Olağanüstü Hal Vatandaş ve Çalışan Olarak Hayatımızı Nasıl Etkileyecek ?

Bilindiği üzere 15 Temmuz 2016 günü Ülkemizde darbe girişimi şeklinde meydana gelen ancak teröristçe bir saldırıya dönüşen olaylar nedeniyle 21 Temmuz 2016 tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından 90 gün süreyle Olağanüstü Hal ilan edilmiş ve Karar aynı gün Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Konuya ilişkin TBMM kararı ise 22 Temmuz 2016 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Olağanüstü Hal İlanının Dayanağı

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın, “Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilanı” başlıklı 120 nci maddesinde; “Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.” hükmü yer almaktadır.

Anayasanın bu maddesine istinaden 90 gün süreyle tüm Ülkemizde olağanüstü hal ilan edilmiştir. Ancak bu 90 günlük süre Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere Meclis tarafından uzatabilecektir.

Olağanüstü Hal İle Sıkıyönetim Arasındaki Fark

Sıkıyönetimde valilere ait yetkiler sıkıyönetim komutanlarına geçer, örneğin zabıta ve polis sıkıyönetim komutanına bağlanır, yani askerin yetkisi artar. Olağanüstü hal de ise valilerin ve polisin yetkileri artar. Yani olağanüstü halde sivil yönetim aynen devam eder.

Olağanüstü Hal Vatandaş Olarak Hayatımızı Nasıl Etkileyecek ?

Aslında alınan bu olağanüstü hal kararı vatandaşın normal hayatını pek etkilemeyecektir. Bundan etkilenecek olanlar darbe girişimiyle ve terör örgütleriyle ilişkisi olanlardır. Çünkü olağanüstü hal süresince Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda aynen kanun yerine geçecek Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarabilecek, bu KHK’ların Anayasaya aykırılığı öne sürülerek Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamayacak, ayrıca gözaltına alınanlar için gözaltı süresi uzatılabilecektir.

Nitekim konuya ilişkin ilk KHK 23 Temmuz 2016 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak (667 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname) yürürlüğe girmiş ve alınacak acil tedbirle belirtilmiş, gözaltı süresi 30 güne çıkarılmıştır.

2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu uyarınca, aslında tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ağır ekonomik bunalım halleri nedeniyle de olağanüstü hal ilan edilebilmektedir. Şu anki olağanüstü hal ise şiddet olayları nedeniyle ilan edilmiştir.

Şiddet olayları nedeniyle olağanüstü hal ilan edilen durumlarda da Kanunun 11 inci maddesi uyarınca örneğin;

– Savcılık veya mahkeme kararına gerek olmaksızın kişilerin; üstü, araçları, eşyaları aranabilecek ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el konulabilecek.

– Kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti konulabilecek.

– Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılması, çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması yasaklanabilecek.

– Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınması veya nakli yasaklanabilecek.

– Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırılabilecek.

Aslında Kanunun söz konusu 11 inci maddesinde alınabilecek birçok tedbir belirtilmiştir. Ancak yukarıda Ülkemizin içinde bulunduğu durum nedeniyle sadece şu an uygulanması ihtimal dahilinde olanlar belirtilmiştir.

Burada araç ve üst araması yapılması, kimlik kontrolü özellikle her vatandaşın her an karşılaşabileceği durumlardır. Bu nedenle evden çıkarken herkesin mutlaka üzerinde geçerli bir kimlik belgesi (nüfus cüzdanı, ehliyet gibi) bulundurması en çok dikkat edilecek husustur. Zaten Kabahatler Kanununa göre de kimliğini yanında taşımamanın cezası 105 liradır.

Olağanüstü Hal Çalışma Hayatını Nasıl Etkileyecek ?

– Olağanüstü Hal Kanunun 11/n maddesinde; işçinin isteği, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, sağlık sebepleri, normal emeklilik ve belirli süresinin bitişi nedeniyle hizmet akdinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde, işçi çıkarmanın işverenin de durumu dikkate alınarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla izne bağlanabileceği veya ertelenebileceği belirtilmiştir.

– 4857 sayılı İş Kanununda olağanüstü halle ilgili tek düzenleme “Olağanüstü hallerde fazla çalışma” başlıklı 43 üncü maddede yer almaktadır. Ancak bu düzenleme de seferberlik haliyle ilgili olup şu anki durumu kapsamamaktadır.

– Memurlarla ilgili olarak ise olağanüstü hal konusunda 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda düzenlemeler içeren maddeler aşağıda belirtilmiştir.

Madde 62 – Atamalarda görev yerine hareket ve işe başlama süresi

Madde 72 – Yer değiştirme suretiyle atanma

Madde 96 – Olağanüstü yönetim hallerinde çekilme usulü

Madde 108 – Aylıksız izin

Madde 125 – Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller

Madde 152 -Zam ve tazminatlar

Yukarıdaki mevzuat düzenlemelerinden anlaşılacağı üzere, çalışma hayatı yönüyle şu anki olağanüstü hal durumu özellikle 4857 sayılı İş Kanununa tabi çalışanları pek etkilemeyecektir. (isvesosyalguvenlik.com