1- Tanım: Asgari İşçilik (Uygulaması) Nedir : İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı;

Yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır. Bu uygulamaya asgari işçilik uygulaması olarak adlandırılır

TOPRAK

+

EMEK

(Miktar/Nitelik/Süre/Karşılık)

(Kişi/Gün/Kazanç)

+

SERMAYE

+

GİRİŞİMCİ

=

HASILAT / ÜRETİM / MAL / HİZMET

2- Hukuki Süreç

Ölçümleme Ve Diğer Uygulamalar Dönemi:

• 3917 Sayılı Kanun

• 616 Sayılı K.H.K.

• 4958 Sayılı Kanun

01/12/1993 tarihinde kabul edilen ve 08/12/1993 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 3917 sayılı Kanun ile, 4792 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununun 6 ncı maddesinde de değişiklik yapılmış ve böylece 01/01/1994 tarihi itibariyle, bir anlamda asgari işçilik uygulamasına merhaba denilmiştir.

Günümüzde Hukuki Altyapı-Dayanak

• 5510 Sayılı Kanun

• Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği

Günümüzde, asgari işçilik incelemelerinin, genel anlamda dayanağı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği hükümleridir.

• 5510 sayılı Kanunun “Asgari işçilik uygulaması ve uzlaşma” başlıklı 85. maddesinde;

“İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır.”

hükümleri yer almaktadır.

• Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’nın görev ve yetkilerinin belirtildiği 7. maddesinde;

“… d) İşin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarını tespit etmek, …”

Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’nın, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı adına yapacağı görevleri arasında sayılmaktadır.

3- Amaç-Fayda

Genel olarak, asgari işçilik incelemelerinde; uygulamayı plan ile karşılaştırmak, plandan ayrılan noktaları saptayıp nedenlerini araştırmak, aksaklık ve yanlışlıkları giderici, düzeltici çalışmalar yapmak amaçlanmakta olup, bu genel amaç doğrultusunda, yapılan incelemelerle;

• Sosyal Sigortalar mevzuatının uygulanması ile ilgili işlemlerin mevzuat hükümlerine uygun biçimde yürütülmesini izlemek,

• Kayıt dışı istihdam ile mücadelede etkin denetim sağlamak.

• Sigortalı, işveren ve Kurum ilişkilerini düzenlemek (mevcut hukuki çerçevede),

• Sosyal güvenliğin yaygınlaştırılmasını sağlamak,

• Çalışanların sosyal güvenlik haklarının sağlanması ve Sosyal Güvenlik Kurumunun prim kaybı ile haksız rekabeti önlemek,

• Haksız çıkarları önleyip caydırıcılığı egemen kılmak,

• Eğitime katkıda bulunmak,

• Sosyal güvenliğe olan güveni pekiştirmek,

• Etkin sosyal güvenlik bilinci oluşması ve yaygınlaşmasını sağlamak,

gibi pek çok ortak amaç/fayda hedeflenmektedir.

4- Uygulama Alanı – Kapsamı

Asgari işçilik incelemeleri hem devamlı işyerleri hem geçici işyerleri ile ilgili olarak yapılabilmektedir.

• Devamlı İşyerleri

– Planlı Denetim

– Diğer Durumlar

• Geçici İşyerleri

– İhale Konusu İşler

– Özel İnşaatlar (İhale Dışı)

5- İHALE KONUSU İŞLER İLE ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA MÜFETTİŞ İNCELEMESİNE GEREK KALMADAN MÜDÜRLÜKLER TARAFINDAN YAPILACAK/YAPILABİLECEK İŞLEMLER

5.1- İhale Konusu İşlerde Ünitece Araştırma ve Resen Yapılacak İşlemler

5510 sayılı Kanunun 85 inci maddesi ikinci fıkrasında belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan her türlü işler ile özel nitelikteki inşaatlarda ünitece (Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü / Sosyal Güvenlik Merkezince) yapılacak araştırma;

1-) İşin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra, işverene ödenmesi gereken Katma Değer Vergisi hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dâhil toplam istihkak tutarına, işin asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.

2-) Asgari işçilik oranları, Kurum bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca belirlenir ve bu oranlar tebliğ ile yayımlanır.

3-) İhaleli İşin sözleşmesinde çalıştırılacak sigortalı sayısı belli ise,

Bu sigortalıların kişi/gün sayısı üzerinden Kuruma bildirilmiş olup olmadığı araştırılır. Kuruma bildirilmeyen sigortalılar ile ilgili belgelerin verilmesi, yapılacak bir ay süreli bir tebligat ile işverenden istenir. Belgelerin verilmemesi veya eksik verilmesi hâlinde bu belgeler ünitece re’sen düzenlenir. Belgelerin ünitece düzenlenmesinin mümkün olmadığı hâllerde ise oran uygulanır. İşin sözleşmesi ile Kuruma yapılan bildirimler arasında bir eksikliğin bulunması hâlinde söz konusu eksikliğin ihale makamınca doğrulanması durumunda bazı aylardaki kişi/gün sayısı eksikliği üzerinde durulmaz.

4-) İhaleli İşin birden fazla konuyu kapsıyor olması ve bünyesindeki her bir işin asgari işçilik oranı daha önce belirlenmiş olmak kaydıyla,

– İhale makamı tarafından her bir işe ait istihkak tutarlarının ayrı ayrı bildirilmesi hâlinde, araştırma işlemi, her bir işe ait asgari işçilik oranları dikkate alınarak yapılır.

– Her bir işe ait istihkak tutarının ayrı ayrı bildirilmemesi hâlinde ise, işverenin yazılı isteği üzerine araştırmada, bu işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate alınır. İşveren tarafından yapılan işlere ilişkin en yüksek asgari işçilik oranının uygulanmasının kabul edilmemesi durumunda işin asgari işçilik oranı Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenir.

5-) İhaleli işlerde idarece, işverene ödemelerin döviz şeklinde yapılması durumunda, döviz tutarı, ödemenin yapıldığı tarihlerdeki Merkez Bankasınca belirlenen döviz satış kuru üzerinden Yeni Türk Lirasına çevrilerek işlem yapılır.

6-) İhaleli işlerde fiilen işin başlangıç ve bitiş tarihlerinin, inşaat işlerinde inşaatın başladığı ve bitirildiği tarihin işverence resmî makamlardan alınacak belgelerle kanıtlanması istenebilir. Bu tarihlerin resmî belge ile kanıtlanamaması hâlinde, ihale makamının bildirmiş olduğu tarihlere itibar edilerek işlem yapılır.

