Eşi, ana, babası veya çocuğu ölen kişiye hak sahibi olarak, eğer ölen kişinin sigortalılıkla / sosyal güvenceyle ilgili şartları da tutuyorsa, SGK tarafından ölüm (dul – yetim) aylığı / geliri bağlanmaktadır.

Kendisine bakmakla yükümlü olan eşi, ana – babası veya çocuğu ölen kişi maddi destekten yoksun kaldığından, bağlanacak ölüm aylığı ile kişinin mağduriyeti bir nebze de olsa giderilmektedir.

Eşi, Anası, Babası veya Çocuğu Kaybolan Kişiler Ne Yapabilir ?

Ancak, kişinin eşi, anası, babası veya çocuğu ölmemiş, buna karşılık kaybolmuşsa, kendisinden haber alınamıyorsa, cesedi de bulunamamışsa bu durumda ne olacak ?

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun “Ölüm karinesi” başlıklı 31 inci maddesinde; “Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır.” hükmüne yer verilmiştir.

Kanunun 32 nci maddesinde de; “Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Dolayısıyla ortadan kaybolan, uzun süre kendisinden haber alınamayan, ölü mü, sağ mı bilinmeyen, cesedi de bulunamayan eş, ana, baba veya çocukla ilgili olarak hak sahibi kimseler mahkemeye başvurarak mahkemeden Gaiplik Kararı vermesini talep edebilirler. Mahkemenin vereceği gaiplik kararı, kayıp olan kişinin öldüğü anlamına gelir ve mahkemenin gaiplik kararına istinaden o kişinin hak sahipleri SGK’ya başvurarak ölen kişi üzerinden kendilerine ölüm (dul – yetim) aylığı bağlamasını talep edebilirler. Eğer gaipliğine karar verilen kişinin şartları ve yeterliyse hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanır.

Kaybolan Kişiyle İlgili Mahkemeye Gaiplik Kararı İçin Başvurma Şartları

Mahkemeye herhangi bir kişiyle ilgili olarak gaiplik kararı vermesi konusunda başvurusu yapılabilmesi yani dava açılabilmesi için;

– O kişiden uzun süreden beri haber alınamıyorsa, son haber alma tarihinin üzerinden en az 5 yıl geçmiş olması,

– O kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolması durumunda ise ölüm tehlikesinin üzerinden en az 1 yıl geçmiş olması,

gerekir.

Kayıp kişiyle ilgili olarak mahkemeye yapılan başvuru üzerine mahkeme, gaipliğine karar verilecek kişi hakkında bilgisi bulunan kimseleri, belirli bir sürede bilgi vermeleri için usulüne göre yapılan ilânla çağırır.  Bu süre, ilk ilânın yapıldığı günden başlayarak en az altı aydır.

Mahkemeye başvuru yapıldıktan sonra, gaipliğine karar verilecek kişi, ilân süresi dolmadan ortaya çıkar veya kendisinden haber alınırsa ya da öldüğü tarih tespit edilirse gaiplik istemi düşer.

İlândan sonuç alınamazsa, yani kayıp kişi hakkında bilgisi olan hiç kimse çıkmazsa, mahkeme kişinin gaipliğe karar verir ve ölüme bağlı haklar, aynen gaibin ölümü ispatlanmış gibi kullanılır.

Gaiplik kararı ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğurur.

Bu konudaki başvuru Sulh Hukuk Mahkemesine yapılır. Yetkili mahkeme, kişinin Türkiye’deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye’de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer, böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir.

Mahkemenin Gaiplik Kararı Üzerine SGK Hangi İşlemleri Yapar ?

Eşi, anası, babası veya çocuğu kaybolan kişi veya kişiler, başvuruları üzerine mahkemenin vereceği gaiplik kararına istinaden hakkında gaiplik kararı verilen kişi üzerinden ölüm (dul – yetim) aylığı bağlanması için SGK’ya başvurabilirler. Eğer gaipliğine karar verilen kişinin ve kendisine aylık bağlanması için başvuran kişinin şartları tutuyorsa, SGK ölüm (dul – yetim) aylığını bağlar. (Bkz. Dul ve Yetim Aylığı Alma Şartları)

SGK tarafından bağlanacak aylığın başlangıç tarihine gelince;

• Gaipliğe ilişkin mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren beş yıl içinde aylık bağlanması için SGK’ya müracaat edilmesi halinde;

– Mahkeme kararının gerekçe veya hüküm bölümünde sigortalının gaip olduğu tarih belirtilmiş ise gelir/aylıklar, mahkeme kararında belirtilen tarihi,

– Mahkeme kararının gerekçe veya hüküm bölümünde sigortalının gaip olduğu tarihi belirtilmemiş ise, mahkeme kararının kesinleştiği tarihi,

takip eden ay başından itibaren aylık başlatılır, buna göre geriye dönük toplu ödeme de yapılır.

• Gaipliğe ilişkin mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren beş yıl içinde müracaat edilmemesi halinde ise, SGK’ya müracaat tarihinden geriye doğru beş yıllık gelir/aylık ödenir.

Yapılacak toptan ödemeler için beş yıllık hak düşürücü süre uygulanır, yani geriye dönük en fazla beş yıllık süre için toptan ödeme yapılır.

Eğer gaipliğine karar verilen kişinin sigortalılık süresi ve/veya prim gün sayısı hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması için yeterli değilse, bu durumda talep etmeleri halinde hak sahiplerine toptan ödeme yapılır.

Öte yandan gaipliğine karar verilen kişiyle ilgili olarak SGK hak sahiplerine cenaze ödeneği vermez.(isvesosyalguvenlik.com)