26 Ekim 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa eklenen Mükerrer 20/A maddesi ile basit usule tabi vergi mükelleflerine yani küçük esnaf ve sanatkara, 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren elde edilen kazançlarına uygulanmak üzere vergi istisnası (muafiyeti) getirilmişti.

Uygulamanın ayrıntısını düzenleyen 320 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği 26 Mayıs 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi ve yaklaşık 840 bin küçük esnaf ve sanatkarı (berber, kuaför, tesisatçı, tuhafiyeci, marangoz, kaportacı, lastikçi, tornacı, çay ocağı işleticisi, bakkal, terzi, tamirci, taksici, dolmuşçu gibi) kapsayan vergi istisnasının (muafiyetinin) şartları belli oldu. Söz konusu Kanun ve tebliğ hükümleri uyarınca basit usule tabi küçük esnaflar ve sanatkarlar aşağıdaki şartlarla söz konusu vergi muafiyetinden yararlanacaklar.

Genç Girişimci Vergi Muafiyetinden Yararlananların / Yararlanacakların Durumu

2016 yılında da benzer şekilde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa eklenen “Genç girişimcilerde kazanç istisnası” başlıklı mükerrer 20 nci madde ile genç girişimcilere vergi muafiyeti, ayrıca Bağ-Kur sigorta primi teşviği getirilmişti. (Bkz. Kendi İşini Kurmak isteyen Gençlere Vergi Muafiyeti Getirildi, SGK Teşvik Rehberi sayfasının “13- Genç Girişimcilere Sağlanan Teşvik (5510/81-k)” başlıklı bölümü.)

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun söz konusu mükerrer 20 nci maddesine göre, ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 75.000 Türk lirasına kadar olan kısmı, maddede belirtilen şartlarla gelir vergisinden müstesnadır. Ayrıca aynı maddede, istisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hallerinde dahi yıllık beyanname verileceği belirtilmiş olup genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılabilmesi için beyanname verilmesi gerekmektedir.

Buna karşılık basit usule tabi mükelleflerin ticari kazançları gelir vergisinden istisna edildiğinden ve bu kazançları beyan edilmeyeceğinden yani bunların beyanname vermeleri gerekmeyeceğinden, basit usule tabi vergi mükellefleri yukarıda belirtilen genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanmayacaklardır. Şartları tutan ve genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanmak isteyenlerden, basit usule tabi olanların vergi dairesine başvurarak gerçek usule tabi olmaları gerekecektir.

Basit Usule Tabi Olanlar Bağ-Kur Primi Ödeyecek mi ?

Basit usule tabi olanlar sadece vergi muafiyetinden yararlanacak olup, bunlar basit usulde de olsa vergi mükellefi sayıldıkları için, eğer emekli değillerse veya herhangi bir işyerinde 4/1 (SSK) kapsamında sigortalı olarak çalışmıyorlarsa, zorunlu 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı sayılacaklar ve vergi mükellefiyetleri devam ettiği sürece SGK’ya her ay Bağ-Kur primi ödemeleri gerekecektir. (Bkz. Bağkur – Tarım Bağkur ve Muhtar Prim Tutarları) Çünkü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin (b) bendinde; Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanların 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı sayılacağı belirtilmiştir.

Basit Usule Tabi Olma Şartları

Söz konusu vergi muafiyetinden, basit usulde vergi mükellefi olan kişiler yararlanacak olup, basit usulde vergi mükellefi olma yani basit usule tabi olma şartları aşağıda belirtilmiştir.

1- Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak. (İşinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocuklar, namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz).

2- İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması yani işyerinin kiralanmış olmaması halinde emsal kira bedelinin, işyerinin kiralanmış olması halinde ise yıllık kira bedeli toplamının; 2021 takvim yılı için büyükşehir belediye sınırları içinde kalan yerlerde 12.000 TL (12 bin TL), diğer yerlerde 7.600 TL (7 bin 600 TL), 2022 takvim yılı içinse büyükşehir belediye sınırları içinde kalan yerler için 16.000 TL (16 bin TL), diğer yerler için 10.000 TL (10 bin TL) sınırını aşmaması.

3- Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlar için yıllık alımları tutarının 200.000 TL (200 bin TL) veya yıllık satışları tutarının 320.000 TL (320 bin TL) sınırını aşmaması, mal alım – satımı değil de hizmet işleriyle uğraşanlar için bir yıl içinde elde edilen gayri safi iş hasılatının 100.000 TL (100 bin TL) sınırını aşmaması, hem alım – satım hem de hizmet işleriyle uğraşanlar için de yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 200.000 TL (200 bin TL) sınırını aşmaması.

4- Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olmama.

Gerçek Usulden Basit Usule Geçme Şartları ve Şekli

Yukarıda 1. ve 2. maddede yazılı şartları topluca taşıyan ve arka arkaya son iki yıl alış, satış ve/veya hâsılat tutarlarının her biri yukarıda 3. maddede belirtilen tutarlardan düşük olan gerçek usule tabi mükellefler, bu şartın gerçekleşmesini izleyen yılın Ocak ayının başından otuz birinci günü akşamına kadar yazılı olarak bağlı bulundukları vergi dairesine başvurmaları halinde basit usule geçebilirler.

Basit Usulden Faydalanamayacak Olanlar

Aşağıda belirtilen vergi mükellefleri, yıllık kazanç tutarları itibariyle basit usule tabi olma şartlarını taşısalar bile basit usulde kabul edilemeyecek, gerçek usulde gelir vergisi mükellefi sayılacak, dolayısıyla vergi muafiyetinden yararlanamayacaklardır.

• Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları.
• İkrazat işleriyle uğraşanlar. (Ödünç para verme işleriyle uğraşan veya ödünç para verme işlerine aracılık edenler.)
• Sarraflar (kuyumcular) ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar.
• Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar yani ihaleli iş yapanlar, müteahhitler.
• Sigorta prodüktörleri.
• Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere aracılık edenler.
• Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar.
• Tavassut işi (aracılık, komisyonculuk) yapanlar (dayıbaşılar hariç).
• Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler.
• Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç).
• Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dâhil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dâhil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.

Basit Usulden Yararlanma Hakkını Kaybetme

Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybeden mükellefler, ertesi takvim yılı başından,

• Basit usulün şartlarını haiz olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler dilekçelerinde belirttikleri tarihten veya izleyen takvim yılı başından,

• Yeni işe başlayanlar işe başlama tarihinden,

• Yukarıda belirtilen basit usulden faydalanılamayacak faaliyetlere başlayan mükellefler bu faaliyete başladıkları tarihten,

itibaren gerçek usulde vergilendirilecektir.

Basit Usule Tabi Olanlara Tanınacak Kolaylıklar – Vergi Muafiyeti

• Basit usule tabi mükelleflerin ticari kazançları gelir vergisinden istisna edilmiş olduğundan, kendileri bu ticari kazançlarından dolayı gelir vergisi ödemeyecekler.

• Basit usulde kazanç istisnasından yararlanacak olan mükellefler, istisna kapsamındaki bu kazançlar için yıllık beyanname vermeyecek ve diğer gelirleri dolayısıyla beyanname vermeleri halinde de bu kazançlarını beyannameye dahil etmeyecekler.

• Basit usulde kazanç istisnası, 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yürürlüğe girdiğinden, basit usule tabi mükelleflerin 2021 yılında elde ettiği ticari kazançları da bu istisna kapsamından yararlanacak.

Örnek 1: Kuaförlük faaliyetinde bulunan ve öteden beri basit usule tabi olan mükellef (A), 2021 yılında 35.000 TL kazanç elde etmiştir. Mükellef (A)’nın beyana konu başkaca bir geliri de bulunmamaktadır. Bu durumda, mükellef (A)’nın, 2021 yılında kuaförlük faaliyetinden elde ettiği kazancı gelir vergisinden istisna olduğundan, mükellef (A) yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir.