7-) Araştırma yapılırken, ihale konusu işlerde kesin kabulün ya da geçici kabulün noksansız yapıldığı tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır. İşin başlangıç tarihinden önce ve bitim tarihinden sonra Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarları ile gün sayıları araştırma işleminde dikkate alınmaz. Ancak, aksine tespit yoksa iptali de yapılmaz.

😎 Kurumda tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla beraber hiç işçilik bildirilmemiş işyerleri ya da gerekli görülen diğer hâllerde işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tespit edilir.

9-) Ünitece ihale konusu işlerde yapılan araştırma sonucunda; tespit edilen ve Kuruma bildirilmediği anlaşılan asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, aksine bir tespit olmaması hâlinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek tahakkuk ettirilmek suretiyle gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmek üzere işverene tebliğ olunur.

10-) İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödeneceğinin ve daha sonra Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılması istenilmeyeceğinin bir dilekçe ile bildirilmesi hâlinde, borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır.

11-) İhale Konusu İşlerin Devamlı Mahiyetteki İşyeri Sigortalıları ile Yapıldığının ileri sürülmesi halinde araştırma işlemi;

a-) Yapılacak olan araştırma sonucunda, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapıldığının anlaşılması halinde, işverenlerin ve varsa alt işverenlerinin defter ve belgeleri incelenmeksizin, ihale konusu işin yapıldığı süre içinde söz konusu işyerinden Kuruma borcun da bulunmaması kaydıyla ilişiksizlik belgesi verilir.

b-) İhale konusu işlerin 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı çalıştırmaksızın bizzat gerçek kişi yüklenici tarafından veya tüzel kişilerin ortaklarınca yerine getirilmesi halinde gerçek kişi sigortalı ile tüzel kişilerin ortaklarının Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılığından dolayı prim borcunun bulunmaması veya borcun tecil ve taksitlendirilmiş olması şartı da aranır.

c-) Faaliyet konusu ihale konusu işe uygun-bağımsız bir devamlı işyerinin var olup olmadığının tespiti gerekir.

d-) Devamlı işyerinin işkolu kodu ihaleli işe uygun değilse, devamlı işyerinin gerçek faaliyet konusu ve işkolu kodu değişikliği gerekip gerekmediği tespit edilir.

e-) Devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun imalat işleri olduğu durumlarda, idareye karşı üstlenilen işin, imalatın yanı sıra, montaj, döşeme, takılma gibi işleri de içermesi halinde, bu hususun, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine göre daha yüksek bir prim oranını gerektirmemesi kaydıyla, ayrıca montaj, döşeme, takılma gibi durumlar dikkate alınmaksızın işlem yapılır.

f-) İhale sözleşme veya şartnamesinde ihalede çalışacak kişi/gün sayısının belli olması ya da ihale makamlarınca çalışanların kim olduğunun bildirilmesi halinde;

– Bu verilere uygun bildirim mevcutsa (gereken kişi/gün sayısı kadar Kuruma bildirim yapıldığının veya idarece ihale konusu işte çalıştırıldığı bildirilen kişilerin sigortalılıklarının sağlandığının anlaşılması halinde), işin yapıldığı döneme ilişkin olarak işverenin Kuruma borcunun da bulunmaması halinde ilişkisizlik belgesi verilir.

– Bu verilere uygun bildirim mevcut değilse ihale makamından bilgi/belge istenerek, sonucuna göre işlem yapılıp, ek prim-gecikme zammı ve gecikme zammı ile idari para cezası tahakkuk etmesi halinde bunların ödenmesiyle ilişiksizlik belgesi verilebilir.

g-) İhale sözleşme veya şartnamesinde ihale konusu işte çalışacak kişi/gün sayısının belli olmaması ve idarece de ihale konusu işte kimlerin çalıştırıldığının ismen Kuruma bildirilememesi halinde;

– İhale konusu işin yapıldığı süre zarfında devamlı mahiyetteki işyerinden Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarının, yeterli olup olmadığı geçici işyeri dosyalarındaki araştırma işleminde olduğu gibi araştırılır, yapılan araştırma işlemi sonucunda, Kuruma yeterli işçilik bildiriminde bulunulduğunun anlaşılması halinde, denetim elemanı incelemesine gönderilmeksizin, ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin borcunun da bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi verilir.

– Devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile faaliyet dönemleri kısmen de olsa çakışacak şekilde birden fazla ihale konusu işin yapılmış olması halinde, ihale konusu bir iş için dikkate alınmış olan işçilik, diğer ihale konusu işler için dikkate alınmaz.

h-) Danışmanlık hizmet ihaleleri,

– İhaleli işin konusunun mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım geliştirme, tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük gibi teknik, mali, hukuki veya benzeri alanlarda hizmet alım işlerine yönelik olması halinde, devamlı işyeri dosyasından bildirimin bulunması ve işverenin ilgili dönemde Kuruma borcunun olmaması halinde ihbar veya şüphe uyandırıcı başka bir husus da olmadığı durumlarda ilişiksizlik belgesi verilerek, gerekirse inceleme yoluna sonradan gidilir.

i-) Nakliye işleri ile personel/öğrenci taşıma işleri;

– İhaleli işin konusunun nakliye veya personel/öğrenci taşıma işi olması ve idarece ihale konusu işin sigortalı niteliğinde bir kişi çalıştırılmaksızın bizzat yükleniciler tarafından yapıldığının bildirilmesi durumunda Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduklarının anlaşılması halinde ilişiksizlik belgesi verilir.

– Belirtilen türdeki bir işin tümüyle yükleniciler tarafından yapılmayıp, kısmen sigortalı çalıştırılmak suretiyle yapıldığının bildirilmesi halinde, Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olup olmadıkları ile sigortalı olması gerekenlerin Kuruma bildirildiğinin anlaşılması durumunda ilişiksizlik belgesi verilir.

– İhale sözleşmesindeki/şartnamesindeki işçi sayısının altında bir bildirim yapılmış ise “ f ” bölümünde belirtilen açıklamalar çerçevesinde işlem yapılır.

j-) Piyasadan hazır halde alınıp satılan malın teslim işleri;

– Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinde, “Piyasadan hazır halde alınıp satılan mal” kavramı, “Projelendirme veya münhasıran bir talep üzerine üretimi yapılmayan malları ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.

– Bu tanıma göre, mal teslim işinin, piyasadan hazır halde alınıp satılan mal olarak değerlendirilebilmesi için, bu malın, işe özel olarak üretilmeyip piyasada standart olarak seri imalatı yapılan bir mal olması, ayrıca projelendirilmemiş, işe göre şekillendirilmemiş bir mal olması ve ihaleyi yapan idare için özel olarak imal edilmemiş bir mal olması gerekmektedir.

