla malulen emekli olabilirler.

1 Ekim 2008 tarihinden önce memuriyete başlamış olanlara da 5434 sayılı Kanunun mülga 53 üncü maddesinde belirtilen şartlarla adi malullük aylığı bağlanır.

Kanunun mülga 53 üncü maddesi gereğince, iştirakçi veya iştirakçilikleri sona ermiş ve daha sonra başka bir sigortalılık haline tabi olarak çalışmamış olanlara, adi malullük aylığı bağlanabilmesi için;

1) Kanuna göre malul sayılması,

2) Hizmet sürelerinin en az 10 yıl olması,

şartları aranır.

Ancak, iştirakçilerden tedavisi mümkün olmayan bir maluliyete uğrayan ve bu maluliyeti sebebiyle herhangi bir şekilde kazanç ve başkasının yardımı olmaksızın hayatını idame imkanı kalmayanlara da adi malullük aylığı bağlanır. Bu konuda ayrıntılı bilgi için 2020/22 sayılı ve 4/1-(c) Kapsamındaki Sigortalıların Tescil ve Hizmet, Emeklilik ve Ödeme İşlemleri konulu SGK Genelgesine bakılabilir.

B- Engellilere Tanınan Erken Emeklilik Şartları

1 Ekim 2008 tarihinden önce sigorta başlangıcı olup engelliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanma hakkı kazanmış olan 4/a (SSK) sigortalıları Vergi İndirimi İle Erken Emekli Olma Şartları başlıklı yazıda belirtilen şartlarla daha erken emekli olabilirler. Engellilere tanınan diğer erken emeklilik şartları hakkındaki açıklamalar ise Engelliler – Çalışma Gücü Kaybı Olanlar İçin Özel Emeklilik Şartları Nelerdir ? başlıklı yazıda yer almaktadır.

C- Sigortalılık Statülerine Göre Kanunlarla Tanınan En Düşük Prim Günüyle (Hizmet Süresiyle) Emeklilik Şartları

Malulen emeklilik ile engellilik nedeniyle erken emeklilik dışında, sigortalılık statülerine ve sigorta başlangıç tarihlerine göre kanunlarla sigortalılara tanınan en düşük prim gün sayısı (hizmet süresi) ile emeklilik imkanları aşağıda belirtilmiştir.

4/a (SSK) Sigortalılarına Tanınan En Düşük Prim Günüyle Emeklilik Şartları

• Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden önce olan 4/a (SSK) kapsamındaki sigortalılar, en az 3600 prim gününü tamamlamış olmaları şartıyla emekli olabilirler. Bu şekilde emeklilik hakkında ayrıntılı bilgi ve aranan yaş şartları için 15 Yıl – 3600 Günle Emekli Olma Şartları, 15 Yıl 3600 Günle Emeklilikte Yaş Şartı 58 – 60 Oldu başlıklı yazılara bakılabilir. 2925 sayılı Kanun kapsamındaki Tarım SSK Sigortalıları da aynı şekilde (yaş şartı hariç) en az 15 yıl sigortalılık süresi ve en 3600 prim gününü tamamlamış olmaları şartıyla emekli olabilirler.

• Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihi aralığında olan (söz konusu tarihler dahil) 4/a (SSK) kapsamındaki sigortalılar, sigorta başlangıç tarihinden itibaren en az 25 yıl geçmiş olması ve en az 4500 prim gününü tamamlamış olmaları, ayrıca kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını da doldurmuş olmaları şartıyla emekli olabilirler.

• Sigorta başlangıcı 1 Mayıs 2008 tarihi veya sonrasında olan 4/a kapsamındaki sigortalılar ise en az 5400 prim gününü tamamlamış olmaları, kadın ise en az 61, erkek ise en az 63 yaşını da doldurmuş olmaları şartıyla emekli olabilirler. Eğer herhangi bir kanun değişikliği olmazsa; emekliliği 31 Aralık 2035 tarihinden sonrasına kalacak olanlar için emeklilik yaşı kademeli olarak yükselecek ve 65 yaşına kadar çıkacaktır. (Bkz. Emeklilik Yaşı Ne Zaman 65 Olacak ?)

4/b (Bağ-Kur) Sigortalılarına Tanınan En Düşük Prim Günüyle (Hizmet Süresiyle) Emeklilik Şartları

Sigorta başlangıcı ne zaman olursa olsun fark etmez, 4/b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılara tanınan en düşük hizmet süresiyle emeklilik imkanı 5400 prim günü (15 tam yıl) ile emeklilik imkanıdır. Bu şekilde emeklikte sigortalılık başlangıcına göre sadece aranan emeklilik yaş şartı değişmektedir. Sigorta başlangıcı 1 Mayıs 2008 tarihi veya sonrasında olup, emekliliği 31 Aralık 2035 tarihinden sonrasına kalacak olanlar için emeklilik yaşının kademeli olarak 65 yaşına kadar çıkması bunlar için de geçerlidir.

4/c (Emekli Sandığı) Sigortalılarına Tanınan En Düşük Prim Günüyle (Hizmet Süresiyle) Emeklilik Şartları

Sigorta başlangıcı 1 Mayıs 2008 tarihinden önce olan 4/c (Emekli Sandığı) kapsamındaki sigortalılardan; iştirakçi olarak görev yapmakta iken, 61 yaşını doldurmaları nedeniyle istekleri üzerine istek yaş haddinden emekliye sevk edilerek kurumlarıyla ilişikleri kesilenlerden, geçici 206 ncı maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla hizmet süreleri, en az 15 yıl veya daha fazla bulunanlara emekli aylığı bağlanır. Sigorta başlangıcı 1 Mayıs 2008 tarihi veya sonrasında olanlar da 5400 prim günü, erkek ise en az 63, kadın ise en az 61 yaşını doldurmuş olmaları şartıyla emekli olabilirler. Emekliliği 31 Aralık 2035 tarihinden sonrasına kalacak olanlar için emeklilik yaşının kademeli olarak 65 yaşına kadar çıkması bunlar için de geçerlidir.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Hallerinde Prim Günü ve Yaş Şartı Aranmaz

Hiç kimse arzu etmez, istemez ancak herhangi bir iş kazasına maruz kalan veya meslek hastalığına yakalanan ve bu sebeple meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen 4/a (SSK) veya 4/b (Bağ-Kur) sigortalısına, SGK tarafından sürekli iş göremezlik geliri bağlanmakta, bu gelir emekli aylığı gibi her ay ödenmektedir.

Benzer şekilde 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında sigortalı olanlara da vazife malullüğü hallerinde aylık bağlanır. (Bkz. Memurlar İçin İş Kazası Sayılan Haller)

Birden Fazla Sigortalılık Statüsüne Tabi Çalışmaları Bulunanların Emeklilik Şartları Nasıl ve Neye Göre Belirlenir ?

Birden fazla sigortalılık statüsü kapsamında çalışmaları / hizmetleri bulunan kişilerin tüm sigortalılık süreleri hizmet birleştirmesi kapsamında birleştirilir. Kişi emeklilik başvurusu yaptığından, en son 7 (yedi) yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla hangi sigortalılık statüsü kapsamında hizmet süresi (prim günü) varsa kişi o sigortalılık statüsüne ait emeklilik şartlarına tabi olur. (Bkz. Emeklilik Başvurusunda Son Yedi Yıl – 1260 Gün Uygulaması Nedir ?) (isvesosyalguvenlik.com)