Örnek 2: Taksi işletmeciliği faaliyeti dolayısıyla basit usule tabi olan mükellef (B), 2021 yılında 45.000 TL kazanç elde etmiştir. Mükellef (B) aynı yıl sahibi olduğu konutundan 25.000 TL kira geliri elde etmiştir. Bu durumda, 2021 yılında taksicilik faaliyetinden elde ettiği kazancı gelir vergisinden istisna olduğundan mükellef (B), kira geliri için vereceği yıllık gelir vergisi beyannamesine basit usulde tespit edilen ticari kazancını dahil etmeyecektir.

• Ticari kazancı basit usulde tespit edilmekte iken, yukarıda Basit Usule Tabi Olma Şartları başlıklı kısımda yer alan şartları kaybeden mükelleflerin ticari kazançları, izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirileceğinden, bu mükellefler şartların kaybedildiği yıl için de söz konusu istisnadan yani vergi muafiyetinden yararlanabilecekler.

Örnek 3: Terzilik faaliyetinde bulunan ve basit usule tabi olan mükellef (C), 2021 yılında basit usule tabi olmanın genel şartlarından biri olan yıllık kira tutarı haddini aştığından, 1/1/2022 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilmeye başlamıştır. Bu durumda, mükellef (C) 2021 yılında elde ettiği ticari kazancı için basit usulde tespit olunan kazançlarda gelir vergisi istisnasından yararlanacak olup, 1/1/2022 tarihinden itibaren ise gerçek usulde vergilendirilecektir.

• Takvim yılı içinde basit usulden gerçek usule geçen mükellefler, gerçek usule geçtikleri tarihe kadar elde ettikleri kazançları için istisnadan yararlanacak, bu tarihten itibaren ise söz konusu istisnadan yararlanamayacaklar.

Örnek 4: Servis işletmeciliği faaliyetinde bulunan ve basit usule tabi olan mükellef (Ç), servis işletmeciliği faaliyetinin yanında, 1/10/2021 tarihinde bir adet kamyon satın alarak şehirlerarası yük taşımacılığı faaliyetine de başlamıştır. Şehirlerarası yük taşımacılığı faaliyeti, Gelir Vergisi Kanununun 51 inci maddesinde yer alan basit usulden faydalanamayacak faaliyetler arasında sayıldığından, mükellef (Ç), şehirlerarası yük taşımacılığı faaliyetine başladığı 1/10/2021 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilecektir. Bu durumda mükellef (Ç), 1/1/2021-30/9/2021 döneminde servis işletmeciliği faaliyetinden elde ettiği kazancı dolayısıyla gelir vergisi istisnasından yararlanacak, bu tarihten sonra servis işletmeciliği faaliyetinden elde ettiği kazancı ile şehirlerarası yük taşımacılığı faaliyetinden elde ettiği kazancı ise gerçek usulde vergilendirileceğinden, anılan istisnadan yararlanamayacaktır.

• Gerçek usulde vergilendirilmekteyken izleyen takvim yılının başında basit usule geçen mükellefler, basit usule geçtikleri tarihten itibaren kazanç istisnasından yararlanabileceklerdir. Gerçek usulden basit usule nasıl geçilebileceği yukarıda “Gerçek Usulden Basit Usule Geçme Şartları ve Şekli” başlıklı bölümde açıklanmıştır.

Örnek 5: Tuhafiyecilik faaliyetinde bulunan ve gerçek usulde vergilendirilen mükellef (D)’nin, 2020 ve 2021 yılları iş hacmi Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinde yazılı hadlerin altında gerçekleşmiştir. Mükellef (D), 2022 yılı Ocak ayı içerisinde bağlı bulunduğu vergi dairesine yazılı olarak başvurarak basit usule geçme talebinde bulunmuştur. Vergi dairesince yapılan kontroller sonucu şartları taşıdığı anlaşılan mükellef (D)’nin mükellefiyeti 1/1/2022 tarihinden itibaren basit usul olarak tesis edilmiştir. Bu durumda mükellef (D), 2022 yılında elde edeceği ticari kazancı için basit usulde kazanç istisnasından yararlanacaktır.