– Öte yandan, mal teslim işinin, mal temin ve teslimi ya da mal imal ve teslimi şeklinde olması piyasadan hazır halde alınıp satılan mal olma özelliğini değiştirmemektedir.

12-) İşyerleri hakkında ünitece araştırma yapılmış olması, gerektiğinde Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti hususunda inceleme yapılmasına engel oluşturmaz. Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca sonradan inceleme yapılması durumunda, daha önce ödenmiş prim ile varsa gecikme cezası ve gecikme zammı tutarı, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan ve Kuruma ödenmediği anlaşılan prim ile varsa gecikme cezası ve gecikme zammından mahsup edilir.

5.2- Özel Nitelikteki İnşaatlarda Ünitece Araştırma ve Resen Yapılacak İşlemler

1-) Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri hakkında ünitece yapılacak araştırma; inşaat maliyetine Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.

2-) Bina maliyeti, belediyeler, valilikler ve ruhsat vermeye yetkili diğer makamların vermiş olduğu inşaatın ruhsatnamesinde yazılı bulunan, ruhsatnamesi yoksa ünitece tespit edilecek yüzölçümü ile birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle bulunacak tutar üzerinden hesaplanır.

3-) Birim maliyet bedelleri olarak, her yıl inşaatın sınıfı ve grubuna göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca (Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca) tespit edilen tutarlar alınır.

4-) İnşaatın niteliği dikkate alınarak, inşaatın ruhsatnamesi ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca (Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca) tespit edilen listede kayıtlı yapının sınıfı ve/veya grubunun farklı olduğunun anlaşılması hâlinde, inşaatın yapı sınıfı veya grubu, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca mahallinde düzenlenen tespit tutanağına istinaden ünitece belirlenerek işlem yapılır. Ünitece bu şekilde tespit edilen yapı sınıf veya grubuna yapılan itirazlar ise karara bağlanmak üzere Asgari İşçilik Tespit Komisyonuna intikal ettirilir. İnşaatın sınıfı veya grubunun, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca (Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca) yayımlanan listede daha alt bir yapı sınıfı veya grubunda tasnif edilmesi yönünde yapılan değişiklikler, araştırma veya inceleme işlemi sonucu tespit edilen borcun kesinleşmesine kadar dikkate alınır.

5-) Listede belirtilmemiş olan inşaata ait birim maliyet bedeli, listede kayıtlı benzeri bir inşaatın birim maliyet bedeli üzerinden hesaplanabilir.

6-) Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır.

7-) Araştırma, bina inşaatının bittiği tarihten sonra yapılır. Ancak, bu işlem, inşaatın el değiştirmesi ve zorunlu hâllerde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-11’deki inşaatın ikmal edilen kısmının bina maliyetine oranlarını gösterir tabloda gösterilen durumlara uygun bulunduğu takdirde bu oranlar aynen, uymadığı takdirde ise, yapılmayan kısımlar yapılan kısımlara oranlanarak bulunacak maliyet esas alınmak suretiyle inşaatın herhangi bir safhasında da yapılabilir.

😎 Gerektiğinde, inşaatın başladığı ve bitirildiği tarihin işverence resmî makamlardan alınacak belgelerle kanıtlanması istenebilir. İnşaatın başladığı tarihin resmî belge ile kanıtlanamaması hâlinde, yapı ruhsat tarihi inşaatın başladığı tarih olarak kabul edilir.

9-) Araştırma yapılırken, özel nitelikteki inşaat işyerlerinde inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır. İnşaatın başlangıç tarihinden önce ve bitim tarihinden sonra Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarları ile gün sayıları asgari işçilikle ilgili araştırma işleminde dikkate alınmaz. Ancak, aksine tespit yoksa iptali de yapılmaz.

5.3- İhale Konusu İşler ve Özel Nitelikteki İnşaatlarda Ünitece Yapılacak Araştırma İşleminde Bazı Ortak Hususlar

1-) Araştırma yapılırken, ihale konusu işlerde kesin kabulün ya da geçici kabulün noksansız yapıldığı, özel nitelikteki inşaat işyerlerinde de inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır. İşin başlangıç tarihinden önce ve bitim tarihinden sonra Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarları ile gün sayıları araştırma işleminde dikkate alınmaz. Ancak, aksine tespit yoksa iptali de yapılmaz.

2-) Kurumda tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla beraber hiç işçilik bildirilmemiş işyerlerinde ya da gerekli görülen diğer hâllerde işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tespit olunabilir. İhale konusu ve özel nitelikteki inşaat işlerinde hangi hallerde ünitece araştırma işlemi yapılacağı Kurumca belirlenir.

3-) Ünitece ihale konusu işlerde yapılan araştırma sonucunda tespit edilen ve Kuruma bildirilmediği anlaşılan asgari işçilik miktarı üzerinden, gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlarca yapılan özel nitelikteki inşaat işyerlerinde ise bu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğin 111 inci maddesi uyarınca hesaplanan prim tutarı, aksine bir tespit olmaması hâlinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek tahakkuk ettirilmek suretiyle gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödeneceğinin ve daha sonra Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılması istenilmeyeceğinin bir dilekçe ile bildirilmesi hâlinde, borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır. Bu durumda işverenin tahakkuk ettirilen prim borcunu ödemesi zorunlu olup, artık müfettiş incelemesi talep edilemez.

4-) Ünitece hesaplanan borcun yapılan tebligata rağmen ödenmeyeceğinin bildirilmesi veya tebligatta belirtilen sürede bildirimde bulunulmaması durumunda, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılır.

5-) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılmasına başlandıktan sonra inceleme sonucuna göre işlem yapılır. Ancak, denetim ve kontrole başlanmakla birlikte, işverenin borcu ödeyeceğine ilişkin üniteye yazılı başvurusu üzerine, ünitenin bu isteği ön kabulü, Kurum denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının uygun bulması koşuluyla inceleme durdurulur. En geç 15 gün içinde borcun ödendiğine ilişkin yazının Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarına ulaşması üzerine, kontrol ve inceleme işleminden vazgeçilmiş sayılır ve yasal kayıt ve belgeleri işverene iade edilir. İşverenin borcu ödememesi durumunda ise incelemeye devam edilir.

6-) İşyerleri hakkında ünitece araştırma yapılmış olması, gerektiğinde Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti hususunda inceleme yapılmasına engel oluşturmaz. Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca sonradan inceleme yapılması durumunda, daha önce ödenmiş prim ile varsa gecikme cezası ve gecikme zammı tutarı, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan ve Kuruma ödenmediği anlaşılan prim ile varsa gecikme cezası ve gecikme zammından mahsup edilir.

