SGK mevzuatında, gerek gerçek usulde gerekse basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların, ölüm (dul – yetim) aylığı alamayacaklarına veya aylık alıyorken gelir vergisi mükellefi olanların almakta oldukları dul – yetim aylığının kesileceğine dair herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.

Ancak SGK mevzuatında bu konuda bir hüküm olmaması, basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların dul – yetim aylığı almalarına engel bir durum olmadığı anlamına gelmemektedir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine gereğince basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar zorunlu Bağ-Kur (4/b) sigortalılığı kapsamına girmektedirler. Dolayısıyla basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar zorunlu Bağ-Kur sigortalısı sayılmaktadır.

Öte yandan yine SGK mevzuatı uyarınca; 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olanlar yetim aylığı alamamakta (Emekli Sandığı kapsamında yetim aylığı alanlar hariç), dul aylığını ise yüzde 50 üzerinden alabilmektedir. Buna göre konu aşağıda değerlendirilmiştir. Aşağıda belirtilen açıklamalar sadece basit usulde değil gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olanlar ile başka herhangi bir nedenden dolayı zorunlu Bağ-Kur sigortalısı olan herkes için de aynen geçerlidir.

Dul – Yetim Aylığı Alıyorken Basit Usulde Gelir Vergisi Mükellefi Olanların Durumu

• Ölen eşinden dolayı SSK veya Bağ-Kur kapsamında dul aylığı alan kişi basit usulde gelir vergisi mükellefi olursa, aylığı yüzde 75’den yüzde 50’ye düşer, eğer yüzde 50 üzerinden aylık alıyorsa aylığı değişmez.

• Ölen eşinden dolayı 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine istinaden dul aylığı alan kişi basit usulde gelir vergisi mükellefi olsa da aylığı değişmez.

• Ölen anne veya babasından dolayı SSK veya Bağ-Kur kapsamında yetim aylığı alan kişi basit usulde gelir vergisi mükellefi olursa, aylığı kesilir.

• Ölen anne veya babasından dolayı 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine istinaden dul aylığı alan kişi basit usulde gelir vergisi mükellefi olsa bile aylığı kesilmez.

Basit Usulde Gelir Vergisi Mükellefi Olduktan Sonra Dul-Yetim Aylığı Başvurusu Yapacakların Durumu

• Ölen eşi SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan basit usul gelir vergisine tabi kişi yüzde 50 üzerinden, ölen eşi 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında olan basit usul gelir vergisine tabi kişi ise yüzde 75 üzerinden (eğer yüzde 50 veya yüzde 60 üzerinden aylık almasını gerektirecek başka herhangi bir neden yoksa) dul aylığı alabilir.

• Ölen anne veya babası SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan basit usul gelir vergisine tabi kişi yetim aylığı alamaz, ölen anne veya babası 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında olan basit usul gelir vergisine tabi kişi ise yetim aylığı alabilir.

Emekli Olan veya 4/a (SSK) Kapsamında Sigortalı Olarak Çalışan Basit Usul Vergi Mükelleflerinin Durumu

Emekli olan kişi basit usulde gelir vergisi mükellefi olsa bile Bağ-Kur sigortalısı sayılmaz. Ancak bu kişinin Bağ-Kur sigortalısı sayılmaması dul ve yetim aylığı açısından durumu değiştirmez. Çünkü ölen eşi SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan kişi eğer emekli ise yine yüzde 50 üzerinden aylık alabilir, ölen eşi 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında olan kişi eğer kendisi de 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında yüzde 50 üzerinden dul maaşı alır. Ölen anne veya babası SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan kişi eğer emekli ise yine yetim aylığı alamaz, ölen anne – babası 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında olan kişi ise SSK veya Bağ-Kur kapsamında emekli ise yetim aylığı alabilir, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında emekli ise yetim aylığı alamaz.

Benzer durum hizmet akdine istinaden bir veya birden fazla işverene bağlı olarak 4/a (SSK) kapsamında sigortalı çalışan basit usul gelir vergisi mükellefleri için de geçerlidir. Bunlar 4/a sigortalılıkları devam ettiği sürece Bağ-Kur sigortalısı sayılmaz, ancak ölen eşi SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışıyorsa yine yüzde 50 üzerinden aylık alabilir, ölen eşi 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında olan kişi 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışsa bile dul maaşı ise değişmez. Ölen anne veya babası SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan kişi eğer 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışıyorsa yine yetim aylığı alamaz, ölen anne – babası 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında olan kişi ise 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışsa bile yine yetim aylığı alabilir.

Burada tek istisna ölen anne veya babası SSK veya Bağ-Kur kapsamında olan ve kendisi de 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışan kişi aynı zamanda eğer öğrenci ise ve 20 – 25 yaşını doldurmamışsa yetim aylığı alabilir. (Bkz. Artık Çalışan Çocukların Yetim Aylığı Kesilmeyecek) (isvesosyalguvenlik.com)