Çok az istisna hariç Sosyal Güvenlik Kurumunun işlem ve uygulamalarıyla, SGK mevzuatıyla ilgili konulardaki davaların iş mahkemelerinde açılması gerekmekte olup, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca da bazı konularda mahkemede dava açmadan önce SGK’ya başvuruda bulunması gerekmektedir. Bazı konularda ise SGK’ya başvurmadan önce doğrudan iş mahkemesinde dava açılabilmektedir.

Öte yandan bu kural sadece işverenler için değil, çalışanlar, ölen sigortalıların hak sahipleri, emekliler, kısaca SGK ile ilgisi olan, SGK’nın işlem ve uygulamaları kapsamına giren herkes için geçerlidir.

Dava Açmadan Önce SGK’ya Başvurulması Gereken Durumlar

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 4 üncü maddesinde;

“5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile diğer sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan uyuşmazlıklarda, hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespiti talepleri hariç olmak üzere, dava açılmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurulması zorunludur. Diğer kanunlarda öngörülen süreler saklı kalmak kaydıyla yapılan başvuruya altmış gün içinde Kurumca cevap verilmezse talep reddedilmiş sayılır. Kuruma karşı dava açılabilmesi için taleplerin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması şarttır. Kuruma başvuruda geçirilecek süre zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmaz.” hükmü yer almaktadır.

Dolayısıyla aşağıda belirtilen istisnai (SGK’ya Başvurmadan Doğrudan Dava Açılabilecek) konular hariç, SGK işlem ve uygulamaları, sosyal güvenlik mevzuatı ile ilgili konularda iş mahkemesinde dava açmadan önce SGK’ya dilekçe verilerek itirazda bulunması, SGK tarafından 60 gün içerisinde cevap verilmemesi veya itirazın (başvurunun) reddedilmesi halinde iş mahkemesinde dava açılması gerekir. Aksi halde mahkeme, dava açılmadan önce davalı Kurum’a başvurulmadığı gerekçesiyle dava şartı yokluğu nedeniyle davanın usulden reddine karar verir.

SGK’ya Başvurmadan Doğrudan Mahkemede Dava Açılabilecek Durumlar

• Sigortasız çalıştırılmış olma, eksik gün üzerinden veya düşük ücretle SGK’ya bildirilmiş olma durumlarında açılacak hizmet tespit davaları SGK’ya başvurmadan doğrudan açılabilir. Zaten çalışanın elinde sigortasız çalıştırıldığı veya eksik gün üzerinden bildirildiği sürelere ait çalışmasını kanıtlayacak, düşük ücretten sigortalı gösterildiği sürelere ait gerçek ücretini kanıtlayacak belge yoksa, mahkemeden dava açmadan SGK’ya şikayet dilekçesi verilmiş olsa dahi bu şikayetten sonuç çıkmaz, hatta SGK başvuruyu işleme dahi almayabilir. Öte yandan hizmet tespit davaları SGK’ya başvurulmadan açılabilmekle birlikte, hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespiti talebi ile işveren aleyhine açılan davalarda, dava mahkeme tarafından Kuruma resen ihbar edilir ve SGK davaya taraf olur.

• 6183 sayılı Kanuna göre düzenlenerek tebliğ edilen ödeme emrinin iptali istemine ilişkin davalarda dava açmadan önce SGK’ya başvurulması gerekmez. (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi – 29/04/2019 – 2018/6402 E., 2019/3181 K.)

• İdari para cezalarına karşı dava açmadan önce SGK’ya başvurulmuş olması gerekmez. Zaten dava açmadan önce SGK’ya itirazda bulunmuş olma şartı İş Mahkemelerinde açılacak davalar için geçerli olup, 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesine ve 6331 sayılı Kanunun 26/1-e maddesine istinaden SGK tarafından uygulanan idari para cezalarına karşı itirazın idare mahkemelerine yapılması gerektiğinden, bu davalar İş Mahkemeleri Kanunu kapsamına girmemektedir. (Bkz. İdari Para Cezasına İtiraz Etmeden Doğrudan Mahkemeye Gidilebilir mi ?) (isvesosyalguvenlik.com)