7-) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan incelemede işin yürütümü için gerekli olduğu saptanan asgari işçilik miktarının Kuruma bildirilmediğinin veya eksik bildirildiğinin tespiti hâlinde, bildirilmeyen tutar, hangi aylara ait olduğu hususunda bir tespit varsa o aylara; tespit yoksa faaliyette bulunulan son aya mal edilir ve Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi ile (e) bendinin (4) numaralı alt bendi de dikkate alınarak gerekli işlem yapılır.

😎 İşyerlerinde;

a) Fiilen veya işyeri kayıtlarından tespit edilecek her türlü bilgiden ya da kamu idareleri ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlar tarafından düzenlenen belge veya bilgilerden, çalıştığı tespit edildiği hâlde bu çalışmaları Kuruma bildirilmeyen veya eksik bildirilen,

b) Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığına veya eksik ücret ödendiğine dair belgeleri Kuruma verilmeyen veya verilen bu belgeler Kurumca geçerli sayılmayan,

sigortalılar ile ilgili olarak düzenlenmesi gereken, sigortalı işe giriş bildirgesi ve aylık prim ve hizmet belgesi ünitece yapılacak bir ay süreli tebligat ile ilgili işveren veya alt işverenden istenir.

Söz konusu belgeler, yapılan tebligata rağmen verilmediği takdirde ünitece re’sen düzenlenir.

6- ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ KAPSAMINDA KURUM MÜFETTİŞLERİ TARAFINDAN İNCELEME YAPILMASI

6.1- DEVAMLI İŞYERLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ

1-) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin 7 nci maddesi gereği saptanacak sektörlere ilişkin Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı veya yetki verilmesi halinde Grup Başkanlıklarınca belirlenecek devamlı nitelikteki işyerlerinde (Risk analizine dayalı, planlı denetimlerde, rehberler doğrultusunda.) yapılabileceği gibi,

2-) Müfettişler tarafından devamlı nitelikteki işyerleri kapsamında yapılan, sigorta olaylarının incelenmesi veya diğer nedenlerle yapılan işyeri denetim faaliyetleri sırasında ve gerek görülmesi halinde, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının belirlenmesine yönelik olarak da yapılmaktadır.

• Planlı Denetim

• Diğer Durumlar

– İhale

– Özel İnşaat

– Diğer

6.1.1- Planlı Denetim

Devamlı işyerlerinin daimi faaliyetleri ile ilgili planlı asgari işçilik incelemeleri; belirli kriterler (risk değerlendirme kriterleri) kullanılarak yapılan analizler sonucunda belirlenen işyerlerinden; Kuruma, işin yürütülmesi için yeterli işçilik bildiriminde bulunulup-bulunulmadığının tespiti amacıyla yapılan incelemelerdir.

Söz konusu bu incelemelerde, işin yürütülmesi için gerekli olan asgarî işçilik miktarının, “işyerinde yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalışan işçi sayısı, ilgili meslek ve kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurların dikkate alınmasıyla belirlenmesi mümkün olabileceği gibi sayılanlar dışında başkaca unsurların da dikkate alınmasına engel bulunmamaktadır.

Devamlı işyeri asgari işçilik incelemeleri, diğer bir anlatımla devamlı işyerlerine yönelik planlı asgarî işçilik incelemeleri; çeşitli analizler yapılarak, incelenecek alanın (sektör-şehir-işyeri) belirlenmesiyle başlayıp sonunda uzlaşma imkanı da sağlayan bir süreç kapsamında yürütülmektedir.

1-) Risk analizleri

2-) Rehberlik-Bilgilendirme

3-) Denetim

4-) Uzlaşma

6.1.2- Risk Analizleri-Alan Belirleme Aşaması

• Sektörel analiz çalışmaları; çeşitli risk kriterleri kullanılarak, yapılan analizler sonucu, denetim önceliğinin belirlenmesi işlemidir.

• Bu çalışma için ihtiyaç duyulan veriler; Kurumun kayıtlarından, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, meslek/ticaret veya sanayi odalarından ve diğer kaynaklardan, temin edilmektedir.

• Elde edilen veriler “risk değerlendirme kriterleri” (ortalama sigortalı sayısı, ortalama prime esas kazanç, sigortalıların yaş dağılımı ve kadın sigortalı istihdamı yoğunluğu v.b.) kullanılarak analizi sonrasında, denetim yapılacak işyerleri belirlenmektedir.

6.1.3- Rehberlik ve Bilgilendirme Aşaması

Risk analizleri neticesinde, asgarî işçilik incelemesine tâbi tutulmasına karar verilen sektörler içerisinde yer alan işyerlerinin bağlı ve üye oldukları meslek kuruluşlarına, dernek yönetimlerine v.b. denetim öncesinde yazılı ve elektronik ortamda bilgilendirme notları gönderilmekte ve talep gelmesi halinde Kurum müfettişlerince bu çerçevede bilgilendirme toplantıları yapılmaktadır. Mesleki kuruluş ve dernek yönetimlerine gönderilen bilgilendirme notlarının tüm üyelerine dağıtılması istenilmekte, gerekli hallerde illerde plânlı bir şekilde, ilgili sosyal kesimlere yönelik rehberlik ve bilgilendirme çalışmaları (seminer-toplantı v.b.) yapılmaktadır.

6.1.4- Denetim Aşaması

1-) İncelenecek işin tanınması / tanımlanması özelliklerinin v.b. tespitinde;

– İşin emsali

– Niteliği

– Kapsam ve kapasitesi

2-) Yapılan bildirimlerin yeterli olup olmadığının tespitinde;

– Sigortalı sayısı

– Çalışma süresi

– Prime esas kazanç tutarı

3-) İşin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarının tespitinde;

– Yapılan işin niteliği

– Kullanılan teknoloji

– İşyerinin büyüklüğü

– Benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı,

– İlgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü

gibi unsurlar dikkate alınır.

4-) Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin tespiti.

– Yemin hariç her türlü delil

– Düzenlenen tutanaklar

5-) Hizmet tespiti.

– Fiilen yapılan denetimlerle yapılan tespitler,

– İşyeri kayıtlarından yapılan tespitler

– Kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler

– Kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgiler

• Yukarıda belirtilen yol ve yönetmelerle yapılan asgari işçilik incelemesi neticesinde, işyerinden Kuruma yapılan bildirimlerin yeterli olduğu yahut eksik bildirimin söz konusu olduğu sonuçlarına ulaşılabilmektedir.

