1- GİRİŞ: Bilindiği gibi, sosyal güvenlik reformuyla isteğe bağlı sigortalılık kolaylaştırılmış – özendirilmiş ve isteğe bağlı sigortalılığın emeklilik statüsü de 4/b (yani eski Bağ-Kur) olarak belirlenmiştir.

Diğer yandan, yine sosyal güvenlik reformuyla maluliyet kapsamında emekli olma şartları her üç statü açısından da ortaklaştırılmıştır.

2- KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sosyal güvenlik reformuyla, (5510 sayılı Kanunla) isteğe bağlı sigortalılık kolaylaştırılmış, sisteme girme şartları azaltılmış ve sistemden çıkma şartları ise zorlaştırılmıştır. Sağlık yardımı da verilmesiyle, isteğe bağlı sigortalılık; alternatif bir sigortalılık sistemi haline getirilerek, sosyal güvenliğin kapsamının genişletilmesi amaçlanmıştır.

Hatta, evde el sanatlarıyla uğraşan kadınlara, kademeli olarak daha düşük prim ödeme imkanı getirilerek, isteğe bağlı sigortalılığa dahil olma daha cazip hale getirilmeye çalışılmıştır.

Bu açıklamaların ışığı altında, birçok vatandaşımız tarafından “Acaba tamamı veya bir kısmını isteğe bağlı sigorta kapsamında prim ödeyenler malulen emekli olabilirler mi ?” sorusu sorulmakta ve bu konuda tereddütlü yaklaşımlar söz konusu olmaktadır.

Bu tür soru ve tereddütlerin aslında haklı yönleri de bulunmaktadır.

Bu haklı yönlerden biri, maluliyette esas olan “çalışma veya meslekte kazanma gücü kaybı”dır.  Yani, maluliyet, çalışma esnasında veya daha doğrusu ilk defa sigortalı olunduktan sonra gerek genel (çalışma gücü kaybı) gerekse yapılan işten (meslekte kazanma gücü kaybı) dolayı çalışamama durumunu ifade etmektedir. Yani, maluliyet esasen, “çalışma”yı, daha açık ifadelerle maluliyet, kişinin önceden çalışmaya başlayıp daha sonra çalışamama durumuna gelmesini çağrıştırmaktadır. Kaldı ki kişinin çalışmaya başlamadan önceki çalışma gücü kaybı maluliyet olarak değil, yaşlılık aylığının özel durumuna göre değerlendirilmektedir. Yapılan bu açıklamalar, hiç fiili çalışması olmayan bir kişinin sadece isteğe bağlı prim ödemesi durumunda, sanki malulen emekli olamayacağı düşüncesini ön plana çıkarmaktadır.

Ancak, sosyal güvenlik reformuyla, isteğe bağlı sigortalılık; ayrı ve farklı bir statü olarak tasarlanmış ve bu tür sigortalılıkla,  başlangıçtan sonuna kadar hiç fiili çalışma olmasa da emeklilik hakkını elde etme imkanı getirilmiştir.  Kaldı ki çalışma gücü kaybı nedeniyle, çalışamama ve bunun yerine sosyal güvenliğin sağlanması için isteğe bağlı prim ödenmesinde de herhangi bir mantık uyumsuzluğu olduğu söylenemez.

İkinci tereddüt edilecek konu ise, 5510 sayılı Kanunun “Malullük sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartları“ başlıklı 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde “Malûliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrıldıktan veya işyerini kapattıktan veya devrettikten sonra Kurumdan yazılı istekte bulunması” hükmünün bulunmasıdır. Yani maluliyetin şartlarından biri de 4/a sigortalıları için işten ayrılmak, 4/b sigortalıları için de işyerini kapatmak veya devretmektir. Bu hükümler, sanki maluliyet için çalışmayı ön plana çıkarmaktadır.

Ancak, işin başka boyutu, sosyal güvenlik reformuyla, daha doğrusu 1/10/2008 tarihinden sonra isteğe bağlı sigortaya ödenen primler 4/b, yani eski Bağ-Kur statüsünde sayılmıştır. Daha açıkçası, sosyal güvenlik reformuyla, isteğe bağlı sigortalılığın çalışma statüsünden bağı tamamen koparılmış ve sadece emekli statüsü açısından özel ve münhasır bir sigortalılık haline getirilmiştir. Kaldı ki, yukarıda bahsedilen 26 ncı maddenin tamamına bakıldığında, madde hükümlerinde statü (4/a, 4/b ve 4/c) ayrımı hiçbir şekilde bulunmamaktadır.

3- SONUÇ

Dolayısıyla, maluliyet aylığının bağlanmasında, statü olarak en son bulunulan statüye göre şartlar belirlendiğinden, gerek hiç fiili çalışma olmadan 10 yılın tamamında isteğe bağlı prim ödenmesi, gerekse de sigortalılık süresinin (prim ödeme kastedilmektedir) başında, ortasında veya sonunda isteğe bağlı sigorta primi ödenmiş olması durumunda, diğer şartların da mevcut olması halinde, maluliyet aylığına hak kazanılmaktadır.(www.isvesosyalguvenlik.com)

Recep LEVENT*

——————————————-

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu

receplevent23@hotmail.com