Basit Usule Tabi Olanların Tutmaları Gerekecek Kayıt ve Belgeler

Basit usule tabi olanların sadece elde ettikleri ticari kazançları gelir vergisinden istisna edilmiş ve bunların beyanname verme mecburiyetleri kaldırılmış olup, vergi mevzuatına göre belge düzeni ve kayıtların tutulması uygulaması ve mükellefiyeti ile ilgili diğer ödevlerin yerine getirilmesi konularında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Dolayısıyla, basit usule tabi mükellefler; kayıtlarının tutulması, belge düzeni ve mükellefiyetleri ile ilgili diğer yükümlülüklerini, mevcut mevzuat hükümleri kapsamında yerine getirmeye devam edeceklerdir.

Bu kapsamda, basit usule tabi mükellefler, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre fatura, perakende satış vesikaları ve diğer belgeleri düzenlemek ve kullanmak zorundadırlar. Diğer taraftan, söz konusu mükellefler faaliyetlerinde kullandıkları belgeleri, 6/12/1998 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 215) ve 30/6/1999 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 225)’nde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde temin etmeye devam edeceklerdir. Ayrıca, “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” düzenledikleri meslek odaları veya meslek mensupları (Serbest Muhasebeci Mali Müşavir) aracılığıyla “Defter-Beyan Sistemi” üzerinden kayıtlarının tutulmasına da devam edilecektir.

Basit Usule Tabi Olan Mükellefler Vergi Levhası Alacak mı ?

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 5 inci maddesinde, gelir vergisi mükellefleri (kazancı basit usulde tespit edilenler dahil) ile sermaye şirketlerinin her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhayı almak zorunda oldukları belirtilmiştir. Basit usule tabi mükelleflerin 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren 193 sayılı Kanunun 46 ncı maddesine göre tespit edilen ticari kazançları gelir vergisinden istisna edildiğinden ve bu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceğinden, bu kapsamda bulunan mükelleflerin ticari kazançları üzerinden vergi tarhiyatı yapılması söz konusu değildir. Dolayısıyla, ticari kazançları vergi tarhına esas olmayan basit usule tabi mükelleflerin vergi levhası alma zorunlulukları bulunmamaktadır.

İnternet ve Benzeri Elektronik Ortamlarda Gelir Getirici İş Yapanların Durumu

Sosyal içerik üreticiliği ile mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliği faaliyetlerinde bulunan ve bu faaliyetlerinden gelir elde edenler (YouTuber’lar gibi) de yukarıda belirtilen şartlarla basit usulden yararlanabilecekleri gibi, basit usule tabi olan vergi mükelleflerinin de internetten ve benzeri elektronik ortamlardan başka bir faaliyette bulunmaları basit usule tabi olma hakkını kaybetmelerine yol açmayacak olup, bu konuda uygulanacak şartlar ve dikkate edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir.

• Basit usule tabi mükelleflerin, aynı faaliyetlerini internet ve benzeri elektronik ortamlarda da sürdürmesi basit usulün şartlarını ihlal sayılmayacak.

• Basit usule tabi olan mükellefin sürdürdüğü faaliyetinin dışında, internetten ve benzeri elektronik ortamlardan da başka bir faaliyette bulunması (193 sayılı Kanunun mükerrer 20/B maddesinde belirtilen faaliyetlerde bulunanlar hariç) durumunda, birden fazla alanda faaliyette bulunulmuş olunacağından, söz konusu mükellefler basit usulden yararlanamayacak, gerçek usule tabi olacaklardır. 193 sayılı Kanunun mükerrer 20/B maddesi kapsamına sosyal içerik üreticiliği ile mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliği faaliyetleri girmekte olup, dolayısıyla küçük esnaflık veya sanatkarlık nedeniyle basit usule tabi olanlar, aynı zamanda internet ve benzer ortamda gelir getirici işler (örneğin YouTuber’luk) yapabilecekler. Burada tüm faaliyet ve çalışmalarından elde ettikleri yıllık kazanç ve hasılat tutarları basit usulün, dolayısıyla da vergi muafiyetinin devam edip etmeyeceği konusunda belirleyici olacak.