• Asgari işçilik incelemesi neticesinde işyerinden Kuruma eksik işçilik bildirildiği saptanmışsa, eksik işçilikle ilgili primler 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre işverenden tahsil edilmekte, ayrıca idari para cezası hükümleri de uygulanmaktadır.

• Eksik bildirimin tespiti halinde uzlaşma yolu da açık olup, devamlı işyeri vasfındaki işyerlerine ilişkin yapılan asgari işçilik incelemeleri neticesinde ortaya çıkan Kurum alacağı üzerindeki uzlaşma faaliyetleri, 5502 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelik hükümleri çerçevesinde, müfettişlerden teşekkül eden ve Grup Başkanlıkları bünyesinde ihdas edilen uzlaşma komisyonlarınca yerine getirilmektedir.

6.1.5- Prim Tahakkuku – Tebliğ – İtiraz

Denetim aşaması sonucunda,

• 5510 sayılı Yasanın 85. maddesinde belirtilen usullerle, Kuruma bildirilmediği tespit edilen asgarî işçilik tutarı üzerinden Kurumca re’sen tahakkuk ettirilen sigorta primleri, 88 inci ve 89 uncu maddeler dikkate alınarak işverene tebliğ edilir. İşveren, tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma itiraz edebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazın reddi halinde işveren, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz.

Denetim Aşamasının Sonuçlandırılması

• Bildirimlerin tespiti ve yeterli olup olmadığına karar verilmesi.

• Yeterli bildirim olmaması halinde gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti.

• Eksik bildirim tutarının ve ilgili olduğu dönemlerin tespiti.

• Varsa mevzuata aykırı diğer durumların tespiti.

• Eksik bildirim tutarı ve varsa diğer aksaklıklarla ilgili yaptırımların tespiti.

6.1.6- İncelemenin Sonucuna Göre Uygulanacak İdari Para Cezaları

• Hesaplanan fark matrahın maledildiği herbir ay için – (5510/102/d ve 102/e-4)

• İşyerini süresinde bildirmeme – (5510/102/b-1-2-3)

• Sigortalıyı süresinde bildirmeme – (5510/102/a-1-2-3)

• Prim belgelerini süresinde vermeme – (5510/102/c-1-2-3-4-)

• İşyeri kayıt-belgelerini eksik ibraz/ibraz etmeme – (5510/102/e-1-2-3)

• Tasdiki zorunlu defterlerin tasdiksiz tutulması – (5510/102/e-1-2)

• V.U.K. gereği bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre defter tutulması – (5510/102/e-1)

• Yasal defterlerdeki diğer geçersizlik halleri – (5510/102/e-4)

• Ücret ödeme bordrosu geçersizlik halleri – (5510/102/e-5)

6.1.7- Uzlaşma

Devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda;

1-) Tespiti yapılan ve sigortalılara maledilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden, gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında, konuya ilişkin raporun Kurumun ilgili birimine gönderilmesinden önce işverenle uzlaşma yapılabilir.

2-) Uzlaşma talebinin ya inceleme sırasında incelemeyi yapan müfettişe ya da inceleme tamamlandıktan sonra geciktirmeden Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına iletilmesi gerekir.

3-) İşverenin usulüne uygun uzlaşma talebi üzerine uzlaşma yeri, gün ve saati ile uzlaşmaya konu olan prim ve idari para cezası borcu işverene tebliğ edilir.

4-) Uzlaşma görüşmeleri, incelemeyi yapan müfettişin bağlı bulunduğu Grup Başkanlığındaki Uzlaşma Komisyonunda yapılır.

5-) Uzlaşmaya varılması halinde, bu durum tutanakla tespit edilir.

6-) Uzlaşılan tutarlar kesin olup, uzlaşma konusu yapılan tutarlar hakkında işverence dava açılamaz ve hiçbir mercie şikayet ve itirazda bulunulamaz.

7-) Uzlaşılan prim ve idari para cezalarının, uzlaşma tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekir. İşveren, uzlaşılan idari para cezası tutarı için ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlandırılmaz.

😎 Uzlaşılan tutarların, süresinde tam olarak ödenmemesi halinde uzlaşma bozulur ve uzlaşılan tutarlar kazanılmış hak teşkil etmez.

9-) Uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması veya uzlaşmanın bozulması hallerinde işveren, bu konuya ilişkin daha sonra uzlaşma talep edemez.

10-) Uzlaşma neticesinde indirim yapılması nedeniyle tahsil edilmemiş olan sigorta primlerinin daha sonra Kurum veya mahkeme kararıyla sigortalılara mal edilmesi halinde, daha önce eksik tahsil edilen sigorta primleri, sigortalının çalıştığı süre ve sigorta primine esas kazancı dikkate alınarak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.

6.2- İHALELİ İŞLER VE ÖZEL NİTELİKTEKİ İNŞAAT İŞYERLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ

• Geçici işyerlerinde (ihale konusu işler-özel bina inşaatları) asgari işçilik incelemeleri, esasında bu işlerle ilgili ilişiksizlik belgesi verilmesi sürecinin içinde değerlendirilebilir.

• İhale konusu işler ve özel nitelikli inşaatlarla ilgili ilişiksizlik belgesi verilmesi sürecinde, belirli şartların sağlanması koşuluyla, öncelikle ilgili ünite tarafından yukarıda belirtildiği şekilde “araştırma” işlemi yapılmakta, bu işlemle ilişiksizlik belgesi süreci sonuçlandırılamazsa yahut gerekli diğer hallerde “inceleme (asgari işçilik incelemesi)” işlemi yapılmaktadır.

• Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurumca araştırılır.

• Bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, 89 uncu madde gereği hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç kesinleşir.

• Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme zammının ödenmemesi, taahhütname verilmemesi veya Kurumca işyerinin denetlenmesine gerek görülmesi, yahut işverenin talebi durumunda Kurum müfettişince inceleme yapılır.

6.2.1- İnceleme Aşamasında Yapılan Çalışmalar

A-) Kurum Kayıtları ve İşyeri Dosyasının Tetkiki

B-) İşyeri Kayıtlarının Tetkiki

1-) İhale konusu işin tam tanım/nitelik ve kapsamının tespiti,

-İnşaat (Yapı) Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesinin tetkiki ile inşaatın niteliğinin açıkça ortaya konulması,

2-) İşe başlama ve bitiş tarihlerinin tespiti, Kuruma bildirim yapılan süreler ile karşılaştırılarak, farklılık söz konusu ise açıklanmasının talep edilmesi, (teslim-kabul tutanakları v.b.)

