Özel sektörde çalışanların bir kısmı sigortasız yani kayıt dışı olarak çalıştığı/çalıştırıldığı gibi, sigortalı yani kayıtlı olarak çalışanların önemli bir kısmı ise gerçek ücretleri yerine prime esas kazanç alt sınırı yani aylık brüt asgari ücretten sigortalı olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmektedir. Hatta bazı işyerlerinde temizlikçi ile genel müdürün asgari ücretten bildirildiği durumlara dahi rastlanmaktadır.

Bu durum kayıt dışılığın bir başka boyutu olup, işverenler tarafından daha az sigorta primi ödeyebilmek için yapılmaktadır. Ancak sigortalının burada büyük kaybı olmaktadır. Çünkü sigortalı veya hak sahiplerine ödenecek/bağlanacak gelir veya aylıkların hesabında sigortalı adına Kuruma bildirilen kazançlar esas alınmaktadır. Dolayısıyla kazancı düşük bildirilen sigortalı veya hak sahiplerine bağlanacak gelir veya aylıklar da aynı oranda düşük olmaktadır.

Ayrıca sigortalıların kazançları üzerinden devlete gelir vergisi ödendiğinden bu durum vergi kaybına da yol açmaktadır. 1/1/2009 tarihinde uygulamaya giren, on ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde ücretlerin banka aracılığıyla ödenmesi zorunluluğu da bu kayıt dışılığı önlemek için getirilmiştir.

Sosyal Güvenlik Kurumu bu kayıt dışılığı önlemek için zaman zaman bazı yollara başvurmakta, bazı uygulamalar getirmekte, bu konudaki çalışmalar aralıksız devam etmektedir. Sigortalıların kazançlarının gerçek ücretleri yerine asgari ücret üzerinden Kuruma bildirilmesinin önüne geçmek ve gerçek ücretleri üzerinden sigorta primlerinin ödenmesini sağlamak amacıyla, en azından bazı meslekler için işveren tarafından ödenmesi gereken en düşük ücret tespit edilerek meslek kodu uygulaması getirme, dolayısıyla en azından belirlenebilen mesleklerde çalışanların ücretlerinin asgari ücret yerine kendileri için tespit edilen en düşük ücret üzerinden Kuruma bildirilmesini sağlama, aylık prim ve hizmet belgelerini bunun kontrolünü sağlayacak şekilde yeniden düzenleme yönünde çalışmalar başlatıldığı daha belirtilmişti (14/05/2012 tarihli haber).

Sosyal Güvenlik Kurumu bu çerçevede, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 100 üncü maddesi ile 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununun 13 üncü maddesinin (g) bendi ve 14 üncü maddesinin (d) bendine dayanarak Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ile bir protokol imzaladı.

Protokol uyarınca özetle;

– TMMOB, ücretlerin eksik bildirilmesini önlemek amacıyla mühendislik, mimarlık ve şehir planlama alanlarında meslek icra eden disiplinlere ilişkin olarak yıllık bazda asgari ücret seviyeleri belirleyerek SGK’ya iletecek.

– SGK ise mühendis ve mimarların ücretlerinin, TMMOB tarafından belirlenerek kuruma iletilen asgari ücretlerin altında olmaması için gerekli tedbirleri alacak, dolayısıyla söz konusu meslek mensuplarının prime esas kazançlarının TMMOB tarafından belirlenen asgari ücret düzeyinin altında kalmasını önleyecek.