Başta Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) olmak üzere, kamu kurum ve kuruluşları ile çeşitli vakıf, sendika ve sivil toplum kuruluşları tarafından iş kazalarıyla ilgili olarak çok sayıda araştırma ve inceleme yapılmakta, istatistikler yayımlanmaktadır.

Bunlardan bazılarına zaman zaman sitemizde yer vermekteyiz. Son olarak En Fazla İş Kazası Olan Faaliyet Alanları ve Kaza Şekilleri Belirlendi, Ülkemizdeki Maden Ocağı Kazalarıyla İlgili İstatistikler ve Tablo Ürkütücü başlıklı yazılarımızı yayımlamıştık.

Bu yazımızda da Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TUİK) “İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri – 2013” konulu araştırmasına yer vermeyi uygun bulduk.

Söz konusu araştırma, çalışanlardan işten kaynaklı veya iş nedeniyle kötüleşen hastalık ve sağlık sorunlarına maruz kalanların belirlenmesi amacıyla ve Türkiye genelinde toplam 42 bin 360 örnek hanehalkı (aile) ile yapılmış.

Araştırma sonucunda elde edilen istatistiki bilgilere göre;

Türkiye genelinde son 12 ayda istihdam edilenlerin %2.3’ünün bir iş kazası geçirmiş. Sektörel olarak incelendiğinde, iş kazalarının en yoğun yaşandığı sektörlerin “madencilik ve taşocakçılığı”, “elektrik, gaz, buhar, su ve kanalizasyon” ile “inşaat” sektörleri olduğu görülüyor. Yine, çalışma sonuçlarına göre lise altı eğitimlilerde iş kazası oranlarının, lise ve yükseköğretime göre daha yüksek olduğu, işyeri büyüklüğü açısından, çalışan sayısının yüksek olduğu işletmelerde iş kazası oranlarının daha yüksek olduğu dikkat çekiyor.

İstihdam edilen ya da geçmişte çalışmış olanlardan işe bağlı sağlık problemleri yaşayanların oranı %2.1 olarak tespit edilmiş. Sektörel olarak incelendiğinde, işe bağlı sağlık sorunlarına maruz kalanların oranının en yüksek olduğu sektörlerin “madencilik ve taşocakçılığı”, “elektrik, gaz, buhar, su ve kanalizasyon” ile “inşaat” sektörleri olduğu görülüyor. Yaş grupları itibarıyla, işe bağlı sağlık sorunlarının en yüksek olduğu yaş grubunun 35-54 yaş grubu olduğu görülüyor. İşe bağlı sağlık problemlerinin ağırlıklı olarak “sırtı veya beli etkileyen kemik, eklem ve kas sorunları” ile “stres, depresyon veya anksiyete sorunları”ndan kaynaklandığı belirlenmiş.

İstihdam edilenlerden %7,1’i çalıştığı işle ilgili olarak “zaman baskısı ve aşırı iş yükü” şeklinde ruhsal sağlığını etkileyen elverişsiz faktöre maruz kaldığı belirlenirken, bu oranın erkeklerde %7,9, kadınlarda ise %5,2 olduğu tespit edilmiş. Fiziksel sağlığını etkileyen faktörlerden “kaza riski”ne maruz kalanların oranının ise %17,1 olduğu, bu oranın erkeklerde %21,4, kadınlarda ise % 7,3 olduğu tespit edilmiş.

Çalışanların Sağlığını Olumsuz Etkileyen Faktörlerin Başında Gelenler

Araştırmaya göre, çalışma hayatında fiziksel ya da ruhsal sağlığı etkileyen elverişsiz faktörlere maruz kalanların toplam istihdam içindeki oranı aşağıda yer almaktadır:

Göz yorgunluğu ve görsel odaklanma: 10.4

Ağır yük taşıma: 14.3

Zor duruş şekli veya harekete maruz kalma: 14.9

Kaza riski: 17.1

Gürültü veya şiddetli sarsıntı: 8.7

Kimyasal madde, toz – duman veya zararlı gazlar: 14.1

Zaman baskısı veya aşırı iş yükü: 7.1

Şiddet veya şiddet eğilimi: 0.8

Rahatsız edici, tehdit edici davranış: 1.2

Buna göre, çalışanların fiziksel ya da ruhsal sağlığını olumsuz olarak etkileyen en önemli faktörlerin (nedenlerin) başında sırasıyla; kaza riski, zor duruş şekli veya harekete maruz kalma, göz yorgunluğu ve görsel odaklanma, ağır yük taşıma, kimyasal madde – toz – duman veya zararlı gazlar. Bu faktörleri diğerleri takip ediyor.

Çalışmada, iş kaybına yol açıp açmamasına ve olayın hukuken bir iş kazası niteliği taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, işyerinde veya iş esnasında geçirilen ve (şiddetine bakılmaksızın) bir yaralanmayla sonuçlanan tüm kazalar iş kazası olarak değerlendirilmiş. Örneğin; iş makinesine elini sıkıştırma, işyerinin merdivenlerinden düşme, işyerinde çıkan yemekten zehirlenme, iş için bir toplantıya giderken yolda geçirilen trafik kazası vb.

İşten veya çalışma koşullarından kaynaklanan veya iş nedeniyle kötüleşen hastalık, sakatlık, fiziksel veya ruhsal sağlık sorunları, işe bağlı sağlık problemi olarak değerlendirilmiş.

İşe Bağlı Sağlık Problemlerinin En Çok Yaşandığı Meslekler

Mesleklere göre en yüksek işe bağlı sağlık sorunu yaşayanların oranı %3.2 ile “sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar” grubunda gerçekleşmiş olup, bunu %2,8 ile “tesis ve makine operatörleri ve montajcılar” grubu izlemiş. İşe bağlı sağlık sorununa maruz kalanların en düşük gözlendiği grup ise %1,7 ile “büro ve müşteri hizmetleri” olmuş.

Yaşanan Sağlık Sorunları

İşe bağlı sağlık sorununa maruz kalanların %24,9’unun “sırtı veya beli etkileyen kemik, eklem ve kas sorunları”na, %20’sinin ise “stres, depresyon veya anksiyete sorunları”na maruz kaldığı belirlenmiş. Erkeklerde “sırtı veya beli etkileyen kemik, eklem ve kas sorunları”na, maruz kalanların oranı %26,3 iken kadınlarda bu oran %22 olarak tahmin edilmiştir.

İşten Uzak Kalma Süresi

Son 12 ay içinde işe bağlı sağlık sorunu yaşayanlardan %50,7’si, geçirmiş olduğu sağlık sorunu nedeniyle belirli sürelerde işinden uzak kalmış. Erkeklerde bu oran %51,4, kadınlarda ise %49,5 olarak tahmin edilmiş.