3-) Sigortalılara yapılan ücret ödemelerinin, sigorta primine esas kazançların ve bu ücretlerin defter kayıtlarına intikalinin tespiti,

4-) Sigortalıların sicil-kimlik bilgilerinin, işe başlama ve ayrılış tarihlerinin, görevlerinin, bu görevleri yapabilecek niteliğe sahip olup olmadıklarının tespiti ile sigortalılara ait işe giriş bildirgelerinin Kuruma yasal sürelerinde verilip verilmediğinin tespiti,

5-) İhale konusu iş için alınan hakediş tutarlarının (KDV ve varsa nefaset kes. hariç) ve bu tutarların defter kayıtlarına intikalinin tespiti,

-İnşaatlar için maliyetlerin tespiti,

6-) Alt İşverenlere (aracı, taşeron) yaptırılan işler var ise bunlara ödenen tutarların tespiti,

7-) Faturalı işçilik ödemelerinin (malzemeli işçilik ödemeleri ve/veya salt işçilik ödemelerinin) tespiti,

😎 Kendi nam ve hesabına çalışan kişilere (4/b) ücret ödemesi tespiti halinde, bu kişilerin niteliklerinin incelenen işe uygunluğunun tespiti,

9-) İşin yapımı için kullanılan makine taşıt, araç, gereç vb. cihazların işyerinde bulunup bulunmadığının tespiti,

gibi hususlar da dikkate alınır ve tespit edilen tüm bu hususlara kayıt inceleme tutanağında yer verilir.

C-) İşe Başlama ve Bitiş Tarihlerinin Tespiti

1-İhale konusu işlerde işe başlama tarihinin tespiti;

a-) İşe fiilen başlanılan tarih-sigortalı çalıştırılmaya başlanan tarih,

b-) İhale sözleşmesi ve yer teslim tutanağında belirtilen yer teslim tarihinden itibaren başlanılması gereken süreyi geçmemesi halinde işyeri bildirgesinde belirtilen işe başlama tarihi,

Aksi halde;

– Nedeni, ihale makamından alınacak belgeye dayandırılmak üzere işverence kanıtlanması halinde yine işyeri bildirgesindeki tarih,

– Kanıtlanamaması halinde yer teslim tutanağındaki tarih,

c-) Varlığı sonradan öğrenilen ihale konusu işlerde, işverence resmi makamlardan alınacak belgelerle kanıtlanan tarih, kanıtlanamaması halinde ise sözleşmede yahut yer teslim tutanağında belirtilen tarih,

işe başlama tarihi olarak kabul edilir.

2-Özel nitelikteki inşaat işyerlerinde işe başlama tarihinin tespiti;

a-) İnşaatın yapımına fiilen başlanılan- sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarih,

b-) Yasal sürede işyeri bildirgesi verilmek suretiyle işverence bildirilmiş ve Müfettiş tarafından da aksi saptanamamış ise işyeri bildirgesinde belirtilen tarih, (ruhsat tarihinden sonra işe başlama-bitirme-ruhsat yenileme zorunlu süreleri de dikkate alınmalıdır.)

c-) İşverenleri tarafından sigortalı çalıştırıldığına dair işyeri bildirgesi verilmeyen veya inşa halinde iken sigortalı çalıştırıldığı Kurumca tespit olunamayan, ancak, varlığı yapımı bitirildikten sonra öğrenilen inşaatlarda, sigortalı çalıştırılmaya başlandığı işverence kanıtlanabilen veya müfettiş tarafından saptanabilen tarih, kanıtlanamaması veya tespit de edilememesi durumunda Temel Yapı Ruhsat Tarihi,

d-) Ruhsatsız ya da ruhsata aykırı yapılarda, işverenin belgeleyebildiği tarih, bu yoksa her türlü resmi belgeden ve çevreden yapılan araştırmadan v.b. tespit edilen tarih,

işe başlama tarihi olarak dikkate alınır.

3-İhale konusu işlerde iş bitim tarihinin tespiti;

a-) Sigortalı çalıştırılmaya son verilen tarih,

b-) İhale makamınca, fiilen çalışmaya son verildiği belirtilen tarih,

c-) İhale makamınca iş bitim tarihi açıkça belirtilmemişse,

– Noksansız yapılan geçici kabulde geçici kabule itibar tarihi, itibar tarihi kayıtlı değilse geçici kabul tarihi,

– Geçici kabul sırasında saptanan noksanlıklar için ek süre verilmiş ise; noksanlıkların tamamlandığı veya kalan noksan işlerle birlikte nefaset kesilmek suretiyle işin yapımının sonlandırıldığı tarih,

d-) İhale konusu iş fesh edilmiş ise; fesih tarihi,

e-) Yukarıda açıklanan biçimde bir saptama yoksa; kesin kabulde, kesin kabule itibar tarihi, bu tarih kayıtlı değilse kesin kabul tarihi,

işin bitirildiği tarih olarak kabul edilir.

4-Özel nitelikteki inşaatlarda iş bitim tarihinin tespiti;

a-) İşin bitirildiği, işverence, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde belirtilen bir aylık sürede Kuruma yazılı olarak bildirilmiş ise, aksi kanıtlanamadığı sürece, işverenin beyanında belirtilen tarih,

b-) Anılan bir aylık süre geçirildikten sonra verilen dilekçeler için, aksi işverence kanıtlanamadığı sürece dilekçenin Kurum kayıtlarına giriş tarihi, (dilekçenin Kurum kayıtlarına giriş tarihi yapı kullanma izin belgesi için Belediyeye müracaat tarihinden sonra ise, Belediyeye başvuru tarihi.)

c-) Bitirildiği Kuruma bildirilmeyen inşaatlar içinse, yapı kullanma izin belgesinin verilmesi için belediyeye başvuru tarihi yahut diğer bilgi/belgelerle (elektrik-su abone tesis tarihleri, işin bittiğini ispata yarayabilecek resmi belge ve tutanaklar v.b.) ispat edilebilen tarih,

işin bitirildiği tarih olarak kabul edilir.

D-) İşin Nitelik ve Kapsamının, İnşaatın Yapı Sınıf ve Grubunun, İnşaatın Maliyetinin (Yaklaşık Birim Maliyet ile Yaklaşık Toplam Maliyetin) ve Asgari İşçilik Oranının Saptanması;

1-) İhale konusu işlerde, işyeri kayıtlarından ve ihale makamından alınan bilgi/belgelerden, incelenen işin nitelikleri ve bu iş kapsamında yapılan tüm faaliyetler tespit edilerek söz konusu işe uygun-daha önceden belirlenmiş bir asgari işçilik oranının mevcut olup olmadığı saptanır. Böyle bir oran belirlenmemişse işle ilgili asgari işçilik oranı belirlenmesine yönelik prosedür izlenir.

