5510 sayılı Kanunun 18 inci maddesi uyarınca; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş, yani Kurumla sözleşmesi bulunan sağlık kurum ve kuruluşlarında görevli olan ve SGK adına reçete yazma yetkisi bulunan hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

• İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle alınan istirahatlarda, herhangi bir prim ödeme gün sayısı şartı olmaksızın ve istirahatlı (raporlu) olunan her gün için,

• Analık (gebelik) hali nedeniyle alınan istirahatlarda, istirahat süresinin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde sigortalı adına en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, analık hali nedeniyle istirahatlı (raporlu) olunan her gün için,

• Yukarıda sayılanlar dışında kalan hastalık, rahatsızlık, kaza halleri nedeniyle alınan istirahatlarda, istirahat süresinin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde sigortalı adına en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, istirahatın üçüncü gününden itibaren istirahatlı olunan her gün için,

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği yani istirahat (rapor) parası ödenmektedir.

Geçici iş göremezlik ödeneği (istirahat parası), sigortalının Kuruma bildirilen günlük kazancı esas alınarak, yatarak tedavilerde günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.

İlk İki Gün İçin İstirahat Parası Ödenmeyen Durumlar:

Yukarıda yer alan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, iş kazası ve meslek hatalığı ile analık (gebelik) halleri nedeniyle alınan istirahatlarda (raporlarda), istirahat süresinin her günü için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği (istirahat / rapor parası) ödenirken, bunun dışında kalan hastalık, rahatsızlık veya kaza halleri nedeniyle alınan istirahatlarda, istirahat süresi kaç gün olursa olsun, ilk iki günlük istirahat için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmemekte, istirahatın üçüncü gününden başlanarak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Yani geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilmesi için 90 günlük prim ödeme gün sayısı şartının yanında istirahat süresinin de en az üç gün olması gerekmektedir. Bu nedenle, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilen işyeri hekimlerinin de sigortalılara sadece iki güne kadar istirahat verebilme yetkisi vardır.

İşçi İşyerinde Çalışmadığı Halde İşverenin İşçiye Ücret Ödemesi Gereken Durumlar:

4857 sayılı İş Kanununun 32 nci maddesinde ücret; “Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan, ücretin bir iş/çalışma karşılığı ödeneceği sonucu ortaya çıkmaktadır. Ancak istisnai de olsa Kanunun bazı maddelerinde, işçi işyerinde çalışmamış olsa dahi işverenin işçiye herhangi bir çalışma karşılığı olmaksızın ücret ödemesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Bunlar;

• Fesih bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.(Madde 27)

• İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.(Madde 46)

• İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.(Madde 46)

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, işçinin işyerinde çalışmadığı halde işveren tarafından işçiye ücret ödenmesini gerektiren istisnai haller içerisinde iş göremezlik ödeneği ödenmeyen iki günlük istirahat süresi yer almamaktadır.

İstirahat Parası Ödenmeyen İki Gün İçin İşveren Sigortalıya Ücret Ödemek Zorunda mı?

Not: Bu konudaki daha güncel bilgi için Rapor Parası Verilmeyen İki Gün İçin İşçiye Ücret Ödenmesi Gerekir mi ? başlıklı yazıya bakabilirsiniz.

İş kazası, meslek hastalığı, analık hali dışındaki nedenlerle, üç günden az istirahat aldığı için SGK tarafından kendisine geçicici iş göremezlik ödeneği ödenmeyen, bu istirahat süresi boyunca işyerinde de çalışmayan işçiye;

1- Öncelikle, işveren atıfet yani yardım olarak ücretini ödeyebilir. Buna engel bir durum bulunmayıp tamamen işverenin isteğine bağlı bir durumdur.

2- Eğer işçi ile işveren arasında yapılmış bir iş sözleşmesi/hizmet akdi varsa veya işçi toplu iş sözleşmesi kapsamında bir işyerinde çalışıyorsa ve iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesinde, işçinin geçici iş göremezlik ödeneği alamadığı iki günlük istirahat süresi için işverence işçiye ücretinin ödeneceğine dair bir hüküm varsa, bu durumda işverenin işçiye söz konusu iki gün için ücretini ödemesi gerekir.

