Home ofis çalışma olarak da adlandırılan uzaktan çalışma uygulaması, özellikle koronavirüs (Covid-19) salgınının ortaya çıkmasıyla birlikte Ülkemizde de yaygınlaştı, salgın tehlikesi sona erse bile söz konusu çalışma şekli muhtemelen bundan sonra da birçok işveren / işyeri tarafından uygulanacak.

Uzaktan çalışma uygulamasına ilişkin düzenlemeye 4857 sayılı İş Kanunun “Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma” başlıklı 14 üncü maddesinde yer verilmiş, ayrıca konuya ilişkin olarak çıkarılan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği de 10 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik hükümlerine göre uzaktan çalışma şartlarına Uzaktan – Evden (Home Ofis) Çalışma Şartları Belirlendi başlıklı yazıda ayrıntılı olarak değinilmiştir.

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ile Türkiye Kimya, Petrol, Lastik ve Sanayii İşverenleri Sendikası da 2021 yılında COVID-19 DÖNEMİNDE UZAKTAN ÇALIŞMA REHBERİ yayımlamıştır. Ancak söz konusu Rehber’de yer alan bilgi ve açıklamalar sadece Covid-19 döneminde yapılacak uzaktan çalışmalar için değil, genel olarak tüm uzaktan çalışmalar için geçerli olduğundan, söz konusu Rehber’de yer alan bilgi ve açıklamalara bu yazıda da yer verilmiştir.

Uzaktan Çalışmanın Avantajları

Çalışma Saatlerinde Esneklik: Çalışma saatlerinde esneme yapılabilir. Dilediğiniz zaman kısa molalar verilebilir. Çalışma saatleri verimli hissedilen saatlere göre ayarlanabilir.

Odaklanma Seviyesini Yükseltme: Evden çalışmak, daha az dikkat dağıtıcı bir ortam sunar. Doğal olarak daha az gürültü, daha az ofis sohbeti, daha az telefon konuşmaları gibi dikkat dağıtıcı birçok unsur evden çalışırken elenmiş olur ve tam odaklanma sağlanan bir çalışma ortamı mümkün olur.

Trafikte Geçen Süreyi Kendine Ayırma: Çalışma günlerinde iş yerine giderken belli bir zaman trafikte geçirilir. Özellikle trafik problemi olan büyük şehirlerde gün içinde ortalama 1-2 saat trafikte harcanır. Ancak evden çalışmayla, trafikte kaybedilen bu zaman size kalmış olur ve bu zamanı çalışarak değerlendirilebilir ya da kendinize/sevdiklerinize ayırabilirsiniz.

Daha Az Stres: Evden çalışıldığında çoğunlukla tek başına olunacağı, trafik derdi olmayacağı ve gün içinde istemsiz şekilde karşınıza çıkan olumsuz durumlarla daha az karşılaşılacağı için stres de azalmaya başlayacaktır.

Uzaktan Çalışmanın Dezavantajları

Ekip İçindeki Koordinasyonsuzluk ve Yeni Başlayanların Uyumu: Ekip olarak evden/uzaktan çalışmada, birbirinizle olan iletişimin de kesintisiz olması gerekir. Basit bir konuda bilgi paylaşımı yapılacağı zaman, ekipteki herkesin aynı zaman dilimleri içerisinde aktif olması önemlidir. Ayrıca yeni bir çalışanı işe entegre ederken ve ekip arasında doğal olarak daha az fiziksel etkileşim olduğundan, bir ekip çalışması kültürünü harekete geçirirken evden çalışmak zor olabilir.

İş/Yaşam Dengesinin Değişmesi: Evden çalışma, disiplinli olunmadığı zaman ve belli bir çalışma rutini oluşturulmadığında verimli olmayabilir. Sosyal mecralarda vakit geçirmek, evdeki işlere yönelmek, televizyon başına oturmak gibi birçok farklı sorumluluk ve dikkat dağıtıcı unsur, iş yapmanıza engel olabilir.