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 51 inci maddesinde yer alan faaliyetlerde veya bu maddenin verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararlarında belirtilen faaliyetlerde bulunan mükellefler gerçek usulde vergilendirildiğinden (yukarıda “Basit Usulden Faydalanamayacak Olanlar” başlıklı bölümde açıklanmıştır), bu mükelleflerin faaliyetlerini internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapmaları durumunda da gerçek usulde vergilendirilmeleri gerekecek, dolayısıyla yine basit usule tabi olamayacaklar.

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 20/B maddesinde belirtilen sosyal içerik üreticiliği ile mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliği faaliyetlerinde bulunan ve bu faaliyetlerinden elde ettiği gelirleri dolayısıyla kazanç istisnasından faydalanan mükelleflerin, bu faaliyetlerde bulunması, şartları dahilinde basit usul kapsamında yürüttükleri faaliyetlerinin basit usule tabi olmasına engel teşkil etmeyecek.

Örnek 6: Bolu ilinde hediyelik eşya imal ve satışı faaliyetinde bulunan ve kazancı basit usulde tespit edilen mükellef (İ), söz konusu faaliyetini internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden de yapması halinde, 193 sayılı Kanunun 47 ve 48 inci maddelerinde yazılı şartları sağlaması kaydıyla, basit usulden faydalanmaya devam edecektir.

Örnek 7: İstanbul ilinde fotoğrafçılık ve fotoğraf malzemesi satışı faaliyetinde bulunan ve 95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca büyükşehir belediye sınırları dahilinde her türlü emtia alım satımı ile uğraşanlar kapsamında gerçek usulde vergilendirilen mükellef (K), işyerinden yaptığı faaliyetine son vererek, söz konusu faaliyetini internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapmaya başlamıştır. Mükellef (K)’nin, fotoğrafçılık ve fotoğraf malzemesi satış faaliyetini internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapması halinde de 95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca gerçek usulde vergilendirilmesine devam edilecektir.

Örnek 8: İzmir ilinde büyükşehir belediye sınırları içinde terzilik faaliyetinde bulunan ve kazancı basit usulde tespit edilen mükellef (L), terzilik faaliyetinin yanı sıra internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden giyim eşyası satışı yapmaya başlamıştır. Mükellef (L), giyim eşyası satışı yapmaya başlaması nedeniyle, 95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca büyükşehir belediye sınırları dahilinde her türlü emtia imalatı ve alım satımı ile uğraşanlar kapsamına girmiştir. Mükellef (L), bu şekilde faaliyete başladığı tarihten itibaren gerçek usulde vergilendirilecektir.

Örnek 9: Kuaförlük faaliyeti nedeniyle basit usule tabi olan mükellef (M) 2022 yılında bu faaliyetinden 30.000 TL kazanç elde etmiştir. Mükellef (M), bu faaliyetinin yanısıra sosyal içerik üreticiliği faaliyetinden, 193 sayılı Kanunun mükerrer 20/B maddesi uyarınca istisna kapsamında 40.000 TL kazanç elde etmiştir. Mükellef (M)’nin, 193 sayılı Kanunun mükerrer 20/B maddesi uyarınca istisna kapsamında elde ettiği kazancı, kuaförlük faaliyeti nedeniyle basit usule tabi olmasını etkilemeyecektir. Mükellef (M), her iki kazancı için de yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. (isvesosyalguvenlik.com)