1- GİRİŞ: Tüm kanunlarda olduğu gibi, 31/5/2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmakla birlikte, Anayasa Mahkemesi’nce bazı maddelerinin iptal edilmesi üzerine yapılan değişiklikleri 8/5/2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak, 2008 yılı Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun da şekilsel bir mantığı ve kurgusu bulunmaktadır.

Yani maddeler, alelade sıralanmış değildir.

5510 sayılı Kanunda yer alan madde sıralaması, sosyal güvenlik mantığına ve sisteme giriş sırasına göre düzenlenmiştir.

Daha açık ifadelerle, sisteme giriş, hemen maruz kalınan ve çalışmadan dolayı maruz kalınacak riskler, daha sonra uzun vadeli katkılar ve sağlık yardımları ve de sistemin sürdürebilirliği açıdan primler.

2- KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yazımızın “Giriş” bölümünde bahsedilen mantık ve kurgunun; sosyal güvenlik mevzuatının iyi anlaşılması ve istenilen bilgilere kolayca ulaşılması için, aşağıda ayrıntılı olarak açıklaması yapılacaktır.

Konunun daha iyi anlaşılması için öncelikle, 5510 sayılı Kanunun maddelerine, madde başlıklarıyla aşağıda tablo halinde yer verilmiştir.

2.1- Kanunda yapılan değişiklikler

Yazımızın “Giriş” bölümünde belirtildiği üzere, Kanunun 2006 yılında yasalaşmasından sonra bazı maddelerinin Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmesi üzerine, Anayasa Mahkemesi’nin iptal gerekçeleri de dikkate alınarak Kanunun birçok maddesi 8/5/2008 tarihli ve 5754 sayılı Kanunla tekrar düzenlemiştir. Bu bakımdan yürürlüğü de 5754 sayılı Kanunla düzenlendiğinden yukarıdaki tabloda bu Kanunla ilgili değişiklikler belirtilmemiştir.

Diğer yandan, yukarıdaki tablodan da görüleceği ve izleneceği gibi, 5510 sayılı Kanunun uygulanmasından sonra görülen aksaklıkları ve eksiklikleri düzeltici mahiyette değişikliklere yer verildiği ve özellikle de 6111 sayılı Kanunla önemli değişikliklerin yapıldığı görülmektedir.

2.2.- Kanunun “Giriş” kısmı

Bu bölümün, ilk üç maddesinde diğer tüm kanunlarda olduğu gibi “Amaç”, “Kapsam” ve “Tanımlar” maddelerine yer verilmiş olup, bu bölümün ayrıca ve sosyal güvenlik açısından da değerlendirilecek yönü bulunmamaktadır.

2.3- Kanunun “Sosyal Sigorta Hükümleri” başlıklı “İkinci Kısmı”

Bu kısımda sırasıyla;

– Sigortalılara İlişkin Hükümler,

– İşverenlere İlişkin Hükümler,

– Kısa vadeli Sigorta Kollarına İlişkin Hükümler,

– Uzun Vadeli Sigorta kollarına İlişkin Hükümler,

– Kamu Görevlilerine İlişkin Hükümler,

– İsteğe Bağlı Sigortaya İlişkin Hükümler,

bölümleri yer almaktadır.

Bu kısımdaki mantık; öncelikle kimlerin sisteme dahil olması gerektiği belirtilmiş ve bunların sisteme girişleriyle çalışanların işyeri ve işveren şartları ortaya koyulmuş, hemen ardından da çalışmaya başlayacak olanların kısa vadede veya hemen karşılaşabilecekleri riskler ile bunlara karşı sağlanan yardımlardan (kısa vadeli sigorta kolları) bahsedilmiştir. Yani, sanki bir kişinin işe başlamasından sonraki durumuna sırasıyla Kanunda yer verilmiştir.

Kişinin işe başlar başlamaz emekli olması mümkündür. Kişinin önce sigortalı olması gerekmektedir. Kişi sigortalı olduktan hemen, yani çalışmanın ilk gününde dahi iş kazası geçirebilir veya hastalanabilir. İşte o yüzdendir ki Kanunda hemen sigortalılık hükümlerinden sonra iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hükümlerine yer verilmiştir.

Bu kısımda daha sonra emeklilik hükümlerine yer verilmiştir. Yani uzun vadeli sigorta kollarından bahsedilmiştir. Buradaki mantık da kısa vadedeki risklerden sonra uzun vadede özürlü veya çalışmayacak duruma gelmesinden dolayı kişilerin çalışma hayatından çekilmesinin usul ve esaslarının belirlenmesidir. Dikkat edilecek olursa emekliliğe ilişkin hükümler primlerden önce gelmektedir. Bunun sebebi, özellikle bir işyerinde çalışanlar için primlerin bildirimi ve tahsilinin önemli olmayışı, bu konudaki sorumluluğun işverene ait olmasıdır.

