Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanlar sosyal güvenlik reformundan önce 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa istinaden Bağ-Kur (Tarım Bağ-Kur) sigortalısı sayılıyorlardı. Sosyal güvenlik reformuyla birlikte söz konusu Kanun yürürlükten kaldırıldı ve yerini 5510 sayılı Kanun aldı.

Tarım Bağ-Kur’luların Sigortalılık Durumları

Bu yeni Kanunla birlikte tarımsal faaliyette bulunanlar 4/1-b-4 (Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasını (b) bendinin 4 numaralı alt bendi) kapsamında Tarım Bağ-Kur’lu sayılıyorlar. Bunların sigortalılıkları bağlı oldukları ziraat odalarınca veya kendilerince bir yıl içinde bildirilmesi hâlinde odaya kaydedildikleri tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi hâlinde ise bildirimin Kuruma yapıldığı tarihten başlıyor.

Kendi adına ve hesabına tarımsal faaliyette bulunduğu, dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortalı olarak kaydolması gerektiği halde üç ay içinde Kuruma sigortalı kaydını yaptırmayanların kaydı Kurum tarafından re’sen yapılıyor ve bunların sigortalılıkları takip eden aybaşından itibaren başlıyor.

Tarım Bağ-Kur’luların Primlerinin Sattıkları Ürün Bedelinden Kesilmesi

Tarım Bağ-Kur sigortalıları primlerini kendileri ödeyebileceği gibi, 5510 sayılı Kanunun Primlerin ödenmesi başlıklı 88 inci maddesinde de 4/1-b4 (Tarım Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarının, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla % 1 ilâ % 5 oranları arasında olmak üzere kesinti yapılmak suretiyle tahsil etmeye Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yetkili olduğu belirtilmiş,  ayrıntılı düzenleme de Tarımsal Faaliyette Bulunanların Prim Borçlarının Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılmak Suretiyle Tahsil Edilmesine Dair Tebliğ’de yapılmıştır.

Söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler, tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden prim borçlarına mahsuben ve borç tutarını geçmemek şartıyla %2 oranında kesinti yapmak, kesinti bildirim listelerini Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermek, kesinti tutarını da Kurum hesabına aktarmak zorundadırlar.  Kesinti muafiyet belgesi olanlardan ise herhangi bir kesinti yapılmamaktadır.

Tarım Kesintisi Yapıldığı Halde Bağ-Kur Kaydı Olmayanların Durumu

Uygulama bu şekilde olmakla beraber, Kuruma sigortalı kayıtlarını yaptırmamış, Kurum tarafından da sigortalı kaydı re’sen yapılmamış olan kişilerden; sattıkları ürün bedellerinden 1/4/1994 tarihinden itibaren prim tevkifatı (kesintisi) yapılan çiftçilerin, tevkifat yapıldığını gösteren belgeleri de eklemek suretiyle sigortalılıklarının başlatılması için Kuruma yazılı talepte bulunmaları halinde, tevkifat tutarının Kurum hesaplarına intikal etmesi şartıyla, tevkifatın yapıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren sigortalılıkları başlatılmakta, tarımsal faaliyetlerinin devam etmesi halinde sigortalılıkları devam ettirilmektedir. Tarımsal faaliyetin tespitinde ise öncelikle ziraat odası kayıtları, ziraat odası kaydı bulunmayanların ise tevkifata esas ürüne ilişkin kamu kurum ve kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının, kooperatif veya birliklerin kayıtları esas alınmakta, belirtilen kurum ve kuruluş kayıtlarının bulunmaması halinde ise sattığı ürünü elde ettiği alana ilişkin tapu kayıtlan sigortalılığın devam ettirilmesinde dikkate alınmaktadır.

Aynı şekilde adına tevkifat (tarımsal kesinti) yapılan kişi Kuruma Bağ-Kur kayıt ve tescilini yaptırmadan vefat etmişse, haksahiplerinin talepte bulunmaları halinde de tevkifata istinaden bunların tescilleri yapılmakta ve tevkifatın yapıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren sigortalılıkları başlatılmaktadır.(isvesosyalguvenlik.com)

Esman DİLLİ*

———-
* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu