Her ne kadar Emekli Sandığı kapatılmış ve istisnai bazı maddeleri hariç Emekli Sandığı Kanununun maddeleri yürürlükten kaldırılmış olsa da 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesi uyarınca; 1 Ekim 2008 tarihinden önce Emekli Sandığı Kanunu kapsamında iştirakçi olarak çalışmış olanların ölümleri halinde, hak sahiplerine bağlanacak dul ve yetim aylıklarıyla ilgili olarak 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun mülga (yürürlükten kaldırılmış) hükümleri dikkate alınmaktadır.

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre de eşlere bağlanacak dul aylığı ile kız çocuklarına bağlanacak yetim aylığı konusunda muhtaçlık şartı aranmamakla birlikte; erkek çocuklarına öğrenim görmeleri halinde en fazla 25 yaşını doldurana kadar yetim aylığı bağlanmakta ve ödenmekte olup, 25 yaşını doldurduktan sonra erkek çocuğuna yetim aylığı bağlanması ve ödenmesi için malullük ve muhtaçlık şartı arandığı gibi, ölen çocukları üzerinden ana – babaya aylık bağlanması konusunda da muhtaçlık şartı aranmaktadır.

Emekli Sandığı Kanunu hükümlerinden örnek vermek gerekirse;

▪ İyileştirilmesi olanaksız hastalıklarının veya engelliliklerinin çalışmalarına engel olduğu SGK Kurum sağlık kurulunca onaylanacak raporla tespit edilen erkek çocuklara, muhtaç olmaları şartıyla, yaşları ne olursa olsun öğrenci veya evli olup olmadıklarına bakılmaksızın aylık bağlanmaktadır. (5434 sayılı Kanunun mülga 74 üncü maddesinin altıncı fıkrası)

▪ Kendisinden aylık bağlanacak olanların, ölüm tarihinde Kanun kapsamında iştirakçi veya 4/1-(c) kapsamında sigortalı olmayan babalarına, aylık bağlanan dul ve yetimlerden artan hisse olup olmadığına bakılmaksızın,

a) 65 yaşından büyük olanlara, muhtaç olmaları,

b) 65 yaşından küçük olanlara ise, muhtaç ve çalışarak geçimini sağlamayacak derecede malul olmaları,

şartıyla tahsis talep (aylık bağlanma talep) tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanmaktadır. (5434 sayılı Kanunun 72 nci maddesinin mülga birinci ve üçüncü fıkraları)

▪ Kendisinden aylık bağlanacak olanların, ölüm tarihinde Kanun kapsamında iştirakçi veya 4/1-(c) kapsamında sigortalı ve evli olmayan muhtaç anaya tahsis talep tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanmaktadır. (5434 sayılı Kanunun 72 nci maddesinin mülga birinci, ikinci ve üçüncü fıkraları)

Emekli Sandığı Kanunu Kapsamında Muhtaç Sayılma Şartları

Muhtaç sayılma şartları 5434 sayılı Kanunun mülga 108, 109, 110 ve 111 inci maddelerinde düzenlenmiş, konu ayrıca SGK tarafından çıkarılan 2020/22 sayılı Genelgede ayrıntılı açıklanmıştır. Kanun ve Genelge hükümlerine göre muhtaçlık için aranan şartlar aşağıda belirtilmiştir.

▪ “Muhtaçlık” dul ve yetimler tarafından tanzim ve imzaları ihtiyar heyetlerince tasdik edilecek beyan kağıtları üzerine daimi olarak oturdukları yerlerin bağlı bulundukları il veya ilçe idare heyetleri tarafından muhtaçlık sebepleri açıkça gösterilmek suretiyle tespit edilecektir.

▪ 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesi uyarınca tespit edilen asgarî ücretin net tutarından daha az aylık geliri olup (Bkz. Aylık Net Asgari Ücretin Hesabı), kendisini ve Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre bakmaya mecbur olduğu ailesi fertlerini geçindirmeye yetecek kadar malı da (para veya o mahiyetteki kıymetler dahil) olmayanlar muhtaç sayılacaktır.

▪ Muhtaç olduklarına karar verilenlerden, sonradan veraset, bağış, vasiyet yoluyla veya başka suretlerle para, menkul, gayrimenkul mal ve gelir edinmiş veya kazanç sağlamış olanlar; bu durumlarını, bunları iktisap ettikleri tarihten itibaren bir ay içinde beyanname ile Kuruma bildirmeleri gerekmektedir.

Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi için, SGK’nın internet sitesindeki Mevzuat bölümünde yer alan 2020/22 sayılı SGK Genelgesinin “1.2.3. Muhtaçlık” başlıklı bölümüne bakılabilir. (isvesosyalguvenlik.com)