Bu kısmın “Beşinci Bölümü”nde “Kamu Görevlilerle ilgili ayrı bir bölüm yer almıştır. Bunun nedeni de Anayasa Mahkemesinin kamu görevlileriyle ilgili iptal gerekçelerinin dikkate alınması ve buna göre ayrı bir düzenleme yapılmasıdır.

Bu kısımda ayrıca bir başka sigortalılık türü olan isteğe bağlı sigortalılıktan bahsedilerek, sigortalılık kapsamı tamamlanmıştır.

2.4- Kanunun “Genel Sağlık Sigortası Hükümleri” başlıklı “Üçüncü Kısmı”

Bu kısımda, bu Kanunla getirilen ve sosyal güvenlik sistemimizin “kısa vadeli sigorta kolları” ve “uzun vadeli sigorta kolları”ndan sonra üçüncü temel sigorta kolu olan “genel sağlık sigortası” hükümlerine yer verilmiş ve sigorta kolları tamamlanmıştır.

2.5- Kanunun “Prime İlişkin Hükümler” başlıklı “Dördüncü Kısmı”

Sosyal güvenlik sisteminin sürdürebilir olmasının temel şartı olan prim veya prim gelirlerine Kanunun son kısımlarında yer verilmiştir. Bunun nedeni, çalışanların sisteme “sigortalı” olarak kaydedilmelerinin asıl olmasına dayanmaktadır. Yani asıl olan çalışanları sisteme dahil etmektir. Primlerin tahsili çalışanlardan bağımsız olup, özelikle hizmet akdi ve kamu görevlisi olarak çalışanlar için işverenlerini ilgilendirmektedir.

2.6- Kanunun “Ortak Hükümler” başlıklı “Altıncı Kısmı”

Bu kısımda ise tüm çalışma statüleri ve diğer konuları içeren ortak hükümlerin yer aldığı görülmektedir. Yani tüm hükümlerin ortak konularını içermektedir.

2.7- Kanunun “Yürürlükten Kaldırılan, Değiştirilen, Son ve Geçici Hükümler” başlıklı “Yedinci Kısmı”

Aslında Kanunun en önemli kısmı olduğunu söylemek mümkündür.

Öncelikle bu bölümde; Kanun reform özelliğini taşıdığından ve üç ayrı sosyal güvenlik mevzuatının birleştirilmesinden ibaret olduğundan, eski mevzuat açısından kaldırılan ve değiştirilen hükümlerin hangileri olduğu “Yürürlükten Kaldırılan Hükümler” maddesiyle bu kısımda yer almıştır.

Bu kısımda ayrıca, Kanun yürürlüğe girdikten sonra eklenen ve tamamlayıcı hükümlerin yer aldığı “Ek Maddeler” yer almaktadır.

Bu kısmı önemli yapan bölümlerden biri de geçici maddelerdir. Zira, bu Kanunla bir çok şart değiştirilmiştir. Örneğin, emeklilik şartları gibi. İşte bu geçici maddelere, kazanılmış hakların korunmasına yönelik olarak yer verilmiştir. Özellikle Kanunun geçici 1, 2 ve 9 uncu maddelerinin çok önemli olduğunu söylemek mümkündür. Geçici 1 ve 9 uncu maddelerle emeklilik şartları, geçici 2 nci maddeyle de emekli aylığı açısından kazanılmış haklar koruma altına alınmıştır.

3- SONUÇ

Aslında her kanunda olduğu gibi sosyal güvenlik mevzuatını düzenleyen 5510 sayılı Kanunun, şekilsel yani maddelerin sıralanışı açısından mantığını bilmek, hak ve yükümlülükleri iyi kavramak ve bu konuda bilinçlenmek anlamına gelmektedir.

Hele, yıllardır uygulanan ve kapsamlı üç ayrı mevzuatın bu Kanunla bir araya getirildiği düşünülürse, bu önem daha bariz bir şekilde algılanacaktır.

Dolayısıyla, sosyal güvenlik mevzuatını maddeler ve konu bazında bilmek kadar Kanunun şekilsel sıralanışının da aynı derecede bilinmesinin önemli olduğu düşünülmektedir. (isvesosyalguvenlik.com)

Recep LEVENT*

——————————————-
* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu
receplevent23@hotmail.com