2-) Özel nitelikteki inşaat işyerlerinde, yapının sınıf ve grubu, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) tarafından bu hususta yayımlanan tebliğler ve Kurumun bu hususa ilişkin genelgeleri dikkate alınmak suretiyle tespit edilir.

3-) İnşaat birim maliyetinin tespiti;

a-) İnşaatın ruhsatnamesinde belirtilen yapı sınıf ve grubu binanın mevcut durumuna uygunsa bu sınıf ve grup, değilse yapının dahil olması gereken sınıf ve grubuna uygun birim maliyetler dikkate alınır.

b-) 30/04/2004 (dahil) ve önceki tarihlerde bitirilmiş, iki yıldan fazla sürmüş bina inşaatlarında, bittiği yıldan önceki yılların birim maliyetlerinin aritmetik ortalaması alınır.

c-) Yapımına 01/05/2004 tarihinden sonra başlanılan veya 01/01/2003 tarihinden sonra başlandığı halde 01/05/2004 tarihinden sonra bitirilen binaların maliyeti, ortalama maliyet yerine, bitirildiği yıldan bir önceki yıla ilişkin birim maliyet bedeli esas alınarak hesaplanır.

d-) 2003 yılından önce başlayıp, 2004 veya daha sonraki yıllarda bitirilen binaların maliyeti, 01/05/2004 tarihinden önceki ve sonraki sürede yapılan uygulamalar dikkate alınarak, yukarıda belirtildiği şekilde ayrı ayrı hesaplanır, bu suretle bulunan iki ayrı birim maliyet bedelinin aritmetik ortalaması alınır, bulunan rakamın binanın yüzölçümü ile çarpılması suretiyle hesaplama yapılır.

Örnek :

10/10/2000 ile 11/11/2004 tarihleri arasında yapılan bir binanın birim maliyet bedellinin hesaplanması

– 2000+2001+2002 yıllarının birim maliyet bedellerinin aritmetik ortalaması bulunduktan sonra,

-Bulunan bu değerle 2003 yılı birim maliyet bedelinin aritmetik ortalaması hesaplanır ve bulunan bu değer birim maliyet bedeli olarak dikkate alınır.

4-) İnşaatının toplam maliyetinin tespiti;

a-) Defter maliyeti ve yaklaşık maliyet (yaklaşık birim maliyet x inşaat alanı) birlikte tespit edilebilmişse yüksek olan tutar dikkate alınır. Yani işyeri kayıtlarından inşaatın maliyeti tespit edilmişse, bu durumda yapının sınıf ve grubuna uygun yaklaşık birim maliyet bedeli de hesaplanır, defterden tespit edilen maliyet ile karşılaştırılır, hangisi yüksekse hesaplamada o alınır.

b-) İnşaat işyerlerinde asgari işçilik değerlendirmeleri inşaat bittikten sonra yapılır. Ancak; inşaatın el değiştirmesi ve zorunlu nedenlerle bina tamamlanmadan da değerlendirme yapılabilir.

c-) Bitmemiş inşaatlarda, S.S.İ.Y. Eki (EK-11)İnşaatın ikmal edilen kısmının bina maliyetine oranlarını gösterir tabloda belirtilen durumlara uygun bulunduğu takdirde bu oranlar aynen, uymadığı takdirde ise, yapılmayan kısımlar yapılan kısımlara oranlanarak bulunacak maliyet esas alınır.

5-) Asgari işçilik oranının saptanması;

a-) Asgari işçilik oranları, Kurum bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca belirlenir ve bu oranlar tebliğ ile yayımlanır.

b-) İhaleli işlerde, işin kapsam ve niteliğine uygun asgari işçilik oranı, “Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ” ve “Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ”lerde yer alıyorsa bu oranlar, yoksa işe uygun tespit edilecek asgari işçilik oranı dikkate alınır.

c-) İhaleli işin birden fazla konuyu kapsıyor olması halinde asgari işçilik oranının tespiti;

Bünyesindeki her bir işin asgari işçilik oranı daha önce belirlenmiş olmak kaydıyla, ihale makamı tarafından her bir işe ait istihkak tutarlarının ayrı ayrı bildirilmesi hâlinde, araştırma işlemi, her bir işe ait asgari işçilik oranları dikkate alınarak yapılır. Her bir işe ait istihkak tutarının ayrı ayrı bildirilmemesi hâlinde ise işverenin yazılı isteği/kabulü üzerine araştırmada, bu işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate alınır. İşveren tarafından yapılan işlere ilişkin en yüksek asgari işçilik oranının uygulanmasının kabul edilmemesi durumunda işin asgari işçilik oranı Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenir.

d-) Özel nitelikteki inşaat işyerlerinde, inşaatın nitelikleri-yapılma şekli v.b. hususlar dikkate alınmak suretiyle, uygun asgari işçilik oranı, anılan tebliğde yer alıyorsa bu oran, yoksa işe uygun tespit edilecek asgari işçilik oranı dikkate alınır.

6.2.2- Faturalı İşçiliklerin Değerlendirilmesi

1-) Fatura ve gider belgeleri, ticaret ve vergi mevzuatının gerektirdiği niteliklere haiz ve işyeri kayıtlarına yansıtılmış olmalıdır.

2-) Miktar – konu – zaman – v.b. yönünden incelenen işle uyumlu olmalıdır.

– İncelenen faaliyete uygun miktar ve türlerde işlerle ilgili olmalı, hakediş içindeki paylar ve inşaat içindeki kullanımlarla uyumlu olmalıdır.

– İncelenen faaliyetin devam ettiği dönemde yapılan işlerle ilgili olmalıdır.

3-) Alt İşverenler tarafından inceleme konusu işyerinden yapılan bildirimler zaten bildirilen prime esas kazanç tutarı olarak bildirilmesi gereken işçilik miktarından düşüldüğünden, ayrıca bir kez daha fatura bedeli düşülmez, yani alt işveren tarafından düzenlenmiş olan faturalar asgari işçilik incelemesinde dikkate alınmaz.

4-) Diğer taraftan alt işverenin bu iş ile bağlantılı başka firma ve kişilere yaptırdıkları işlerle ilgili olarak aracılara verilen malzemeli ve salt işçilik faturaları diğer unsurları da taşıması halinde asgari işçilik değerlendirmesinde dikkate alınır.

5-) Faturalar, gerektiğinde karşı inceleme yapılmak suretiyle doğrulanabilmelidir. (Fatura düzenleyenin bildirimleri yeterli-işkolu kodu işe uygun, fatura diğer şartlara haiz ise, belgenin birim, ölçü ve fiyatlarının gerçeği yansıttığı ve yerel geleneklere de uygun olduğunun gözlenmesi halinde karşı incelemeye gerek görülmeyebilir.)

