Normalde vakıf – dernek – kooperatif gibi oluşumlarda hizmet akdi ile çalışanlar 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayıldıklarından, herhangi bir şirkette çalışanlar gibi bunların da sigortalı olmaları zorunludur.

Ancak vakıf – dernek- kooperatif yönetiminde yer alanların, üye olanların sigortalı olup olamayacağı, sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeleri gerekip gerekmediği konularında bazen tereddüt yaşanmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu 2013/11 sayılı Genelgesinde bu konuları da açıklığa kavuşturmuş, en son 2019/09 sayılı Genelge ile de bazı değişiklikler yapmıştır.

En son değişikliklere göre vakıf – dernek – kooperatif gibi oluşumlarda çalışanların sigortalılıkları konusunda izlenecek yol aşağıda açıklanmıştır.

Derneklerde Çalışanların Sigortalılık Durumu

Dernek başkanları ile derneklerin yönetim ve denetim kurullarına seçilenler, bu görevlere seçimle geldikleri için dernek tüzel kişiliği ile arlarındaki ilişki vekalet akdine dayandığından, bunlar huzur hakkı veya başka bir ad altında ücret alsalar dahi yaptıkları kanuni görevlerden dolayı sigortalı sayılmayacaklar, dolayısıyla sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeyecekler. Aynı şekilde dernek üyeleri de sigortalı sayılmayacaklardır.

Ancak bunlardan aynı zamanda hizmet akdiyle üçüncü bir kişinin yapması gereken işleri ücret karşılığı yapanlar ise sigortalı sayılacaklar ve 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı olarak SGK’ya bildirileceklerdir. Örneğin, dernek üyesi olan kişi aynı zamanda dernek lokalindeki çay ocağında ücret karşılığı çalışıyor ise sigortalı sayılacaktır.

Dernek yönetim veya denetim kurullarına seçilmediği gibi dernek üyeliği de olmayan, ancak dernekte hizmet akdi ile çalışanlar ise doğal olarak sigortalı sayılacaklar ve 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı olarak SGK’ya bildirileceklerdir.

Kooperatiflerde Çalışanların Sigortalılık Durumu

Kooperatifleri için de durum aynıdır. Kooperatif başkanları, kooperatifin yönetim ve denetim kurullarında yer alanlar bu kanuni görevleri nedeniyle huzur hakkı veya başka bir ad altında kooperatiften ücret alıyor olsalar dahi, kooperatifle aralarındaki ilişki vekalet akdine dayandığından bunlar sigortalı sayılmayacaktır. Aynı şekilde kooperatif üyeleri de sigortalı sayılmayacaktır.

Ancak bunlardan kanuni görevleri dışında hizmet akdiyle üçüncü bir kişinin yapması gereken işi ücret karşılığı yapanlar ise sigortalı sayılacaklar ve 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı olarak SGK’ya bildirileceklerdir.

Örnek 1: Taşıyıcılar kooperatifine üye olan ve kendine ait araçla kooperatifin üstlendiği taşıma işinde çalışan ve yaptığı taşımacılık karşılığında kooperatiften ücret alan kişi kooperatifin sigortalısı sayılmayacak ve kooperatif tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeyecektir. Eğer bu kişi kendine ait araç nedeniyle vergi mükellefi ise bu durumda 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olacak ve primini kendisi ödeyecektir.

Örnek 2: Köy kalkınma kooperatifi üyesi olan ve üyesi olduğu kooperatifin Orman İşletmesinden vahidi fiyat usulü ile aldığı dikili ağaç kesim işinde ücret karşılığı çalışan kişi kooperatifin sigortalısı sayılmayacak ve kooperatif tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeyecektir.

Örnek 3: Taşıyıcılar kooperatifine üye olmakla birlikte kooperatifin üstlendiği taşıma işinde kendisine ait araçla değil de kooperatife ait araçla ücret karşılığı çalışan, yani üçüncü bir kişinin hizmet akdine istinaden yapması gereken işi yapan kişi ise 4/1-a (SSK) kapsamında kooperatifin sigortalısı sayılacak ve kooperatif tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilecektir.

Kooperatif yönetim ve denetim kurulunda görev almayan, kooperatif üyesi olmayan ancak hizmet akdine istinaden kooperatifin işlerinde çalışan kişi ise doğal olarak 4/1-a (SSK) kapsamında kooperatifin sigortalısı sayılacak ve kooperatif tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilecektir.

Vakıflarda Çalışanların Sigortalılık Durumu

Yönetim organının tek kişiden oluştuğu vakıflarda vakıf başkanı ile kooperatif arasında hizmet ilişkisi doğamayacağından, vakıf başkanı olan kişi mevzuattan doğan görevleri dışında üçüncü bir kişinin yapması gereken işleri yapsa dahi sigortalı sayılmayacaktır.

Yönetim organının kurul halinde görev yaptığı vakıflarda da aynı şekilde vakıf başkanları, mütevelli heyeti, yönetim ve denetim kurulu üyeleri mevzuattan doğan görevleri yaptıkları sürece sigortalı sayılmayacaklardır. Ancak bunlardan mevzuattan doğan görevleri yanında vakıfta üçüncü bir kişinin hizmet akdiyle yapması gereken işleri de yapanlar 4/1-a SSK) kapsamında vakfın sigortalısı sayılacak ve vakıf tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilecektir. Vakıf mütevelli heyetinde veya denetim kurulunda görev almayan, ancak vakfa ait işyerlerinde hizmet akdi ile çalışanlar da aynı şekilde 4/1-a SSK) kapsamında vakfın sigortalısı sayılacak ve vakıf tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilecektir.

Örnek 1: Vakıf yönetiminde yer alıp vakıf adına hesap açma, para yatırma, çekme, vakfı temsilen sözleşme imzalama gibi vekalet işleri yöneticilik göreviyle ilgili olduğundan bu kişi sigortalı sayılmayacaktır.

Örnek 2: Eğitim alanında faaliyet gösteren bir vakıfta yönetim kurulu üyesi olan, ancak aynı zamanda o vakfa ait bir okulda ücret karşılığı müdürlük görevi yapan kişi 4/1-a SSK) kapsamında vakfın sigortalısı sayılacak ve vakıf tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilecektir.

Sigortalı Sayılmayanlar İçin Seçenek

Yukarıda belirtildiği şekilde vakıf, dernek, kooperatif üyesi olduğu, mütevelli heyeti veya yönetim kurulu üyesi olduğu için sigortalı sayılmayanlar, isterlerse isteğe bağlı sigortaya kaydolup primlerini kendileri ödeyerek sosyal güvenliklerini sağlayabilirler veya vakıf-dernek-kooperatifteki görevleri yanında hizmet akdine dayalı olarak sigortalı herhangi bir işte çalışabilirler. (isvesosyalguvenlik.com)