İşyerlerine / işverenlere getirilen iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerden biri de iş sağlığı ve güvenliği kurma yükümlülüğü olup, ayrıca bu yükümlülük 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile getirilmiş yeni bir yükümlülük de değildir.

Bu yükümlülüğe 1 Eylül 1971 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 1475 sayılı eski İş Kanununun 76 ncı maddesinde yer verilmiş, daha sonra bu Kanun yerine 10 Haziran 2003 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununun 80 inci maddesinde de aynı yükümlülük yer almış, son olarak esas itibariyle 30 Aralık 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun “İş sağlığı ve güvenliği kurulu” başlıklı 22 inci maddesinde konuyla ilgili düzenlemeye yer verilmiş, ayrıca 18 Ocak 2013 tarihli Resmi Gazete’de de İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik yayımlanmış olup, uygulama söz konusu Kanun maddesi ve Yönetmelik çerçevesinde devam etmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Hangi İşyerleri İçin Zorunlu ?

İşyerinin tabi olduğu tehlike sınıfına bakılmaksızın, elli ve daha fazla çalışanı bulunan ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı az tehlikeli, tehlikeli veya çok tehlikeli tüm işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturmak zorundadır.

Aynı işverene bağlı, fabrika, müessese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok işyeri bulunduğu hallerde elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı kurul kurulur. Bu durumda ihtiyaç duyulması halinde kurullar arasında koordinasyon ve bilgi alış verişi işverence sağlanır.

İşveren, birden çok işyerinin her birinde kurulacak kurulların çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporların, en az üç ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarca incelenmesini sağlar. Ayrıca bu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri tespit eder ve uygulanmasını sağlar.

Alt İşveren (Taşeron) Bulunan İşyerlerinde Bu Zorunluluk Kime Ait ?

İşyerindeki çalışması altı aydan az süren taşeronlar için iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma zorunluluğu yoktur. Taşeronun işyerindeki çalışmasının altı aydan fazla sürmesi halinde bu zorunluluk ortaya çıkar ve uygulama aşağıdaki şekilde yürütülür.

• Asıl işveren alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı elli ve daha fazla ise asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul kurar. İş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin yürütülmesi ve kurullarca alınan kararların uygulanması konusunda işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır.

• İşyerinde sadece asıl işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla ise bu durumda kurul asıl işverence kurulur. 50’den az çalışanı olduğu için kurul oluşturma yükümlülüğü bulunmayan alt işveren, kurul tarafından alınan kararların uygulanması ile ilgili olarak koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

• Alt işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla, asıl işverenin çalışan sayısı ellinin altında ise işyerinde kurul alt işverence oluşturulur. Asıl işveren alt işverenin oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

• Asıl işveren ve alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı ellinin altında ve toplam çalışan sayısı elliden fazla bulunduğu durumlarda ise koordinasyon asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. Kurulun oluşumunda üyeler Yönetmeliği 6 ncı maddeye göre her iki işverenin ortak kararı ile atanır.

• Asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmayan ve aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Kimlerden Oluşur ?

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu aşağıda belirtilen kişilerden oluşur:

• İşveren veya işveren vekili.
• İş güvenliği uzmanı.
• İşyeri hekimi.
• İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi.
• Bulunması halinde sivil savunma uzmanı (işyerinde bu görevi yapan kişi varsa).
• Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta (işyerinde bu görevi yapan kişiler varsa).
• Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci. (Bkz. İşyerinde Çalışan Temsilcisi Görevlendirme Zorunluluğunun Kapsamı)

Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür. İş güvenliği uzmanının tam çalışma zorunluluğu olan işyerleri İşyerinde Çalışan Temsilcisi Görevlendirme Zorunluluğunun Kapsamı başlıklı yazıda belirtilmiştir.

İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu İle İlgili Yükümlülükleri

İşverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma yükümlülüğü dışında Kurulla ilgili diğer yükümlülükleri aşağıda belirtilmiştir.

• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygulamak zorundadır.
• İşveren tarafından, kurulun üyelerine ve yedeklerine iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilmesi sağlanır. Asıl işveren alt işveren ilişkilerinde ortak kurul oluşumunda eğitimden her iki işveren birlikte sorumludur.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun Görev ve Yetkileri

İş sağlığı ve güvenliği kurulun görev ve yetkileri şunlardır;

• İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönerge taslağı hazırlamak, işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve yönergenin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gündemine almak.

• İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek.

• İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak.

• İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve işyerinde meydana gelen ancak iş kazası olarak değerlendirilmeyen işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olan olayları veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek.

• İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve bu programların uygulanmasını izlemek ve eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunmak.

• İşyerinde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek.

• İşyerinde yangın, doğal afet, sabotaj ve benzeri tehlikeler için alınan tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek.

• İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları değerlendirerek belirlemek ve işverene teklifte bulunmak.

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile ilgili acilen toplanarak karar vermek.

İşyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmak.

Yükümlülüğünü Yerine Getirmeyen İşverenlere Uygulanacak İdari Para Cezaları

6331 sayılı Kanunun konuya ilişkin 22 nci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenler aynı Kanunun 26/1-i maddesi gereğince Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından idari para cezası uygulanır. Yerine getirilmemesi halinde ceza uygulanacak yükümlülükler aşağıda belirtilmiştir.

• Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulunu oluşturmamak.

• Alt işverenin bulunduğu hallerde uygun kurulu oluşturmamak, kurullar arasında koordinasyonu sağlamamak.

• Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirmemek.

2022 yılı için uygulanacak idari para cezaları ise; az tehlikeli işyerleri için 10.449 TL, tehlikeli işyerleri için 13.932 TL, çok tehlikeli işyerleri için 20.898 TL’dir. Diğer yıllara ait idari para cezası tutarlarına İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İdari Para Cezaları – 6331 Para Cezaları sayfasından ulaşılabilir.

Konu Hakkında Daha Fazla Bilgi

İş sağlığı ve güvenliği kurulunun oluşturulması, asıl ve yedek üyelerin seçimi ve işverence atanması, kurulun çalışma şekli ve diğer konularla ilgili daha ayrıntılı bilgi İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik’e bakılabilir. (isvesosyalguvenlik.com)