6-) Malzeme bedelinden ayrı olarak nakliye bedelinin kesin bir şekilde belirlendiği faturalara dayanılarak yapılan nakliye ödemeleri dikkate alınır.

7-) Yukarıda belirtilen şartlara uygun malzemeli işçilik faturaları;

– Özel bina inşaatlarında toplam maliyet bedelinden,

— İhale konusu işlerde ise toplam hakediş tutarından düşülür.

😎 Aynı faturada hem malzeme ve hem de işçilik tutarı kayıtlı ise, her iki tutar birbirinden ayrı kaydedilmiş olsa bile, toplam fatura tutarı, yaklaşık maliyet bedelinden veya toplam hakediş tutarından düşülür. Yani o fatura malzemeli işçilik faturası olarak dikkate alınır.

9-) Faturalı salt işçilik ödemeleri ise doğrudan Kuruma bildirilmiş işçilikler gibi, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik tutarından düşülür.

10-) İşçilik içeren faturaların KDV hariç tutarları dikkate alınır.

6.2.3- Asgari İşçilik Değerlendirmesi Yapılması

1-) İhaleli işlerde;

Toplam hakediş bedeli

–

Malzemeli işçilik ödemeleri

X

Asgari İşçilik Oranı

=

Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik Tutarı

–

(Salt İşçilik ödemeleri + Kuruma bildirilen SPEK tutarı)

=

Fark işçilik tutarı (eksik/fazla)

2-) İhaleli işlerde asgari işçilik değerlendirmesi yapılırken;

aa-) Toplam hakediş tutarı; İşverene ödenmesi gereken Katma Değer Vergisi (KDV) ve varsa nefaset tutarları hariç, malzeme fiyat farkı, stopaj ve varsa akreditif bedeli dahil toplam tutar.

b-) Kuruma bildirilen prime esas kazanç;

– İşveren ve varsa alt işveren ile yine varsa alt işverenin de alt işvereni tarafından Kuruma incelenen işin sicil numarasıyla (incelenen işin dosyasından) yapılan bildirimler,

— Kayden, fiilen veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından gönderilen bilgi ve belgelerden hareketle yapılan hizmet tespitleri sonucunda tespit edilen ve tahakkuku önerilen prime esas kazanç tutarları,

– Prime esas kazanç üst sınırının üzerinde ücret ödemeleri varsa, üst sınırı aşan ücret ödemeleri

dahil dikkate alınır.

6.2.4- İhaleli İş Asgari İşçilik Değerlendirmesi Örneği

….. 01/01/2010-31/12/2010 döneminde

22-Toplam Hakediş Tutarı : 1.000.000,00.-

3-Uygulanacak İşçilik Oranı : % 7

4-Faturalı Ödemeler

A)Malzemeli İşçilik Toplamı : 200.000,00.-

B)Salt İşçilik Toplamı : 40.000,00.-

5-Bildirilen SPEK Toplamı : 10.000,00.-

Değerlendirme

A)Değerlendirmeye Esas Hakediş Tutarı (2-4a) : 800.000,00.-

B)İşin Yürütümü İçin Gerekli En Az

İşçilik Miktarı (Ax3-4b) : 16.000,00.-

C)Bir Güne Düşen En Az İşçilik (B:1) : —

D)01.01.1994 Sonrasına Düşen An Az İşçilik (Cx1b) : 16.000,00.-

E)Bir Güne Düşen SPEK Bildirimi (5:1) : —

F)01.01.994 Sonrasına Düşen SPEK (Ex1b) : 10.000,00.-

G)Bildirim Eksiği (D-F) : – 6.000,00.-

5510 Sayılı Yasa Gereğince Yapılan Değerlendirme Sonucu İşyeri İçin 6.000,00- TL Eksik Bildirimde Bulunulduğu Saptanmıştır.

6.2.5- Hesaplanan Asgari İşçilik Miktarının Maledileceği Ay/Ayların Tespiti

Yukarıda belirtildiği şekilde hesaplanan eksik işçilik;

1-) Tahakkuk gerektiren işçiliklerin ait olduğu kesin olarak tespit edilebilen ay/aylar varsa bu ay/aylara,

2-) Kesin tespit yapılamıyorsa;

a-) İşyerinden Kuruma hiç bildirim yoksa, faaliyet döneminin tamamına,

b-) Faaliyet döneminin tamamında bildirim varsa, faaliyet döneminin son ayına

cc-) Faaliyetin sürdüğü ayların bir kısmında bildirim yoksa, çalışma olduğu halde bildirimin olmadığı aya/aylara,

maledilir.

6.2.6- İncelemenin Sonucuna Göre Uygulanacak İdari Para Cezaları

• Hesaplanan fark matrahın maledildiği herbir ay için – (5510/102/d ve 102/e-4)

• İşyerini süresinde bildirmeme – (5510/102/b-1-2-3)

• Sigortalıyı süresinde bildirmeme – (5510/102/a-1-2-3)

• Prim belgelerini süresinde vermeme – (5510/102/c-1-2-3-4-)

• İşyeri kayıt-belgelerini eksik ibraz/ibraz etmeme – (5510/102/e-1-2-3)

• Tasdiki zorunlu defterlerin tasdiksiz tutulması – (5510/102/e-1-2)

• V.U.K. gereği bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre defter tutulması – (5510/102/e-1)

• Yasal defterlerdeki diğer geçersizlik halleri – (5510/102/e-4)

• Ücret ödeme bordrosu geçersizlik halleri – (5510/102/e-5)

6.2.7- İnceleme Aşamasında Eksik İşçilik Üniteye Ödenerek İncelemenin Durdurulması

Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılmasına başlandıktan sonra inceleme sonucuna göre işlem yapılır. Ancak, denetim ve kontrole başlanmakla birlikte, işverenin borcu ödeyeceğine ilişkin üniteye yazılı başvurusu üzerine, ünitenin bu isteği ön kabulü, Kurum denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının uygun bulması koşuluyla inceleme durdurulur. En geç 15 gün içinde borcun ödendiğine ilişkin yazının Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarına ulaşması üzerine, kontrol ve inceleme işleminden vazgeçilmiş sayılır ve yasal kayıt ve belgeleri işverene iade edilir. İşverenin borcu ödememesi durumunda ise incelemeye devam edilir. Bu şekilde işverenin ödeyeceği prim miktarının hesabında da yine o işe ait asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanır.(isvesosyalguvenlik.com)

Faruk ÇINKI*

——————————————-
* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu