1-Genel Açıklamalar: Bilindiği üzere 1 Eylül 2013 tarihinden önceki dönemde, 4/1-a (SSK) kapsamında çalışan sigortalılar adına kısa vadeli (iş kazası – meslek hastalığı – hastalık – analık) sigorta kolları için ödenecek sigorta primi;

işyerinde yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi esas alınarak işyerine verilen işkolu koduna göre hesaplanmakta, işyerinin tehlike sınıf ve derecesine göre ödenecek prim oranı % 1 ila % 6,5 arasında değişmekteydi. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işyerleri tescil edilirken yani işyeri dosyası açılırken işyerine verilecek işkolu kodu ve bu işkolu koduyla ilgili olarak yapılacak değişiklik ve itiraz işlemleri ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83 üncü ve 84 üncü maddelerine göre yürütülmekteydi (Bkz. İş Kolu Kodunun Tespiti ve Değişikliği – İşyerinin Faaliyet Konusunda Değişiklik).

Ancak daha sonra 19/1/2013 tarihli ve 28533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6385 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde yapılan değişiklikle, 1 Eylül 2013 tarihinden geçerli olmak üzere kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kolları) prim oranı, 4/1-a (SSK) kapsamında işçi çalıştıran tüm işyerleri ile 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki tüm sigortalılar için % 2 olarak sabitlendi; buna bağlı olarak 5510 sayılı Kanunun “Kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi ve işkollarının ve işlerin tehlike sınıf ve derecelerinin belirlenmesi” başlıklı 83 üncü maddesi ile “Tehlike sınıf ve derecelerini etkileyebilecek değişiklikler” başlıklı 84 üncü maddeleri de yürürlükten kaldırıldı. Aynı şekilde 29/09/2008 tarihli ve 27012 (2. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve 1 Eylül 2013 tarihine kadar uygulamada kalan Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi’de (Prim Tarife Cetveli) yürürlükten kaldırılarak bunun yerine Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yeni İşkolu Kodu Listesi yayımlandı.

Dolayısıyla 1 Eylül 2013 tarihinden itibaren işyerlerine işkolu kodu verilmesi, verilen iş kolu kodunun değiştirilmesi ve işkolu koduna itiraz işlemlerinin artık söz konusu 83 ve 84 üncü maddelere göre yürütülmesi imkanı kalmadı. Bunun üzerine yeni dönemde işkolu kodunun tespiti, değişiklik ve itiraz işlemlerinin nasıl yürütüleceği konusunda Sosyal Güvenlik Kurumu Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü müdürlüklere
bir genel yazı göndererek, yapılacak işlemleri yeniden belirledi. Söz konusu Genel Yazı çerçevesinde, yeni dönemde işkolu kodu ile ilgili işlem ve uygulamaların ne şekilde yürütüleceği aşağıda açıklanmıştır.

2-İşyeri Tescil Sırasında İş Kolu Kodunun Tespiti ve Yapılacak İşlemler:

Müdürlükler tarafından işyeri tescili yapılırken yani yeni işyeri dosyası açılırken;

a- Tescil edilecek işyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunması durumunda;

– İnternet Vergi Dairesi’nden işverenin e-Vergi Levhasına bakılacak, adına dosya tescil edilecek işyerine ait adresin e-Vergi Levhasında kayıtlı işyeri adresi ile aynı olması durumunda, e-Vergi Levhasında yer alan işkolu kodu esas alınarak,

– Tescil edilecek işyeri adresinin e-Vergi Levhasında yer alan işyeri adresinden farklı olması durumunda ise işveren tarafından işyerinin bağlı olduğu vergi dairesinden alınacak işkolu kodunu gösterir resmi yazıda / belgede belirtilen işkolu kodu esas alınarak,

işlemler yapılacak.

b- İşyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunmaması durumunda; işyeri bildirgesi, denetim raporu, tutanak, resmi yazı, varsa işyeri açma ve çalışma ruhsatı v.b. belgelere bakılarak, işyerine verilecek işkolu kodu belirlenecek.

• İşyeri tescil işlemlerinin ardından müdürlükçe altılı işkolu (NACE) kodu sisteme girilerek işlemler sonuçlandırılacak.

• İşyeri tescil işlemleri sırasında birden fazla faaliyet yürütülen işyerlerine ilişkin olarak yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda yalnızca bir tane işkolu kodu verilecek.

3- İş Kolu Koduna İtiraz ve Yapılacak İşkolu Kodu Değişiklik İşlemleri:

İşyerine Kurumca verilmiş işkolu koduna herhangi bir sebeple işveren tarafından itiraz edilmesi halinde de yine yukarıda belirtildiği şekilde işlem yapılacak, yani;

a- İşkolu kodu değişikliği talep eden işyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunması durumunda;

– İnternet Vergi Dairesi’nden işverenin e-Vergi Levhasına bakılacak, adına dosya tescil edilecek işyerine ait adresin, e-Vergi Levhasında kayıtlı işyeri adresi ile aynı olması durumunda e-Vergi Levhasında yer alan işkolu kodu esas alınarak,

– Tescil edilecek işyeri adresinin e-Vergi Levhasında yer alan işyeri adresinden farklı olması durumunda ise işveren tarafından işyerinin bağlı olduğu vergi dairesinden alınacak işkolu kodunu gösterir resmi yazıda / belgede belirtilen işkolu kodu esas alınarak,

İşkolu Kodu İtiraz Komisyonunca karar alınmak suretiyle işyeri tescil ve e-Sigorta servisince gerekli işlemler yapılacak.

İlgili vergi dairesinden alınan yazıda belirtilen işkolu kodunun veya “e-vergi levhası” ekranından yapılan sorgulama sonucunda ekrana gelen iş kolu kodunun, işverenin talep ettiği iş kolu kodundan farklı olduğunun anlaşılması halinde ilgili vergi dairesince işkolu kodu değiştirilmediği sürece vergi dairesinin kayıtları esas alınacak.

b- İşyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunmaması durumunda (“e-vergi levhası” ekranında kaydı bulunmayan işverenlerce) talep edilecek işkolu kodu değişikliklerinde; işyeri dosyasında yer alan işyeri bildirgesi, denetim raporu, tutanak, resmi yazı, varsa işyeri açma ve çalışma ruhsatı v.b. belgelere bakılarak, İşkolu Kodu İtiraz Komisyonunca işkolu kodu belirlenecek ve alınan karar doğrultusunda işyeri tescil ve e-Sigorta (e-Bildirge) servisince gerekli işlemler yapılacak. İşkolu kodunun Komisyonca belirlenememesi halinde ise işkolu kodunun tespiti amacıyla durum Sosyal Güvenlik Denetmenlerine intikal ettirilecek.

e-Sigorta kanalıyla işkolu kodu değişiklik talebinde bulunan işverenlerin listesi alınarak gerek kağıt ortamında gerekse e-Sigorta kanalıyla yapılan işkolu kodu değişiklik talepleri ivedilikle sonuçlandırılacak.

3.1- İşkolu Kodu Değişikliğinin 2013/Eylül Ayı Öncesini Kapsaması Halinde Yapılacak İşlemler:

Kurumca yapılacak değişiklik veya işverenlerce yapılan itirazlar ile işin mahiyetinde sonradan meydana gelen değişiklikler üzerine yapılacak işlemlerin 2013/Eylül ayından önceki sürelere ilişkin olması halinde, 5510 sayılı Kanunun mülga 83 ve 84 üncü maddelerine ve yapılacak değişiklik sonrasında kısa vadeli sigorta kolları prim oranının yükselmesine, düşmesine veya değişmemesine bakılarak önceki uygulamalar doğrultusunda işlem yapılacak (Bkz. İş Kolu Kodunun Tespiti ve Değişikliği – İşyerinin Faaliyet Konusunda Değişiklik).

3.2-. İşkolu Kodu Değişiklik Tarihinin 2013/Eylül Ayı veya Sonrasını Kapsaması Halinde Yapılacak İşlemler:

İşkolu koduna yapılan itirazlar üzerine değişikliğin 2013/Eylül ayı ve sonrasına uygulanacak olması halinde yeni işkolu kodu yukarıda belirtildiği şekilde tespit edilerek;

– Değişiklik talebi 2013/Eylül ayından önce yapılmış ise değişiklik; işyerinin özel sektör veya kamu işyeri olma durumuna göre 1/9/2013 ya da 15/9/2013 tarihi itibariyle,

– Değişiklik talebi 2013/Eylül ayı ve sonrasında yapılmış ise değişiklik, talepte bulunulan tarih itibariyle,

gerçekleştirilecek.

4- 2013/Eylül Ayı Öncesine İlişkin Geriye Doğru Tescil Edilecek İşyerleri:

Mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespiti, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının raporları, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden veya işverenler tarafından kendiliğinden verilen işyeri bildirgesine istinaden 2013/Eylül ayı öncesine ilişkin tescil edilecek işyerleri için mülga prim tarifelerinin yürürlükte olduğu dönemler ve hükümler dikkate alınarak işlem yapılacak (Bkz. İş Kolu Kodunun Tespiti ve Değişikliği – İşyerinin Faaliyet Konusunda Değişiklik).

5- Dereceleme İşlemleri:

Dereceleme işlemleri, 5510 sayılı Kanunun 83 üncü maddesine istinaden yayımlanan Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesinin 11 inci maddesine istinaden yürütüldüğünden; anılan maddenin yürürlükten kaldırılmış olması ve kısa vadeli sigorta kolu prim oranının % 2’ye sabitlenmesi nedeniyle kısa vadeli sigorta kolları priminin binde 2 oranında artırılması veya eksiltilmesi söz konusu olamayacağından 2013 ve müteakip yıllarda dereceleme işlemleri yapılmayacaktır.