3- İşveren kendi isteğiyle söz konusu iki günlük istirahat süresi için işçiye ücret ödemek istemese, ayrıca bu konuda herhangi bir iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi hükmü bulunmasa dahi, eğer işçinin ücreti aylık olarak (maktu) belirlenmişse bu durumda da söz konusu iki gün için işverenin işçiye ücret ödemesi gerekir. Çünkü, 4857 sayılı İş Kanununun “Geçici iş göremezlik” başlıklı 48 inci maddesinde;

“İşçilere geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yapılan kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir.

Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir.”

hükmü yer almaktadır.

Söz konusu maddede, hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edileceği (kesileceği) belirtildiğine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyen günler için, aylık ücretli işçilerin ücretlerinden herhangi bir kesinti yapılamayacağı, yani işçi işyerinde çalışmamış olsa dahi geçici iş göremezlik ödeneği (istirahat parası) alamadığı istirahatlı günler için işçiye ücretinin ödenmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu zorunluluk, ücreti aylık olarak belirlenen işçiler için söz konusu olup, günlük yevmiye ile çalışan işçiler açısından ise böyle bir zorunluluk söz konusu değildir.

Aynı şekilde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı maktu aylığı; hastalık, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığın tam olarak ödenmesi hali olarak tanımlamış ve raporu nedeni ile iş göremezlik ödeneği (rapor parası) alan işçinin bu ödeneği işyerine iade ederek maktu aylığını tam alacağını belirtmiştir.

İstirahat Süresinde İşçi Sigortalı Olarak Bildirilir mi?

İstirahatlı olan işçi, istirahat süresi boyunca işyerinde çalışmadığından, doğal olarak çalışmadığı günler sigortalı olarak bildirilmez, dolaysıyla ay içerisinde işçi kaç gün işyerinde çalıştıysa, çalıştığı gün sayısı üzerinden sigortalı olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir. Ayrıca sigortalının eksik gün nedeni Aylık Prim ve Hizmet Belgesinde belirtilir, istirahat raporunun da Eksik Gün Bildirim Formu ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne elden verilmesi veya aynı süre içinde posta ile gönderilmesi gerekir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102 nci maddesi ondördüncü fıkrasında sayılan işyerleri içi ise eksik gün nedeninin Aylık Prim ve Hizmet Belgesinde gösterilmesi yeterli olup, ayrıca istirahat raporunun Kuruma gönderilmesi gerekmez. Toplu iş sözleşmesi yapılan özel sektör işyerleri ile 30 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı özel sektör işyerleri bunlardan bazılarıdır.

Ancak, sigortalı istirahatlı olduğu sürede işyerinde çalışmamış olsa bile, eğer işveren sigortalıya çalışmadığı sürede ücret ödemişse, bu durumda ücret ödenen günlerin sigortalı olarak Kuruma bildirmesi, yani Aylık Prim ve Hizmet Belgesindeki çalışma gün sayısı ve ödenen ücret kısmına dahil edilmesi gerekir. Çünkü prime tabi olmayan kazançlar 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinde istisnai olarak sayılmış olup, istirahatlı olduğu süre içerisinde sigortalıya ödenen ücretler bu istisna içerisinde yer almamaktadır.

İstirahatlı İşçinin İşyerinde Çalışmadığına Dair Bildirimin Mutlaka Yapılması Gerekir:

12/05/2012 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ uyarınca, istirahat süresini takip eden 5 işgünü içinde (sigortalıların istirahat raporlarını işverenlerine ibraz etmelerini takip eden 5 işgünü içerisinde), işçinin çalışmadığına dair bildirimin elektronik ortamda Kuruma gönderilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Söz konusu bildirim, www.sgk.gov.tr internet adresinde işveren menüsü “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi”, “Kullanıcı Şifre Ekranı”, “Çalışılmadığına Dair Bildirim İşlemleri”, “Giriş” bölümünde yer alan bilgiler kaydedilmek suretiyle yapılmaktadır.

Bu bildirimin yapılması sigortalı açısından da önemli olup, işveren tarafından bu bildirim yapılmadıkça, Kurum sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneğini ödememektedir.

Öte yandan; 5510 sayılı Kanunun 102 inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi uyarınca, söz konusu bildirimin belirlenen süre ve elektronik ortamda yapılmaması halinde sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri, hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır. (isvesosyalguvenlik.com)