Çok Fazla Rutine Bağlı Kalma: Sürekli olarak evden çalışmak, iş ve ev hayatınızın aynı ortamda geçiyor oluşu, hayatınızın çok fazla rutine oturmasına neden olabilir. Bu rutin belli bir süre sonra işinize odaklanılamamasına ve sürekli tek bir ortamda vakit geçirildiği için psikolojik sorunlar yaşanmasına neden olabilir.

Sosyal Ortamlardan Uzaklaşma: Evden çalışmak, işten asla ayrılmadığınız hissi yaratabilir ve bazılarının işten ayrılmasını zorlaştırabilir. Uzaktan çalışmaya geçişteki büyük farklardan biri, iş yerinin bir parçası olan sosyal etkileşim kaybıdır.

Uzaktan Çalışmada Yaşanabilecek Sorunlar

Sağlık ve güvenlik açısından, işverenler ve çalışanlar uzaktan çalışma düzenlemesini uygulamaya başlarken birkaç önemli noktayı dikkate almalıdır:

• Çalışma alanı tasarımı ve düzenlemesi. Ev mobilyalarının ergonomisi, uzun süreli uzaktan çalışma için ideal olmayabilir. Bu nedenle işverenler, çalışanları eğitim dâhil olmak üzere temel ergonomi konuları hakkında bilgilendirmelidir.
• Ev ortamında dikkat dağılmasının önüne geçilmelidir.
• İş çıktıları hakkında net beklentiler belirleyerek iş hayatı sınır yönetimi desteklenmeli ve aynı zamanda çalışanlara bireysel ihtiyaçlarına göre kendi çalışma programlarını yönetme esnekliği sunulmalıdır.
• İş-yaşam çatışması ve çalışma zamanı ile kişisel yükümlülükler arasındaki sınırların yönetilmesiyle ilgili zorluklar, işten ayrılamama da dâhil olmak üzere şiddetlenir. Bu, özellikle evde okul çağında çocukları olan ebeveynler gibi bakım sorumlulukları olanlar için geçerlidir.

Uzaktan Çalışanlar İçin Bazı Öneriler

• Evde çalışırken odaklanma sorunu yaşanmaması için önce çalışma alanının belirlenmesi ve hazırlanması faydalı olacaktır.
• Çalıştığınız yerde belirli bir konumunuz olsun. Bu bir oda veya odanın bir bölümü olabilir.
• Evde çalıştığınız her gün aynı saatte çalışmaya başlayın ve bitirin. Başlangıç ve gün sonu ritüelleri olsun. Artık uyanma ve işe gitme arasında bir ‘mola’ olmadığı için kendinize yeni uğraşlar bulabilirsiniz (evde yapılabilecek spor gibi).
• Evde yaşadığınız ailenize veya arkadaşınıza, çalışma sırasında sizinle ne zaman iletişime geçmeleri gerektiği hakkında bilgi verin. Birlikte bazı kurallar belirleyin ve bu kurallara uyulması konusuna özen gösterin. Sürekli iş bölünmesi gibi durumlar strese sebep olacaktır.
• Ofiste çalışmak için yaptığınız gibi, bir program belirleyin ve ona bağlı kalın. ‘Yapılacaklar’ listesi yapın ve buna bağlı kalmaya çalışın. Ofiste çalışıyormuşsunuz gibi stratejik düşünme biçimini prensip edinin.
• İş arkadaşlarınız ile iletişiminizi sürdürün. Yöneticiniz veya iş arkadaşlarınızla iletişim kurmak için bir rutin oluşturun. İlerlemeniz ve karşılaştığınız zorluklar konusunda yöneticilerinizi haberdar edin.
• Mümkün olduğunca telekonferans ile toplantılara katılın. Bu etkileşim ‘görünmez’ olmanıza engel olur.
• Ev işleri yapılırken de iş yerindeki güvenlik algınız değişmesin. Örneğin, enerji varken kablo tamir etmeye çalışmayın. Perde asmak vb. işlerde mümkün mertebe uygun bir merdiven kullanın ve üç nokta kuralını uygulayın. Yaptığınız iş gerektiriyorsa kişisel koruyucu donanımınızı takın. Evinizde meydana gelebilecek olası bir yangın için enerji kaynaklarının ve en yakın yangın söndürücünün yerini bildiğinizden emin olun.

İş Rutinlerinin Belirlenmesi

• İşe başlama saati, işin bitiş saati, dinlenme saatleri, vb. planlamaları yapıp bu planlamalar dahilinde çalışmaya özen gösterin.
• İş yerine gidenler için uyanıp hazırlanmak, ev-iş arası yol süresi derken bir gün başlangıcı ister istemez yapılıyor. Ancak evdeyken kalkıp en fazla başka bir odaya geçiş yaparak çalışmaya başlamanız gerekiyor. Bu da vücudu uyandırmak, çalışmaya adapte olmak için daha zor bir süreç.
• Bazı rutinler ile bu adaptasyonu sağlamaya çalışın. Sabah kalktıktan sonra kahvaltı yapmak, 10 dakika müzik dinlemek, ardından kahve içmek gibi rutinler belirleyerek kendinizi çalışmaya hazır hale getirin.

Evde Çalışan Ebeveynler İçin Öneriler

Yemek ve temizlik gibi ev işlerinin yürütülmesi ile birlikte çocukların bakımı ve iş yerindeki işlerin bir arada yürütülmeye çalışılması bununla birlikte herkesin aynı evin içinde olması çok karmaşık bir hal alabilmektedir. İş düzeniniz ile yemek, ev işleri ve çocuk bakımı gibi diğer yeni sorumluluklarınızı da hesaba katacak geliştirilmiş planlar oluşturarak karışıklığı düzenleyebilirsiniz.

• Planlarınız;
• Çocuklarınızın programı nedir?
• Her öğünde ne yiyeceksiniz?
• Çamaşır, bulaşık, evi toplama ve temizleme gibi ev işlerini ne zaman yapacaksınız?
• Evdeki bir görevinizi hallederken kritik bir iş toplantınız veya bir sürecinizde birinin sizi idare etmesine ihtiyaç duyduğunuz zamanlar ne zaman?

gibi soruların cevaplarını içerecek detaylara sahip olmalıdır.

Gün içinde maksimum verim elde etmek için kendinizi zorlamanız gerekebilir. Evden çalışma sürecinde, çalışma ve ev hayatım beraber yürütmek için birçok kişi, ihtiyaçlar doğrultusunda sabah erken kalkıp gece geç saatlere kadar çalışabilir.

Ancak eşinizle ve çocuklarla iletişim kurarak biraz rahatlamak için planlı ve plansız aralar verebilirsiniz. Bu süreç bir maraton gibi olacaktır, dolayısıyla yıpranmamak için yollar bulmamız kritik olacaktır.

Yaşanan bu krizin doğası, sorumluluklarımızı iş veya ev ortamlarında devam ettirirken birbirimize yardımcı olacak güvenli ve sorumlu yollar bulmamızı gerektirmektedir

ERGONOMİ

Çalışma Ortamının Oluşturulması

• Çalışma ortamında yeterli temiz hava olmasına dikkat edin. Ortamın sık sık havalandırılması ve uykunuzun gelmemesi için ihtiyacınız olan oksijenin sağlanması gerekmektedir.
• Gürültülü ortam çalışma verimini ve odaklanmayı düşürecektir. Belirli aralıklarla müzik dinlemek rahatlamayı sağlayacağından çalışma verimini artırabilir.
• Çalışma için ideal hava sıcaklığı 22 derece civarındadır. Çalışma alanının sıcaklığının uygun olmasına özen gösterin.

Çalışma Alanının Ergonomiye Uyumunun Sağlanması

İşletmelerin en büyük endişesi çalışanlarının sağlıklarından olmalarıdır. İş yerleri çalışanlarının sağlığını tehlikeye atmadan çalışmaya devam etmelerini sağlayacak bir strateji oluşturmalıdır. Uzaktan işgücünü desteklemek için bazı araçlara, teknolojiye, kapasiteye ve güvenlik önlemlerine ilişkin alt yapı iyileştirmeleri yapılmalıdır.

Uzaktan çalışma ortamında çalışanların birçoğu ofislerdeki çalışma ortamına ve donanımına sahip değildir. Masaüstü ve dizüstü bilgisayar ile herhangi bir masada, sandalye, koltuk, mutfak gibi alanlarda çalışma yapılmaktadır.

