Şahıslara veya şirket, vakıf, kooperatif gibi tüzel kişiliklere borcu olan ve vadesi (son ödeme tarihi) geçtiği halde borcunu ödemeyen / ödeyemeyen kişilerin, alacaklı veya avukatının talebi halinde icra dairesi tarafından haklarında başlatılan icra takibi sonucu menkul ve gayrimenkul (taşınır ve taşınmaz) mal varlıklarının borçlarını karşılayacak kadarına haciz konulmakta, eğer borçları mal varlıklarından fazla ise tüm malvarlıklarına haciz konulmaktadır.

Haciz sonucunda borçlunun malvarlıkları icra müdürlüğü tarafından satışa çıkarılmakta, satıştan elde edilen paradan takip masrafları düşülmekte, kalan parayla icra takibini başlatan alacaklılara ödeme yapılmakta, artan miktar olursa borçlunun kendisine verilmektedir.

Kamu kurum ve kuruluşlarının alacaklarının takip ve tahsili işlemleri 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre yürütülmekle iken, kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan tüm gerçek ve tüzel kişilerin alacaklarının icra ve haciz yoluyla takip ve tahsili, şirketlerin iflası ile ilgili işlemler ise 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir.

Öte yandan 30 Kasım 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 12 nci maddesiyle 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa “Borçluya satış yetkisi verilmesi” başlıklı 111/a maddesi eklenerek, borcu nedeniyle malına haciz konulan kişiye malını kendisinin satmasına imkan tanıyacak bir düzenleme yapılmıştır. 28 Mayıs 2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan İcra ve İflâs Kanunu Uyarınca Borçluya Satış Yetkisi Verilmesine Dair Yönetmelik ile de uygulamanın ayrıntıları düzenlenmiş olup, konuya ilişkin bazı açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.

Malına Haciz Konulan Kişinin Satışı Kendisin Yapabilmesinin Şartları

Borcu nedeniyle alacaklısı tarafından başlatılan icra takibi sonucunda, icra müdürlüğü tarafından malına haciz konulan ve satışa çıkarılan borçlu, haciz sonucu satışa çıkarılan malının takdir edilen kıymetinin (parasal değerinin) kendisine tebliğinden itibaren isterse 7 gün (yedi gün) içerisinde icra dosyasının bulunduğu icra dairesine başvurarak, haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilecek. Haczedilen malıyla ilgili kıymet takdiri yapılmadığı durumlarda borçlu da kıymet takdiri yapılmasını isteyebilecek. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebrî satış (haczedilen malın icra müdürlüğü tarafından satışı) işlemlerini durdurarak borçluya 15 (on beş) günlük süre verecek. Borçluya satış için verilen sürenin başlangıcından icra mahkemesinin satışla ilgili kararına kadar geçen sürede alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemeyecek, aynı şekilde icra müdürlüğü de mahkeme kararına kadar hacizli malla ilgili herhangi bir satış işlemi yapmayacak. Bu konuda yani borçlunun malı kendisinin satması konusunda, mala haciz koyduran alacaklının herhangi bir itiraz hakkı olmayacaktır.

Borçlunun bu şekilde kendisi tarafından yapılacak satışta, malın satış bedeli; tahmini yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile mala haciz koyan alacaklının alacakları toplamından hangisi fazla ise bu miktardan ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu hacizli mal için yapılan takip masrafları toplamından az olamayacak.

Borçlun satış işlemini yaptıktan sonra, alıcı hakkındaki bilgileri ve satış işlemi ile ilgili bilgileri icra dairesine verecek. Bu şekilde malı satın alan alıcının, borçluya verilen 15 (on beş) günlük süre içinde malın satış bedelini ilgili icra dairesinin banka hesabına yatırması halinde icra müdürü gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra, yukarıda belirtilen şartların bulunduğunu tespit ederse satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhâl icra mahkemesine gönderecek. Mahkeme, en geç on gün içinde yapacağı inceleme sonucunda dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verecek.

Mahkeme satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verirse, kabul kararıyla malın mülkiyeti borçludan malı satın alan alıcıya geçecek ve tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilecek. Mahkemenin, borçlunun yaptığı satışa onay vermemesi yani ret kararı vermesi hâlinde ise borçludan malı satın alan alıcının icra dairesi hesabına yatırdığı para, mahkemenin ret kararının icra dairesine gönderilmesinden itibaren üç iş günü içinde icra dairesine bildirdiği banka hesabına iade edilecek. Ardından icra müdürlüğü söz konusu hacizli malla ilgili satış işlemlerini kendisi devam ettirecek.

Uygulama Borçlunun Malına Haciz Koyduran Alacaklı Açısından Herhangi Bir Risk Oluşturmayacak

Yukarıda yer alan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, malına haciz konulan kişinin icra dairesine ilettiği talebin kabul edilmesi ve hacizli malını satma konusunda kendisine yetki vermesi halinde;

Birincisi; satılan malın bedelini borçlu alacaklıdan kendisi alamayacak, alacaklının parayı icra dairesinin hesabına yatırması gerekecek.

İkincisi; borçluya malını kendisinin satması konusunda yetki verilmiş olsa bile söz konusu mal üzerindeki haciz kaldırılmayacağı gibi, borçlunun malın satışını gerçekleştirmesi ve alıcının satış bedelini icra müdürlüğünün banka hesabına yatırması halinde de malın üzerindeki haciz kalkmayacak, satış işlemleri tamamlandıktan sonra icra müdürlüğünün başvurusu üzerine icra mahkemesinin satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar vermesi halinde malın üzerindeki haciz icra müdürlüğü tarafından kaldırılacak.

Dolayısıyla malını satma konusunda borçluya imkan tanınması, mala haciz koyduran alacaklı açısından herhangi bir risk oluşturmayacağı gibi, hatta borçlunun malını icra müdürlüğünün satabileceği tutardan daha yüksek tutara satması halinde, bu durum mala haciz koyduran alacaklının menfaatine olacaktır.

Uygulamanın Malına Haciz Konulan Borçluya Sağlayacağı Faydalar

Bu uygulama ile borçlu kendi imkanlarıyla malının daha yüksek değerle satılmasını sağlayabilecek, çünkü satışı kendisi yapacak. Ayrıca malını isteği kişiye satabilecek, malının yabancıya gitmesini önleyebilecek. (isvesosyalguvenlik.com)