Yeni Tamamlayıcı Emeklilik ve Kıdem Tazminatı Sistemi

Kıdem tazminatı fonuyla birlikte gündeme gelen hatta gündemden düşmeyen Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi yani TES uygulaması üzerinde şu an ilgili bakanlıklar tarafından çalışmalar yapılıyor. Bu sistem daha önce kurulması planlanan kıdem tazminatı fonu sisteminin farklı bir şekli olduğundan, kıdem tazminatıyla birlikte adı geçiyor.

Dolayısıyla tamamlayıcı emeklilik sistemi sadece işçileri kapsayan bir sistem.

Şu an gündemde olan taslağa göre en basit şekliyle anlatmak gerekirse sistem aşağıdaki gibi uygulanacak. Bu konudaki düzenleme netleşince sistemin ayrıntıları sitemizde daha sonra açıklanacak.

• Sistem 1 Ocak 2022 tarihinde uygulamaya girecek, yani işçi ve işverenden yapılacak kesintiler başlayacak. İşçilerin bu tarihten önceki çalışma sürelerine ait kıdem tazminatı hakları şu an yürürlükte olan mevzuata / sisteme tabi olacak. Dolayısıyla işçiler bu tarihten önceki çalışma süreleriyle ilgili herhangi bir kıdem tazminatı hakkı kaybına uğramayacak.

• Sistem karma TES ve isteğe bağlı TES olarak iki ayrı şekilde uygulanacak. Emekliliğine az bir süre kalmış olanlar hariç, 1 Ocak 2022 tarihinde tüm özel sektör çalışanları karma TES’e dahil olacak. Daha sonra isteyen işçi isteğe bağlı TES sistemine geçebilecek. Sistemden ödenek emekli aylığı miktarı da aşağıdaki örnekte de belirtildiği üzere işçinin tabi olduğu sisteme göre değişecek.

• Şu anki sisteme göre işçiler her bir yıllık çalışması karşılığı 30 günlük brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı aldığından, karma TES sisteminde bu 30 günün 19 günü kıdem tazminatı hakkı olarak işveren üzerinde devam edecek, 11 günü ise kişinin bireysel fon hesabında yani kurulacak yeni fonda birikecek. İsteğe bağlı TES’de sistemine dahil olan işçinin ise tüm kıdem tazminatı hakları fona geçecek. Fonda biriken paralar emeklilik yatırım fonları tarafından değerlendirilecek.

• Çalışan bu yeni fonda biriken parasını çok az istisna hariç 60 yaşını doldurana kadar alamayacak. 60 yaşını doldurmadan önce işçi isterse sadece bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, bir defaya mahsus olmak üzere işsiz kalması, ilk konut edinimi veya ağır hastalık gibi sebeplerden herhangi biri için, başvuru tarihinde fondaki birikim tutarının yüzde 10’unu toplu para olarak alabilecek. Çoklu yararlanım halinde yani burada belirtilen istisnai durumların birden fazlasının söz konusu olması halinde ise fondaki birikim tutarının en fazla yüzde 20’sini toplu para olarak alabilecek.

• Çalışan 60 yaşını doldurduğunda ise fonda biriken parasının (eğer daha önce toplu para almışsa kalan parasının) en fazla yüzde 25’ini toplu olarak alabilecek. Fonda kalan parası ise kendisine aylık olarak ödenecek. Tamamlayıcı emeklilik sisteminden kastedilen de işte her ay ödenecek bu tutar. Dolayısıyla tamamlayıcı emeklilikte yaş 60 olarak uygulanacak. Yaş dışında burada herhangi bir çalışma süresi şartı yok, kişi kaç yıl çalışmış olursa olsun fark etmez, sonuçta kendisi adına fonda birikmiş olan parayı alacak. Ödenecek emekli aylığı miktarına da örnek vermek gerekirse;

– Ödenecek emeklilik aylığının miktarı, emeklilik yaşı gelmeden önce sistemden kısmi çekiş hakkını kullanma yılı ve oranına, emekli olduğu dönemde toplu para çekecek ise toplu çıkış oranına, çalışanın karma sistemde mi kalacağı veya isteğe bağlı sisteme mi katılım sağlayacağına, isteğe bağlı TES’e geçiş yaparsa sistemde kalış süresine göre değişecek.

– Bir asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini isteğe bağlı TES’te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 68 bin lira birikecek. Eğer bireysel fon hesabında biriken tutardan toplu ödeme almazsa kendisine 15 yıl boyunca yaklaşık olarak 461 lira emekli aylığı ödenecek.

– Asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini karma TES’te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 37 bin lira birikecek. Bireysel fon hesabında biriken fondan toplu ödeme almazsa kendisine 15 yıl boyunca bu sistemden yaklaşık 251 lira emekli aylığı ödenecek.

• Karma TES’te yüzde 5,33’lük kıdem hakkı ve yüzde 3 işveren katkısı alınırken, isteğe bağlı TES’te yüzde 4 işveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas kazanç üzerinden) devlet katkısı uygulanacak.

Ayrıca bu yeni sistemde çalışanın ücretinden de çalışan (işçi katkısı) olarak,

– Katkı payına esas aylık kazancı asgari ücret olan çalışanlar için yüzde 0,5’i,

– Katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için yüzde 1,5’i,

– Katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için yüzde 2,5’’i,

kesilecek. Çalışanın talepte bulunması halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6’sına kadar artırılabilecek. (isvesosyalguvenlik.com)