6- Altılı NACE Kodu Tespit ve Değişiklik İşlemleri:

6.1-SGK Müdürlükleri Tarafından Yürütülecek İşlemler:

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun “Tehlike sınıfının belirlenmesi” başlıklı 9 uncu maddesinde; “İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83 üncü maddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir.” hükmü yer almaktadır. Gerçi yukarıda belirttiğimiz üzere 1 Eylül 2013 tarihinden itibaren söz konusu 83 üncü madde de yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak bu konuda 6331 sayılı Kanunda herhangi bir değişiklik yapılmadığından, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyerlerinin az tehlikeli – tehlikeli – çok tehlikeli sınıflardan hangisine girdiğinin tespiti ve işyerinin altılı NACE Kodu (Bkz. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi-NACE Kodları), Sosyal Güvenlik Kurumunda o işyeri adına kayıtlı olan işkolu kodu esas alınarak belirlenmektedir. Bu nedenle de işkolu kodu ile iş sağlığı ve güvenliği NACE kodu arasında bağlantı bulunmakta (Bkz. NACE Kodu Nedir – İşkolu Kodu İle İlgisi Var mı – Her İşyeri İçin Zorunlu mu başlıklı yazı), dolayısıyla işkolu kodu tespit ve değişiklik işlemleri NACE kodunu da etkilemektedir.

Belirtilen nedenlerden dolayı da Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülecek işkolu kodu tespit ve değişiklik işlemlerinde altılı işkolu (NACE) kodu ile ilgili olarak da işlemler söz konusu Genel Yazı doğrultusunda aşağıdaki gibi yürütülecek:

– Öncelikle işyerinin ilk tescil işlemlerinde, ilgili Müdürlük tarafından yapılacak işyeri tescil işlemlerinin ardından altılı işkolu (NACE) kodu sisteme girilerek işlemler sonuçlandırılacak.

– Aynı dörtlü işkolu kodunun altındaki altılı işkolu kodlarının farklı tehlike sınıflarına girmesi (Örneğin 0311.01’in tehlikeli, 0311.02’nin çok tehlikeli sınıfta yer alması) mümkün olduğundan, dörtlü işkolu kodu aynı olsa dahi altılı işkolu kodunun değiştirilmesine ilişkin talepler ve bu konudaki işlemler de yukarıda “İş Kolu Koduna İtiraz ve Yapılacak İşkolu Kodu Değişiklik İşlemleri” başlıklı bölümde belirtildiği şekilde yürütülecek.

– İşkolu kodu değişikliklerinin ardından yeni altılı işkolu kodu örneği Genel Yazı Ek:1 ve Ek:2’de yer alan matbu formlar kullanılmak suretiyle, elden veya posta yoluyla 7201 sayılı Kanuna göre işverenlere tebliğ edilecek.

– Yeni tescil edilen işyerlerinin altılı işkolu kodunu ve işyeri sicil numarasını gösterir matbu form postaya verilmeyecek, bundan böyle 7201 sayılı Kanuna göre düzenlenerek işverenlere/vekil tayin edilen kişilere e-Sigorta kullanıcı kodu ve şifresinin verilmesi sırasında elden tebliğ edilecek.

6.2-Tebliğ Doğrultusunda Yürütülecek İşlemler:

Genel Yazı doğrultusunda, SGK Müdürlükleri tarafından dörtlü işkolu kodunun altındaki altılı işkolu kodlarıyla ilgili değişiklik işlemleri yukarıda belirtildiği şekilde yürütülecek olmakla beraber, işyerlerinin tehlike sınıflarındaki değişikliklerle ilgili olarak yapılacak işlemler konusunda, İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde de bazı hükümler yer almaktadır. Söz konusu Tebliğ hükümleri uyarınca;

• Tehlike sınıfının tespitinde bir işyerinde yürütülen asıl işin tehlike sınıfı dikkate alınacak.

• İşveren asıl iş faaliyet değişikliğini en geç bir ay içerisinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirecek.

• Asıl işin tayininde (tespitinde) tereddüde düşülmesi halinde işyerinin kuruluş amacına bakılacak. İşyerinde birden fazla asıl iş tanımına uygun faaliyetin yürütülmesi halinde, bu işlerden tehlike sınıfı yüksek olan iş esas alınacak. 6331 sayılı Kanunun işyeri tanımına giren işyerlerinde yapılan asıl işin yanında veya devamı niteliğinde faaliyet alanının genişletilmesi halinde de aynı kurala geçerli olacak.

• İşyeri tehlike sınıfına yapılan itirazlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca değerlendirilecek. Değerlendirme, Bakanlık tescil kayıtları üzerinden ve işyerinin tesciline esas alınan asıl iş dikkate alınarak sonuçlandırılacak.

• Gerekli görülmedikçe işyerlerinde yapılan asıl işe ilişkin inceleme yapılmayacak. Bakanlıkça yapılan denetim ve incelemelerde işyerinde yapılan asıl işin tescil kayıtlarından farklı olması halinde, denetim ve incelemeye ilişkin kayıtlar dikkate alınarak işyeri tehlike sınıfı yeniden belirlenebilecek. Alınan karar işyerine tebliğ edilecek. Kararın işyerinin tehlike sınıfı değişikliğine neden olması halinde tehlike sınıfının gerektirdiği iş ve işlemler, işverenler tarafından 90 gün içinde yerine getirilerek, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bildirilecek. (isvesosyalguvenlik.com)