Uygun olmayan bir çalışma alanının oluşması ve bu alanda uzun süre çalışmak ergonomik rahatsızlık (tendinit ve karpal tünel sendromu gibi kas-iskelet bozuklukları) riskini artırabilecek uygunsuz duruşlara neden olabilir.

Doğru Olmayan Ergonomik Koşulların Sonuçları

Sürekli hareketsiz çalışmak kaslarda yorgunluğa ve dolaşım sorunlarına yol açar. Monitör, fare ve klavyenin çalışmanız sırasında doğru olmayan yerleşimi ya da bel ve sırtınıza destek olmadan çalışmanız sonucunda kas iskelet sisteminizde bazı rahatsızlıklar oluşabilir:

• Parmaklarda, bileklerde veya vücudun diğer bölgelerinde ağrı. Bu ağrılar, künt ağrıdan keskin bıçaklama ağrısına ve hatta yanma hissi gibi değişik şekillerde görülebilir.
• Özellikle ellerde veya parmaklarda karıncalanma veya uyuşma
• Omuz, boyun veya üst / alt sırtta rahatsızlık veya ağrı
• Kas fonksiyon kaybı veya halsizlik
• Kas gerginliği, kramp veya rahatsızlık
• Belirli hareketleri yaparken rahatsızlık

Çalışma Süreleri ve Molalar

Ekranlı araçlarla uzun süreli çalışma sonucunda oluşabilecek göz rahatsızlıklarını engellemek için, 15 dakikada bir gözlerinizi kısa süreliğine ekrandan ayırıp etrafa bakarak gözlerinizin dinlenmesini sağlayın.

Sürekli hareketsiz kalmayı engellemek için de her bir saatlik çalışma sonrası 5 ile 10 dakika arası kısa molalar verin. Kalkıp hareket edin veya esneme egzersizleri yapın.

Evde Güvenli Çalışma Kuralları

• Çalışma alanım inceleyin: Bir ev çalışma alanı, yangın ve havalandırma sorunları, kayma ve düşme tehlikeleri ve diğer ev kazalarına yol açan risk faktörleri dâhil olmak üzere herhangi bir tehlikenin bulunmadığından emin olmak için incelenmelidir.
• Mümkün ise kendi güvenliğiniz için ve varsa çocuklarınızın güvenliği için dolapları ve rafları devrilmemesi için sabitleyin.
• Kabloları takılmaya sebep olacak şekilde kullanmayın. Etrafta takılıp düşmenize sebep olacak eşya bırakmayın.
• Isı ve açık alev kaynaklarının yanında elektrik kablosu, telefon, yağ, peçete, temizlik malzemeleri, kimyasallar gibi tutuşmaya yol açabilecek malzeme ve araç/gereçleri bırakmayın.
• Evinizde ilk yardım malzemeleri ve dolum tarihi kontrol edilmiş yangın tüpü bulundurulması da tavsiye edilir.
• Elektrik tesisatının toprak hattına ve kaçak akım rölesine bağlanması tavsiye edilir. Bu sayede elektrik kaçağı ve elektrikten kaynaklı yangın riskini minimize edilir.
• Dış izolasyonu deforme olmuş kabloları kullanmayın.
• Arızalı priz varsa onarımı yapılmadan kullanmayın.
• Tek hattan çok fazla akım çekilmesine sebep olmaması için çoklu prizlere aşın yüklenmeyin.

Ergonomi Konusunda Daha Fazla Bilgi

Özellikle çalışma alanının ergonomiye uyumunun sağlanmasıyla ilgili olarak;

• Koltuk Seçimi ve Doğru Oturuş
• Masa Yüksekliği ve Pozisyonu
• Masa Düzeni
• Monitör
• Aydınlatma
• Termal Konfor
• Bilgisayar Ekran Görüntüsü
• Klavye ve Mouse Kullanımı
• Evde Yapılabilecek Bazı Egzersiz Örnekleri

konularındaki ayrıntılı bilgiler görseller eşliğinde Bakanlık tarafından hazırlanmış olan Rehberde yer verilmiştir. Söz konusu rehbere BURADAN ulaşabilirsiniz. (isvesosyalguvenlik.com)